Kasimova Gulyar Axmatovna Sholdarov Dilshod Azimiddin o’g’li

 
 
 
 
 
 
 
 
 
3.1.-rasm. Pensiya ta’minoti tizimi vazifalari 
 
Pensiya ta’minoti tizimi o’zining vazifalaridan kelib chiqqan holda to’rtta 
funktsiyani bajaradi: makroiqtisodiy funktsiyasi – milliy iqtisodiyot va jamiyatda 
ijtimoiy va makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlash; siyosiy funktsiyasi – aholi 
qatlamlari orasida ijtimoiy barqarorlikni ta’minlash; iqtisodiy funktsiyasi – 
ishlayotganlar va mehnatga layoqatsizlar, yosh va keksa avlodlar, ko’p va kam 
daromadli aholi qatlamlari o’rtasidagi qarama- qarshiliklarni bartaraf qilish; 
 
Siyosiy 
funktsiyasi
 
Makro 
iqtisodiy 
funktsiyasi
 
Iqtisodiy 
funktsiyasi
 
Ijtimoiy 
himoya 
funktsiyasi
Pensiya ta’minoti 
tizimi vazifalari

---

70 
ijtimoiy funktsiyasi – yaratilgan YaIMni ijtimoiy adolat tamoyili asosida 
fuqarolarga taqsimlash. 
Jahon mamlakatlari tarixiga nazar solar ekanmiz, u yoki bu davlatda ijtimoiy 
siyosat: 
–
iqtisodiy faoliyatni rag’batlantirish;
–
insoniy salohiyatni saqlab qolish va tarraqqiy ettirish; 
–
jamiyat ijtimoiy barqarorligini ta’minlash maqsadida yuritilishini kuzatamiz. 
O’zbekiston Respublikasida aholini ijtimoiy qo’llab-quvvatlash va ijtimoiy 
himoya qilishga qaratilgan ijtimoiy siyosatni amalga oshirishning huquqiy asosini 
barpo etish va bu boradagi qonunlarning ijro etilishini ta’minlash bugungi kundagi 
muhim vazifalardan biri hisoblanadi. Fuqarolarning ijtimoiy huquqlari O’zbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasi bilan kafolatlanadi.
Mamlakatda 
faoliyat 
ko’rsatayotgan 
Pensiya 
jamg’armasi 
insoniyat 
taraqqiyotining yutug’i hisoblanadi va ijtimoiy muammolarni hal qilishda muhim 
o’rin tutadi. Pensiya tizimi iqtisodiy faol aholining ish joyi, mehnatga layoqati va 
daromadini yo’qotish bilan bog’liq turli hodisalardan ijtimoiy himoyalash shakli 
hisoblanadi.
Davlatning nazorati asosida ish beruvchilar va ishlovchilarning maqsadli 
badallaridan shakllanuvchi 
maxsus byudjetdan tashqari davlat ijtimoiy 
jamg’armasidan moliyalashtirilishi pensiya tizimining xususiyatli jihatidir. Pensiya 
tizimi kasallik, keksalik, baxtsiz hodisa tufayli mehnat qilish qobiliyatini yo’qotish 
holatlarining oldini olishga qaratilgan ijtimoiy himoya mexanizmidir. Jamg’arma 
1996 yilda mustaqil moliyaviy tarkibga, pensiya ta’minoti moliyasini davlat 
boshqaruv organiga – O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi 
byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasiga aylantirildi. 
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2000 yil 15 noyabrdagi 
“O’zbekiston Respublikasi Pensiya ta’minoti tizimini takomillashtirish chora-
tadbirlari to’g’risida”gi 444-sonli Qaroriga asosan Ijtimoiy ta’minot vazirligi 
xuzuridagi Pensiya jamg’armasi O’zbekiston Respublikasining byudjetdan tashqari 

---

71 
Pensi jamg’armasiga aylantirildi va jamg’armaga majburiy to’lovlar davlat 
soliqlari va yig’imlariga tenglashtirildi. 
.Jamg’arma "O’zbekiston pochtasi" ochiq aktsiyadorlik jamiyati va O’zbekiston 
Respublikasi Xalq bankining bo’linmalarida pensiyalar, ijtimoiy nafaqalar, 
kompensatsiya to’lovlari hamda boshqa to’lovlarning to’liq va o’z vaqtida 
to’lanishi monitoringini olib boradi va tekshiradi. Normativ-huquqiy hujjatlar 
loyihalarini ishlab chiqishda qatnashadi, fuqarolarning pensiya ta’minoti masalalari 
bo’yicha zamonaviy nazariy ishlanmalarni va xorijiy tajribalarni o’rganadi. 
 
Davlat ijtimoiy sug’urtasi tizimining barqarorligini ta’minlash va uni yanada 
takomillashtirish bo’yicha chora-tadbirlar ishlab chiqish maqsadida Jamg’arma 
daromadlari va xarajatlarining o’rtacha va uzoq muddatli prognozlarini 
tayyorlaydi. Jamg’arma mablag’lari bo’yicha majburiy to’lovlar, badallardan 
mablag’larni hamda boshqa to’lovlarni O’zbekiston Respublikasi Moliya 
vazirligining G’aznachiligidagi hisob raqamiga jamlaydi hamda pensiyalar, 
ijtimoiy 
nafaqalar, 
kompensatsiya 
va 
boshqa 
to’lovlarga xarajatlarni 
moliyalashtirishni ta’minlaydi. Jamg’armaning mablag’larini oluvchilar, pensiyalar 
hamda davlat ijtimoiy sug’urtasi bo’yicha nafaqalar tayinlash va to’lash 
to’g’risidagi axborotni ishlab chiqishda qatnashadi va avtomatlashtirilgan tizimda 
qayta ishlashni joriy etadi.
Byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi tizimiga:

Jamg’armaning Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent 
shahridagi boshqarmalari;

Jamg’armaning tuman (shahar) bo’limlari;

Respublika tibbiy-ijtimoiy ekspertiza inspektsiyasi; 

bosh, tuman, tumanlararo, shahar va ixtisoslashtirilgan tibbiy-mehnat 
ekspertizasi xizmatlari kiradi. 
O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari 
Pensiya jamg’armasi bo’limlari korxonalar, tashkilotlar va ayrim shaxslardan 
tegishli hujjatlarni talab qilish, zarur hollarda esa, ularning berilishi asosliligini 
tekshirish huquqiga ega. Korxonalar va tashkilotlar pensiya uchun (pensiyani qayta 

---

72 
hisoblanishi uchun) hujjatlarni o’z vaqtida taqdim etmaslik yoki ishonchsiz 
ma’lumotlari bo’lgan hujjatlarni taqdim etish oqibatida pensionerga etkazilgan 
zarar uchun uning oldida qonun hujjatlarida belgilanganidek javobgar bo’ladilar. 
Korxona yoki pensioner tomonidan ma’lumotlari ishonchsiz hujjatlar taqdim 
etilganligi oqibatida davlatga zarar etkazilgan taqdirda, etkazilgan zararning o’rni 
O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari Pensiya 
jamg’armasiga qoplanadi. Bunda korxona tomonidan etkazilgan zararning o’rni 
O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari Pensiya 
jamg’armasi bo’limidan tegishli xabarnoma olingan kundan e’tiboran bir oy ichida, 
pensioner tomonidan etkazilgan zararning o’rni nazarda tutilgan tartibda qoplanadi.