Keyin bir necha kun yoki bir necha hafta keyin payd

siklonlar

  deb  ataladi,  tropik  va  ichki 

siklonlarga bo'linadi). bu havoda konussimon aylanma harakat hosil qilib, 

bu aylanma harakat shimoliy rayonlarda soat strelkasiga teskari va janubiy 

rayonlarda  soat  strelkasi  bo'yicha  bo'ladi.  Tropik  bo'lmagan  kengliklarda 

paydo  bo'lgan  va  rivojlanayotgan  siklonning  kengligi  boshlanishida 

taxminan  ming  kilometrlar  atrofida  bo'lsa,  rivojlangandan  keyin  uning 

o'rtalarida  bir  necha  ming  kilometrni  tashkil  qiladi  va  shamol  tezligi  6-8 

ballni  tashkil  qiladi.  Shamol  tezliklari  o'ta  kuchli  bo'ronlardan  quturgan 

bo'ronlargacha  bo'lishi  mumkin.  Tropik  siklonlar  tropik  mintaqalarda 

vujudga  kelib,  uning  o'rtacha  kengligi  bir  necha  yuz  kilometrni  va 

balandligi 6-15 km ni tashkil qilishi mumkin. 

Siklonning  markazida  havo  bosimi  nihoyatda  past  kuchsiz  shamol 

va  past  suzib  yurgan  bulutlardan  tashkil  topadi.  Bu  qalin  bulutlar  bilan 

o'ralgan  bo'ladi  va  bu  o'ram  quturgan  bo'ron  tezligida  aylanma  harakat 

qiladi.  Atlantika  okeanida  hosil  bo'ladigan  tropik  siklonlar  «quturgan 

bo'ronlar»  (uragan)  va  Tinch  okeanidagilari  «to'fonlar»  (tayfunlar)  deb 

yuritiladi. 

Dovul

—shamolning kuchi 12 ballga yetadi. Uning tezligi 32 m/sek 

dan  ortiq  bo'ladi.  U  o'z  yo'lida  uchragan  hamma  narsani  yemirib  buzib 

yuboradigan  kuchga  ega.  Dovul  kuchini  bir  necha  termoyadro  qurolining 

portlash 

kuchiga 

tenglashtirish 

mumkin. 

AQSh  gidrometeorologiya  xizmatining  1900-1950-yillardagi  statistika 

---

 

 

307 

ma'lumotlarida  ko'rsatilishicha,  quturgan  bo'ron  kinetic  energiyasi 

markazidan  160  km  radius  bo'yicha  151—188  Mt  yadro  zaryadining 

portlash 

quwatiga 

teng 

bo'lgan. 

Xalq 

xo'jaligi 

binolari 

va qurilishlariga dovullarning ta'siri zilzilalar ta'siridan kam emas. Bunda 

shuni  ham  aytib  o'tish  kerakki,  yer  silkinishi  10  yilda  bir  marta  bo'lishi 

mumkin. Quturgan bo'ronlar yiliga bir necha marta bo'ladi. Shuning uchun 

qutirgan 

bo'ronlar 

tabiatning 

eng 

kattaj 

quvvatli kuchi sifatida tan olinadi.