Kazus huquq normasi mazmuni taqozo qilgan huquqni amalga oshirishning to‘rt shaklini farqlash kerakligi ko‘rsatilib, uning asosiy shakli sifatida huquqqa rioya etish keltirib o‘tiladi

Huquq normalarini bajarish. Huquqni amalga oshirishning ushbu shakli huquq sub’ektlaridan majburiy ko‘rsatmalarni hayotga joriy etish bilan bog‘liq faol harakatlarni talab qiladi. O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksi 66-moddasining 2-qismiga ko‘ra:
Guvoh: surishtiruvchi, tergovchi, prokuror va sudning chaqiruviga binoan hozir bo‘lishi; ish bo‘yicha o‘ziga ma’lum hamma narsa haqida haqqoniy so‘zlab berishi; berilgan savollarga javob qaytarishi; ish bo‘yicha o‘ziga ma’lum bo‘lgan holatlarni so‘roq qiluvchining ruxsatisiz oshkor etmasligi; ishning tergovi va sud majlisi vaqtida tartibga rioya etishi shart⁶.
Shundan kelib chiqib aytishimiz mumkinki, kazusda keltirilgan “fuqarolar sudga guvoh sifatida chaqirildi” degan qismi huquq normalarini bajarishga misol bo‘la oladi. Bundan tashqari, Konstitutsiyamizning 49-moddasida mustahkamlab qo‘yilgan “Fuqarolar O‘zbekiston xalqining tarixiy, ma’naviy va madaniy merosini avaylab asrashga majburdirlar. Madaniyat yodgorliklari davlat muhofazasidadir” yoki uning 66-moddasida mustahkamlab qo‘yilgan “Voyaga yetgan, mehnatga layoqatli farzandlar o‘z ota-onalari haqida g‘amxo‘rlik qilishga majburdirlar” degan qoidalar huquq normalarini bajarishga yaqqol misol bo‘la oladi⁷.
Huquq normalaridan foydalanish. Huquqdan foydalanish huquq sub’ektlarining qonun hujjatlarida nazarda tutilgan huquqlarni amalga oshirishga qaratilgan faoliyatidir. Ayni paytda huquq sub’ektlari o‘zlarining irodasi bo‘yicha belgilangan huquqlardan ixtiyoriy ravishda foydalanadi.
O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida” gi Qonunining 5-moddasiga ko‘ra har bir shaxsning ta’lim olish huquqi kafolatlanib qo‘yilgan⁸. Har bir shaxs undan ixtiyoriy ravishda foydalanishi mumkin. Shundan kelib chiqib aytishimiz mumkinki, kazusda keltirilgan “Talabalarning shartnoma asosida Tibbiyot akademiyasida ta’lim olishi” huquq normalaridan foydalanishga misol bo‘la oladi. Bundan tashqari, Konstitutsiyamizning 33-moddasida mustahkamlab qo‘yilgan “Fuqarolar o‘z ijtimoiy faolliklarini O‘zbekiston Respublikasi qonunlariga muvofiq mitinglar, yig‘ilishlar va namoyishlar shaklida amalga oshirish huquqiga egadirlar⁹.” degan qoida ham bunga yaqqol misol bo‘la oladi. Fuqarolar bu huquqdan ixtiyoriy ravishda foydalanadilar.