Kasimova Gulyar Axmatovna Sholdarov Dilshod Azimiddin o’g’li

9.6. Pensiya ta’minotida axborot xavfsizligini ta’minlash masalalari 
 
«Axborot» - biron voqea haqidagi batafsil xabar yoki ma’lumotdir. Axborot olish 
kafolatlari va erkinligi - har bir shaxsning o’zi istagan axborotni izlash, olish va 
tarqatishga haqli ekanligidir. O’zbekiston Respublikasida barcha davlat organlari, 
jamoat birlashmalari va mansabdor shaxslari fuqarolarga ularning huquq va 
manfaatlariga daxldor bo’lgan hujjatlar, qarorlar va boshqa materiallar bilan 
tanishib chiqish imkoniyati yaratildi. O’zbekiston Respublikasining 1997 yil 24 
aprelda qabul qilingan «Axborot olish kafolatlari va erkinligi to’g’risida»gi 
Qonuniga ko’ra, har bir fuqaro o’z manfaatlariga daxldor axborotlarni bepul, 
boshqa axborotlarni kelishuv bo’yicha haq to’lab olish imkoniyatiga ega. 
«O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari 
Pensiya jamg’armasi to’g’risida»gi Nizomga muvofiq, Pensiya jamg’armasi 
fuqarolarning pensiya ta’minoti bilan bog’liq masalalar bo’yicha: 
ommaviy axborot vositalari yordamida respublika aholisini fuqarolarning 
pensiya ta’minoti masalalari bo’yicha xabardor qiladi; 
belgilangan tartibda tayinlangan shaxsiy pensiyalar to’lanishini tashkil etadi; 
imtiyozli pensiya ta’minoti huquqini beradigan ishlab chiqarish, ishlar, 
kasblar, lavozimlar va ko’rsatkichlar ro’yxatlarini qo’llash masalalari 
bo’yicha davlat va xo’jalik boshqaruvi organlari bilan o’zaro hamkorlik 
qiladi, imtiyozli pensiyalarni takomillashtirish va tartibga solish bo’yicha 
takliflar ishlab chiqilishini tashkil etadi; 
fuqarolarning murojaatlarini qonun hujjatlarida belgilangan muddatlarda 
ko’rib chiqadi, fuqarolarni qabul qiladi. 
Pensiya ta’minoti sohasi faoliyatini texnik modernizatsiya qilish asosida, 
respublikamizda pensioner va nogironlarni manzilli himoya qilish, shuningdek, bu 

---

355 
qatlam vakillariga qaratilgan ijtimoiy xizmat turlarini kengaytirish va sifatini 
oshirish, pensiya va nafaqalarni tayinlashda, avvalambor, axborot texnologiyalari 
yordamida inson omilining salbiy rolini cheklash pensiya ta’minoti o’z oldiga 
qo’ygan ustuvor vazifalardan biridir.
Aynan shu maqsadda, eng avvalo, respublikamizda istiqomat qiluvchi barcha 
pensiya va nafaqa oluvchilarning ishonchli himoyalangan, yagona markazlashgan 
ma’lumotlar 
bazasini 
shakllantirish 
imkonini 
beradigan 
zamonaviy 
avtomatlashtirilgan axborot tizimini amaliyotga keng joriy etish ishlari jadal olib 
borilmoqda. Unifikatsiyalashgan elektron ma’lumotlar bazasini shakllantirish 
maqsadida «Fido biznes» MChJ bilan hamkorlikda «Pensiya» dasturiy majmuasi 
ishlab chiqildi hamda bugungi kunda ushbu dasturiy ta’minot respublikaning 
barcha mintaqalarida tatbiq etilmoqda. Ushbu dasturiy ta’minotning amaliyotda 
keng joriy etilishi, sohada samaradorlikni oshirib, tezkor va aniq hisobotlar 
shakllanishi, pensiya tayinlanishi va to’lanishida inson omilini kamaytirish orqali 
jamg’arma mablag’larining maqsadli sarflanishi ustidan tezkor nazoratni 
ta’minlashga xizmat qilmoqda. Mazkur dasturning kelajakda idoralararo 
integrallashuvi sifatida, boshqa vazirlik va idoralarning elektron ma’lumotlar 
bazasi bilan o’zaro axborot almashinuvini tashkil etildi. 
«Pensiya» dasturiy majmuasi pensiya va ijtimoiy nafaqalar oladigan fuqarolar 
to’g’risidagi barcha axborot to’plangan ma’lumotlar yagona bazasidir. U 
pensiyalar va ijtimoiy nafaqalarni tayinlash, hisob-kitob qilish, qayta hisob-kitob 
qilish, shuningdek, har oyda hisoblash va to’lash jarayonlarini avtomatlashtirishni 
ta’minlaydi. 
«Pensiya» dasturiy kompleksi pensiya va nafaqalarni tayinlash, ularning hajmini 
hisoblash, pensiya hamda nafaqalarni qonunchilikka asosan qayta hisob-kitob 
qilish va hisobga olish jarayonlarini avtomatlashtirish uchun mo’ljallangan. 
Mazkur tizim Jamg’armaning tuman (shahar) bo’limlarida pensionerlarni 
ro’yxatga olish, ular haqidagi axborotni saqlash, qayta ishlash va berish, qayta 
ishlanayotgan axborotning tezkorligi va ishonchliligini oshirish uchun pensionerlar 
to’g’risida markazlashtirilgan yagona ma’lumotlar bazasini yaratishga 

---

356 
ko’maklashadi. Bundan tashqari, dasturiy mahsulot to’lov hujjatlarini (pensiya va 
nafaqalar to’lash uchun vedomostlar) shakllantirish, elektron to’lov hujjatlarini 
to’lovlar uchun mas’ul tegishli tashkilotlarga jo’natish imkonini beradi. «Pensiya» 
dasturiy kompleksidan foydalanish hisobdorlik shakllarini jamg’arma bo’linmalari 
darajasida olish, fuqarolar pensiya ta’minoti tizimining faoliyat ko’rsatkichlarini 
sifat 
jihatidan 
yaxshilash, 
pensiya 
va 
nafaqalarni 
turlari 
bo’yicha 
moliyalashtirishni hisobga olish hamda monitoring qilishga yordam beradi. 
Mazkur kompleks O’zbekiston softver sanoatida axborot tizimlari va texnologik 
echimlarni ishlab chiquvchi hamda etkazib beruvchi yirik kompaniyalardan biri – 
«Fido biznes» MChJ bilan hamkorlikda yaratildi. Tizimni ishlab chiqish 2010 
yilning mayida boshlangan edi. Bir yildan so’ng bu jarayon Moliya vazirligi 
huzuridagi byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasining Toshkent shahar va 
viloyatidagi tuman bo’limlarida davom ettirildi. 2012 yilning birinchi choragida 
dasturiy kompleks O’zbekistonning barcha hududlarida ishga tushirildi.Ayni 
paytda, barcha pensionerlar va nafaqa oluvchilar haqidagi shaxsiy ma’lumotlarni 
shakllantirilgan yagona elektron axborot bazasi o’z ichiga olgan, pensiyalarni 
tayinlash hamda to’lash joriy etilgan dasturiy kompleks orqali amalga 
oshirilmoqda. 
Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi 
"Pensiya" dasturiy kompleksining boshqa elektron ma’lumotlar bazalari bilan 
hamkorlik qilish ustida ish olib bormoqda. Byudjet tizimida Pensmiya jamg’armasi 
daromad va xarajatlarini shakllantirish hamda ro’yxatini jo’natish bo’yicha Moliya 
vazirligi G’aznachiligining ma’lumotlar bazasi, on-line rejimida pensiya va 
nafaqalarni to’lash uchun har oylik elektron vedomostlarni shakllantirish hamda 
jo’natish bo’yicha “O’zbekiston pochtasi” ochiq aktsiyadorlik jamiyati 
ma’lumotlar bazasi shular jumlasidandir.
Byudjet tizimida tegishli vazirlik va idoralarning elektron ma’lumotlar bazasiga 
bog’lanish hamda ushbu dasturlar bilan o’zaro axborot almashinuv ishlari 
quyidagilardan iborat. 
O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi G’aznachiligining «KIGB-4» dasturi: 

---

357 

Pensiya jamg’armasi daromad va xarajatlarining shakllanishini tasniflash va 
uning turlari bo’yicha taqsimotini ta’minlash; 

barcha bo’g’inlarda xarajatlarni amalga oshirish, (pensiya va nafaqalar 
to’lovlarini 
moliyalashtirish), 
shu 
maqsadda 
elektron 
to’lov 
topshiriqnomalarini on-line rejimida taqdim etib borish; 

Pensiya jamg’armasi xarajatlarining tezkor monitoringini olib borish va 
hisobotlarni yuritish; 
«O’zbekiston pochtasi» OAJ dasturi: 

pensiya va nafaqalarni to’lovi bo’yicha oylik elektron to’lov ro’yxatlarini 
shaklantirish va on-line rejimida taqdim etib borish; 

oylik joriy pensiya va nafaqalar to’lovi yakunlari bo’yicha elektron 
solishtirma dalolatnomalarni shakllantirish; 

hududlar kesimida to’lov qoldiqlari bo’yicha kunlik tezkor ma’lumotlarni 
olish. 
DT Xalq banki va tijorat banklari dasturlari: 
–
tijorat banklari tomonidan plastik kartochka orqali to’lab beriladigan pensiya 
va nafaqalar bo’yicha oylik elektron to’lov ro’yxatlarini shakllantirish, 
solishtirish va ularni taqdim etib borish; 
–
hududlar kesimida to’lov qoldiqlari hamda to’langan mablag’lar miqdori 
bo’yicha ma’lumotlar olish; 
–
pensiya va nafaqa olish uchun murojaat etgan fuqarolar bo’yicha ularning 
shaxsiy jamg’arib boriladigan pensiya hisobvarag’lariga amalga oshirilgan 
to’lovlar to’g’risidagi ma’lumot almashish; 
–
pensiya va nafaqa olish uchun murojaat etgan fuqarolarning shaxsiy jamg’arib 
boriladigan pensiya hisobvaraqlari bo’yicha olingan ma’lumotlar bilan 
fuqaroning Jamg’armaga taqdim etgan (ish staji va ish haqi to’g’risidagi) 
ma’lumotlarni solishtirib borish. 
Davlat soliq qo’mitasi dasturi: 

---

358 
o
yuridik shaxslar jamg’armaga o’z vaqtida to’lovlarni amalga oshirmagan 
tashkilotlar bo’yicha va ulardan tushgan mablag’lar to’g’risida ma’lumotlar 
olish; 
o
fuqarolarning jamg’armaga taqdim etgan (ish staji va ish haqi to’g’risidagi) 
ma’lumotlarni oylik ish haqi ma’lumotlari bilan solishtirib borish. 
Davlat statistika qo’mitasi dasturi: korxonalar to’g’risida ma’lumotlar olish 
hamda oylik, choraklik va yillik hisobotlarni elektron tarzda yuborish. Dasturning 
qo’shimcha jozibador ta’rifi sifatida uning yaqin kelajakda elektron ma’lumot 
servis xizmatini amalga oshira olishini qayd etish lozim.
Mazkur turdagi informatsion-interaktiv xizmatlar turlari ro’yxatiga quyidagilarni 
qo’shish mumkin: 

pensiya oluvchilarga ularning pensiya miqdorlari o’zgarishi xususidagi 
ma’lumotlarni mobil telefonlariga SMS ko’rinishida yuborish; 

fuqarolarga 
ularning 
hisoblangan 
pensiya 
miqdorlari 
xususidagi 
ma’lumotlarni elektron pochtalari orqali kuzatib borish imkoniyatini berish; 

fuqarolar tomonidan o’zlarining pensiya miqdorlarini masofadan turib 
(Pensiya kalkulyatori) jamg’armaning veb-saytida hisoblash imkoniyatini 
ta’minlash; 

pensiya ta’minoti qonunchiligiga doir yangiliklar va o’zgarishlarni 
fuqarolarning elektron pochtalariga tarqatish; 

fuqarolar murojaatlarini o’rganib chiqadigan, doimiy avtomatik ravishda 
faoliyat yurituvchi ishonch va shoshilinch telefonlarini ishga tushirish. 
Tizim faoliyatiga zamonaviy veb-texnologiyalarni joriy etilishining mantiqiy 
davomi sifatida Pensiya jamg’armasi tizimida tezkor elektron hujjat almashinuvi 
va kadrlar majmui bo’yicha —