Kegl cc pechat indd

Jismlarning harakatlanish vaqti yoki bosib o‘tgan yo‘llarini 
solish tirish uchun ularni bir xil o‘lchov birligiga keltirish zarur!
1
Bundan keyin fizik kattaliklarni ularning inglizcha nomlarining bosh harfi 
bilan belgilab boramiz.

---

48
Amaliy topshiriq
Uyingizdan maktabgacha bo‘lgan masofani qadamlab o‘lchang. 
O‘lchov tasmasi yoki metr yordamida bir qadamin 
giz uzunligini 
o‘lchang. Bir qadam uzunligini uydan maktab 
gacha bo‘lgan qadamlar 
soniga ko‘paytirib, masofani metr larda hisoblang.
1. Masofani mm va sm larda o‘lchash qulay bo‘lgan vaziyatlarga 
misollar keltiring.
2. Kundalik turmushda bosib o‘tilgan yo‘lni o‘lchov tasmasi yoki 
metrdan tashqari yana qanday asboblardan foydalanib o‘lcha-
ganlarini bilasiz?
3. Bir hafta necha soat bo‘ladi?
•
Eng kichik atom o‘lchami (vodorod atomi) 0,00000001 sm.
•
Eng kichik atom yadrosining o‘lchami 0,000000000001 sm.
•
Yerdan eng yaqin yulduzgacha bo‘lgan masofa 

10 000 000 000 000 000 km.
•
Quyoshdan chiqqan yorug‘lik Yerga yetib kelishi uchun ketgan vaqt

8 min.
•
Yerning Quyosh atrofida bir marta to‘la aylanish vaqti – 1 yil.
•
Quyoshdan eng uzoqda bo‘lgan kichik osmon jismi 
– 
Plutonning 
bir marta aylanish vaqti – 246 yil (Yer yili hisobida).
•
Quyosh va uning sayyoralarining yoshi 

4 700 000 000 yil hisob-
lanadi.
•
Xalqaro birliklar sistemasi qabul qilingunga qadar turli mamlakat-
larda har xil o‘lchov birliklari mavjud bo‘lgan. Masalan, Angliya 
va Amerika Qo‘shma Shtatlarida uzunlikning quyidagi birlik-
lari 
ishlatilgan: 
1 duym = 2,54 sm; 
1 
fut = 12 
duym = 30,48 
sm; 
1 milya = 1609 m; 1 dengiz milyasi = 1852 m. Rossiyada: 1 ver-
shok = 4,445 sm; 1 versta = 1066,8 m; 1 arshin = 71 sm; 1 milya = 7 vers-
ta = 7467,6 m; 1 sajen = 3 arshin = 2,13 m. Mar ka ziy Osiyoda: 1 qa-
dam

63–71 sm; 
1 qarich 

19–21 sm; 
1 cha qirim = 1066 
m; 
1 tu-
tam 

9 sm; 1 bar moq 

2,18–2,28 sm; a) 1 farsax 

1200 qadam 

8500 m; 
b) 1 farsax (farsang) 

9000 qa dam 

6000 m.

---

49