Kazakistan’da uygur folkloruyla iLGİLİ yapilan çalişmalarin analiTİk biBLİyografyasi

legende,
 
rivayet,
 Kazaklar 
anız,
 Kırgızlar 
ulamış,
 Uygurlar 
epsane
 gibi terimlerle karşılamıştır 
(Kaya, 2014:317).
D astan  (Destan):  Bir  millet  veya  toplumun  hayatında  derin  iz  bırakmış  olaylardan 
kaynaklanıp;  çoğunlukla  manzum,  bazen  de  manzum-mensur  karışık;  birden  fazla 
olayın  aktarımına  izin  veren  genişlikte;  usta  bir  anlatıcı  tarafından  veyahut  da 
ustalardan  öğrendiğini  aktaran  bir  çırak  tarafından,  bir  dinleyici  kitlesi  önünde  bir 
müzik  aleti  eşliğinde  veya  sadece  bir  ezgiyle  anlatılan;  sözlü  olarak  anlatılardan 
bazıları yazıya geçirilmiş;  bir milleti veya toplumu sonuçları  bakımından ilgilendiren 
bir  kahramanlık  konusuna  sahip;  dinlendiğinde  veya  okunduğunda  milli  değerleri, 
şahşî  değerlerin  üstünde  tutmayı  benimseten  sözlü  veya  yazılı  edebi  yaratmadır 
(Oğuz vd., 2011:158).
Letife  (Fıkra):  Güldürücü  küçük  hikâyedir.  Letipe  halk  ağız  icadının  en  umumi 
türlerinden  biridir.  Nasrettin  Efendi,  Molla  Zeydin,  Seley  Çakkan  gibi  şahısların 
letipelerinde  toplumdaki  kötü  eğilim  ve  davranışlar,  hırsız,  rüşvetçi,  alçak  kişiler 
tenkit edilir,  halkın zekâsı,  sezgisi ve tedbirliliği ifade edilir (alıntılayan İnayet,  1995: 
3).
M akal  (Atasözü):  (Başkurt,  Karakalpak, Kazak,  Kırgız,  Tatar,  Özbek ve Uygurların 
atasözü yerine kullandıkları  terim).  Ataların yüzyıllar boyunca karşılaştıkları  olay ve 
tecrübelerden  aldıkları  dersleri  bilgece  düşünce  yahut  nasihatleri,  değer  yargılarını 
düsturlaştırarak sonraki  nesillere devrettikleri ve herkesçe benimsenmiş  özlü  sözledir 
(Kaya, 2014:  503).
Mesel  (Eğitici  Hikâye):  Ahlaki,  terbiyevi  nitelikli,  hiciv  tarzındaki  imaja  dayalı 
küçük  şiir  ya  da  nesri  eserdir.  İnsan  karekterine  özgü  hususiyetler  meselde  alaylı 
tipler  vasıtasıyla  anlatılır.  İnsanlar  arasındaki  olaylar  hayvanlar,  canlılar  ya  da 
bitkiler dünyasına nakledilir.  Tipler alaylı nitelikli  olmakla birlikte güldürücü ve soru 
cevap  şeklinde  olur.  Mesellerde  abartma  üslubu  kullanılarak  toplumdaki  kötü
156

---

eğilimler  tenkit  edilir.  Mesel,  söz  sanatının  eski  örneklerinden  biridir.  Antik 
edebiyatta İzop meselleri meşhurdur (alıntılayan İnayet,  1995:  3).
Nahşa  (Türkü):  Uygurların  türkü  yerine  kullandıkları  terim.  Uygurlar  ayrıca  türkü 
için “koça nahşisi”  de derler (Kaya, 2014:  603).
Oçerk:  Aslı  Rusça  olan  “oçerk”  terimi 
Tol’kovıy Slovar’ Russkogo  Yazıka'
 da  şöyle 
izah  edilmiştir:  1.  Hayatın  içindeki  çoklukla  sosyal  önemi  haiz  olayları  anlatan  kısa 
edebî  eser.  2.  Herhangi  bir mesele  hakkında umumi  değerlendirme  (Özdemir,  2016: 
109).
Rivayet:  Rivayet  terimi  tam  olarak  efsane  kelimesini  karşılamaz.  Rivayet,  gerçek 
veya hayalî  muayyen  şahıs,  hadise  veya  yer hakkında  anlatılan  hikâyedir.  Daha  çok 
insanların başından geçen menkabeleri kapsar (Kaya, 2014:  317).
Fel’yeton:  Fransızca “feuilleton”  (yaprak,  varak)  sözünden  alınmış  olan  “fel’yeton” 
terimi,  Sovyet  edebiyat  geleneğiyle  ilişkili  edebiyatlarda  mizah  ve  hiciv  türü  olarak 
kullanılmıştır.  Rusça-Türkçe  Sözlük’te  “fel’yeton”  sözüne  “hicivli  fıkra”  anlamı 
verilmiştir (Özdemir, 2016:  112).
Povest:  “povest”  sözü  Kazakçaya  ve  diğer  Türk  dillerine  Rusçadan  geçmiştir. 
“Povest”,  Ana  İslavcada  “konuşma,  tahkiye”  anlamına  gelen  “
po ved t
”  sözüne 
dayanmaktadır.  “
Povedt
”  sözü  ise  “anlaşılır  kılmak,  ilam,  bildirmek;  anlatmak, 
hikâye  etmek”  anlamındaki  “povedeti”  fiilinden  gelmektedir.  “Bildirmek,  anlatmak, 
nakletmek”  demek  olan  Çağdaş  Rusçadaki  “podevat”  ve  Ukraynacadaki  “povidati” 
de aynı fiilin ses değişikliğine uğramış şekilleridir (Özdemir,  2016:  119).
“Povest”,  anlatmaya  bağlı,  orta  hacimli  mensur  edebî  türdür.  Hacmi  bakımından 
povest
  bazen  kısa  romana  yakın  olsa  da  kompozisyonu,  yapısının  derli  toplu  ve 
küçük  oluşu,  olay  örgüsünün tek  düze  bir  şekilde  gelişmesi,  olayın  kısaca  ele  alınıp 
işlenmesi  yönleriyle romandan  ayrılır.