Kassadagi naqd pullar va boshqa qimmatliklarning butligi va saqlash qoidalariga rioya qilishni tekshirish

Kassa muomalalari hisobini, kassa kitobi va kassada saqlanadigan boshqa qimmatliklar bo‘yicha analitik hisob kitobini yuritishni tekshirish.

Amaliyotda kassa muomalalariga doir suiste'mol qilishlar asosan ish haqi va hisobdor summalar bo‘yicha ko‘p uchraydi. Bunda vedomostlarga «o‘lik jonlar» ni kiritish, berilishi lozim bo‘lgan jami summani oshirib ko‘rsatish, kassa hisobotiga qayta qo‘shish maqsadida chiqim hujjatlarini oldingi kassa hisobotlaridan chiqarib olib, sanasini o‘zgartirish va tuzilayotgan kassa hisobotiga kiritib, undagi summani ikkinchi marta hisobdan chiqarish hollari ham uchraydi.
Auditor bulardan tashqari kassa muomalalarini tekshirish jarayonida quyidagilarga ham alohida e'tibor berishi lozim:
- kassani har oyda to‘satdan tekshirilishi;
- kassirning kassa hisobotlarini o‘z vaqtida buxgalteriyaga topshirishi;
- kassa hisobotlarida va kassa daftarida hisobotlarni hamda unga ilova qilingan hujjatlarni tekshirishga qabul qilinganligi to‘g‘risida bosh buxgalter yoki bosh buxgalter o‘rinbosarining imzosi borligi;
- mehnatga haq to‘lash, xizmat safari, xojalik sarflari va boshqa maqsadlar uchun bankdan olingan naqd pullarning maqsadga muvofiq ishlatilishi;
- kassadagi naqd pul qoldiqlarining korxona uchun bank tomonidan belgilangan limitga to‘g‘ri kelishi;
- deponent qilingan mehnat haqi summalari va realizatsiyadan tushgan naqd pul mablag‘larining bankka o‘z vaqtida topshirilishi;
- kassadan naqd pullarni begona shaxslarga berish hollari va shunga o‘xshashlar;
- naqd pul olish uchun to‘ldirilmagan cheklarga rahbar va bosh buxgalter tomonidan imzo qo‘yilishi va cheklarni kassirga bankdan pul olish mobaynida mustaqil to‘ldirish uchun berish hollari;
- naqd pul olish uchun chek daftarchasi bosh buxgalter seyfida saqlanishi holati;
- korxonada «Kassa kirim va chiqim hujjatlarini qayd qilish daftari» (KO-Z shakl) va «Kassa daftari» (KO-4 shakl) ning mavjudligi, daftarlarning barcha varaqlari raqamlanib, oxirgi betida varaqlar soni ko‘rsatilganligi, ip o‘tkazib bog‘langanligi hamda rahbar va bosh buxgalter imzosi bilan tasdiqlanib, muhrlanganligi;
- kassa chiqim orderlari, to‘lov vedomostlari va boshqa chiqim pul hujjatlarida tegishli mansabdor shaxslar va pul oluvchilar imzolarining mavjudligi va ularning haqiqiyligi;
- kassa hujjatlariga maxsus «so‘ndirilgan» (pogasheno) shtamp bosilishi;
- pul mablag‘lari, xarajatlar va boshqa balans schyotlariga olib borilib hisobot takdim etilmaydigan muomalalarning qonuniyligi;
- kassa muomalalariga oid schyotlar bog‘lanishlari (korrespondentsiyalari) ning to‘g‘riligi;
- to‘lanmagan summalarning o‘z vaqtida deponentga o‘tkazilishi va h.k.
Auditor yuqoridagi faktlarga rioya qilinmaganligi to‘g‘risida buzilish hollari mavjud bo‘lganda bu muomalalarning sababini, ular kimnning farmoyishi bilan amalga oshirilganligi va buning orqasida suiiste'mol, tovlamachilik holatlari berkitilmaganligini ham aniqlashi lozim.

5.