Kaskad modeli. Texnik iqtisodiy baholash muhimligi, hujjatlar va ma’lumotlar, axborot yig‘ish vositalari1

Axborot tizimlarining hayot sikli modellari.
Standart axborot tizimlarini loyihalashtirish metodologiyasining bazaviy tushunchalaridan biri – uning foydalanish davridir.
Axborot tizimining foydalanish(yashash) davri uzluksiz jarayonni ifoda etib, axborot tizimlarining yaratilishi haqida qaror qabul qilinishidan boshlab va uni ishlatilishidan voz kechish daqiqasigacha bo‘lgan davr hisoblanadi.
O‘zbekiston davlat Standarti ISO/IEC axborot tizimining foydalanish davrining strukturasini aniqlaydi. Axborot tizimlarini yaratish jarayonida ma’lum amal va vazifalar bajarilishi kerak. Berilgan davlat standartiga muvofiq axborot tizimining yashash( faoliyat ko‘rsatish) davri tarkibi uch guruh jarayonlariga asoslanadi:

• 
  YAshash davrining asosiy jarayoni (o‘zlashtirish, etkazib berish, ishlab chiqish, foydalanish, kuzatib borish);
  
• 
  Asosiy jarayonlarni bajarilishini ta’minlab beruvchi yordamchi jarayonlar (hujjatlashtirish, konfiguratsiyani (tuzilishini) boshqarish, sifatini ta’minlash, verifikatsiya (taqqoslash), attestatsiya, baholash, audit, muammolarni hal qilish);
  
• 
  Tashkillashtirish jarayonlari (loyihani boshqarish, loyihani infrastrukturasini yaratish, foydalanish davrining o‘zini aniqlash, baholash va yahshilash, o‘qitish).
  

YAshash davrining asosiy jarayonlari.
YAshash davrining asosiy jarayonlari ichida ishlab chiqish, ekspluatatsiya(joriy etish) va kuzatish eng katta ahamiyatga ega. Har bir jarayon aniq masalalar va ularni echish usullari, oldingi bosqichda olingan boshlang‘ich ma’lumotlar va natijalar bilan xarakterlanadi.
Ishlab chiqish.
Berilgan talablarga muvofiq axborot tizimlarini ishlab chiqish o‘zida axborotlashgan dasturiy ta’minotni va uning komponentlarini mujasamlaydi. Axborotlashgan dasturiy ta’minotni ishlab chiqarish jarayoniga quyidagilar kiradi:

• 
  loyihalash va ekspluatatsiya;
  
• 
  hujjatlarni ishlab chiqish (oformlenie)
  
• 
  sirli dasturiy maxsulotni testdan o‘tkazish uchun zarur bo‘lgan (materiallarni) tayyorlash;
  
• 
  personalni o‘qitishni tashkillashtirish uchun zarur bo‘lgan materiallarni ishlab chiqish.
  

Ishlab chiqish jarayoni axborot tizimlari yashash davrining muhim jarayonlaridan biri bo‘lib, o‘zida strategik rejalashtirish, tahlil, loyihalashtirish va tadbiq etish (realizatsiya), dasturlash vazifalarini o‘z ichiga oladi.