Кўчмас мулк ва мулк ҳУҚУҚи амалий қўлланма

59
2 .1 . ЕР БИЛАН БОҒЛИҚ ШАРТНОМАВИЙ-ҲУҚУҚИЙ 
МУНОСАБАТЛАР
2 .1 .1 . ЕР МУЛК ҲУҚУҚИНИНГ ОБЪЕКТИ СИФАТИДА
Фуқаролик қонунчилигида мулк ҳуқуқининг объектларидан бири сифатида 
ер келтирилган. Ер мулк ҳуқуқининг объектида сифатида эътироф этилсада, 
мулк ҳуқуқининг барча субъектлари ҳам мулкий муносабатларда ернинг мулк-
дори сифатида иштирок эта олмайди.
Қонунга мувофиқ, ер давлат мулки – умуммиллий бойликдир. 
Ердан оқилона фойдаланиш зарур, у давлат томонидан муҳофаза этилади 
ҳамда олди-сотди қилинмайди, айирбошланмайди, ҳадя этилмайди, гаровга 
қўйилмайди. Яъни, ерга нисбатан мутлақ мулкдор сифатида фақат давлат 
эътироф этилади. Фуқаролик кодексининг 214-моддасига мувофиқ ерлар 
республика мулки ҳисобланади.
Шу билан бирга фуқаролар ва юридик шахслар мулкий муносабатларга 
киришишда ер ҳуқуқи билан деярли барча ҳолатларда дуч келади, уларнинг 
ўз мулкига эгалик қилиши ердан фойдаланиш билан боғлиқ тарзда амалга 
оширилади.
Чунки ушбу шахслар эгалик қилаётган мулк ер участкасида жойлашган 
бўлади, амалга оширадиган тадбиркорлик ёки бошқа хўжалик фаолияти ер
билан узвий боғлиқ бўлади.
Холбуки, мулкка эгалик қилиш ва ундан фойдаланиш билан боғлиқ 
муносабатлар ер билан боғлиқ ҳолда кечар экан, қонун ҳам ерга нисбатан 
муайян хусусиятларни инобатга олган ҳолда эгалик ҳуқуқини эътироф этади.
Ер кодексининг 17-моддасига кўра: 
●
юридик шахслар қонун ҳужжатларига мувофиқ доимий эгалик қилиш, 
доимий фойдаланиш, муддатли (вақтинча) фойдаланиш, ижарага олиш ва мулк 
ҳуқуқи асосида;
●
жисмоний шахслар мерос қилиб қолдириладиган умрбод эгалик 
қилиш, доимий фойдаланиш, муддатли (вақтинча) фойдаланиш, ижарага олиш 
ва мулк ҳуқуқи асосида ер участкаларига эга бўлишлари мумкин.
Агар ер майдонида бирор кўчмас мулк ҳам жойлашган бўлса, ушбу ер 
майдонига нисбатан мулкий ҳуқуққа эга бўлиш учун аввалом бор ушбу кўчмас 
мулкка нисбатан мулк ҳуқуқи қўлга киритилиши лозим. 
Юридик ва жисмоний шахсларнинг ер участкаларига бўлган мулк ҳуқуқи 
савдо ва хизмат кўрсатиш соҳаси объектлари улар жойлашган ер участкалари 
билан бирга хусусийлаштирилганда қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда 
вужудга келади.

---