Катта ўқитувчи корхона кредитга лаёқатлилигини баҳолаш ва уни

www.interfinance.uz 

2
Банк кредитлари ва ссудаларини жалб қилиш қайси мезонлари ва тартиблар 
асосида амалга оширилади? Бу борада, банк ва турли кредит институтлари билан 
корхоналар ўртасида бўладиган қарз муносабатларини йўлга қўйишда уларнинг 
кредитга лаёқатлигини баҳолаш бош масаладир. Тижорат банклари томонидан 
мижозларининг кредитга муносабатлари юзасидан ўз кредит сиёсатини ишлаб 
чиқади. Лекин уларнинг барчасида битта муҳим жиҳатга, яъни мижознинг 
кредитга қодирлилигини, лаёқатлилигини баҳолашга аҳамият қаратилмоғи лозим. 
Корхонанинг кредитга лаёқатлигини баҳолаш корхоналар томонидан 
тузиладиган ва тақдим этиладиган даврий молиявий ҳисоботлар ва бошқа 
ҳужжатлар маълумотлари асосида амалга оширилади. Зарурий кўрсаткичлар бир-
бири билан таққосланиб, улар ўртасидаги нисбат ва ўзаро боғланишлар 
аниқланилади, ушбу бирликларнинг яқин ва узоқ даврийликдаги ўзгаришларига, 
кутилишларига баҳо берилади. 
Корхоналарнинг 
кредитга 
лаёқатлилигини 
баҳолаш 
тартибини 
“Ўзсаноатқурилишбанк”ининг кредит операциялари юзасидан мижозлар билан 
бўладиган муносабатлари мисолида батафсил кўриб чиқамиз.
1. Корхоналарнинг кредитга лаёқатлилигини ўрганишда кредитни ўз 
вақтида ва тўла қайтариш қобилиятини ифода этувчи қопланиш коэффиценти 
(ҚК) баҳоланади. 
Ушбу кўрсаткич корхонанинг яқин узоқ даврийликда ўз мажбуриятларини 
(асосий ва фоизли тўловларни) тўлашга қодирлигини, субъектнинг яшовчанлик 
имкониятини ифода этади. Яна бир муҳим жиҳати, ушбу кўрсаткич доимо 
корхонанинг иш активлигини баҳолаб бориш имконини беради.
Қк = ЖА(390)-КДХ(190)-КХ(200) – МУДҚ(211) / ЖМ(600) [2] 
ЖА-жорий активлар, КДХ-келгуси давр харажатлари, КХ-кечиктирилган 
харажатлар, 
МУДҚ-муддати 
ўтган 
дебиторлик 
қарзлари, 
ЖМ-жами 
мажбуриятлар. 
2. Ликвидлилик коэффициенти (Лк). 
Лк = ПМ(320) + ҚМИ(370) + ДҚ(210) – МУДҚ(211) / ЖМ(600) [2]
ПМ-пул маблағлари, ҚМИ-қисқа муддатли молиявий қўйилмалар, ДҚ-
дебиторлик қарзлари, МУДҚ-муддати ўтган дебиторлик қарзлари. 
Ликвидлилик коэффиценти – корхонанинг қисқа муддатли мажбуриятларни 
қоплашга активлар(маблағлар)нинг (пулга айланиш даражасига кўра) етарлиги 
(етишмовчилиги)ни, тўлов лаёқати эса корхона мажбуриятларининг узоқ 
даврийликда қопланиш даражасини ифода этади. 
3. Ўз маблағлари билан таъминланганлик (мустақиллик коэффиценти). 
Мк = ХК (480) / БС (780) [2] 
ХК-хусусий капитал, БС-баланс жами 

---

“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий-электрон журнали. № 3, декабрь, 2016 йил