Kasimova Gulyar Axmatovna Sholdarov Dilshod Azimiddin o’g’li

10.4.-jadval.
Ichki auditni o’tkazishda kamchiliklarni umumlashtirish usullari 
Kamchiliklarni 
xronologik 
guruhlashtirish
Nazorat qilinayotgan sub’ektning moliyaviy-xo’jalik 
faoliyatida yuzaga kelgan kamchiliklarni guruhlash
Kamchiliklarni 
tizimli guruhlash 
Nazorat qilinayotgan sub’ektning moliya-xo’jalik 
faoliyatida aniqlangan kamchiliklarning ushbu guruhlari 
o’xshashligi va mazmuniga qarab, auditor tomonidan 
xronologik ketma-ketlikda qayd etiladi. 
Xronologik- 
Guruhlash auditda aniqlangan kamchiliklarni 

---

406 
tizimli guruhlash 
umumlashtirish imkonini beradi. 
Oraliq nazorat 
natijalarini 
hujjatlashtirish 
Nazorat ob’ektlarining tekshiruv (kassa taftishi, moddiy 
boyliklarni tanlanma asosida inventarlash, xronometraj 
audit kuzatuvi, auditning tematik tekshiruvlari) paytidagi 
holatini guvohlash uchun oraliq bosqichlarda nazorat 
protseduralarini bajarish jarayonida ularni 
rasmiylashtirishda metodik uslub sifatida qo’llaniladi. 
Kamchiliklarni 
tahliliy guruhlash 
Iqtisodiy tahlil, statistik usul, iqtisodiy-matematik usul 
kabi metodik uslublar yordamida axborotnomalar, 
jadvallar tuziladi, audit jarayonida aniqlangan o’xshash 
kamchiliklar umumlashtiriladi. 
Ichki audit natijalari yakuniy hujjatda yozma shaklda aks ettiriladi. Ular aniq, 
xolis, lo’nda va konstruktiv holda bayon etilgan bo’lishi kerak. Bunday 
hujjatlarning qanchalik sifatli tuzilishi auditor ishining sifatidan dalolat beradi.
Ichki auditning yakuniy hujjatlari quyidagilardan iborat bo’ladi: 
– rahbariyat uchun axborot; 
– faoliyati tekshirilgan bo’lim uchun axborot; 
– tashkilotning manfaatdor bo’limlari (masalan, texnik nazorat bo’limi, 
xavfsizlik xizmati, kadrlar bo’limi) uchun axborot; 
– tashqi auditorlar uchun axborot va dalillar; 
– ichki nazoratni yaxshilash uchun tavsiyalar va takliflar. 
Respublikada auditorlik faoliyatini amalga oshirish uchun zarur qonuniy-
huquqiy baza shakllantirilgan, uni faol rivojlantirish uchun amaliy iqtisodiy 
rag’batlar va soliq imtiyozlari yaratilgan.
O’zbekiston Respublikasining "Auditorlik faoliyati to’g’risida"gi Qonuniga 
muvofiq hamda mustaqil audit tizimini yanada rivojlantirish, auditorlik xizmatlari 
sifatini oshirishga alohida e’tibor qaratish zarur. Auditorlik faoliyati sifat 
nazoratiga oid ma’lum bir ishlarni tashkil etishda auditorlik tashkiloti 

---

407 
standartlariga tayanishi lozim. Amaliyotda «Auditda ish sifatining nazorati» nomli 
220-xalqaro audit standarti (XAS-220) va «Auditor ishining sifat nazorati» nomli 
5-son auditorlik faoliyati milliy standarti (AFMS-5) belgilangan.Auditning sifatini 
umumiy nazorat qilish auditorning ma’lum shaxsiy xususiyatlariga (halollik, 
obektivlik, mustaqillik, professionallik, kompetentlilik) auditorlik guruhi a’zolari 
o’rtasida ishlarning asosli taqsimlanganligiga; sifat standartlariga rioya qilinishi 
bo’yicha auditorlarning ishlari ustidan nazoratga; sifatni nazorat qilish siyosati va 
amallarining samaradorligi ustidan nazorat o’rnatishiga asoslanadi. 
Auditorlik faoliyatining yuqori sifati uning dastlabki, joriy va keyingi nazorati 
ta’minlashi lozim. Dastlabki nazorat auditorlar va auditorlik tashkilotlarini 
attestatsiyadan o’tkazish va litsenziyalash bosqichida bajariladi. 
Joriy nazorat ikki yo’nalishda amalga oshiriladi: alohida auditorlik 
tekshiruvlarini nazorat qilish va auditning umumiy nazorat qilish.Auditor ishi 
sifatini nazorat qilishni tashkil etish yo’nalishlariga quyidagilarni kiritish mumkin: 
ishi sifatini nazorat kriteriylari; nazorat yo’nalishlari; nazorat shakllari: 
Auditor ish sifati asosiy kriteriyalariga O’zbekiston Respublikasining 
"Auditorlik 
faoliyati 
to’g’risida"gi 
Qonun 
meyorlari; 
O’zbekiston 
Respublikasining 
auditorlik 
faoliyatining 
shartlari 
va 
litsenziyalashgan 
talabnomalar; Profesional axloq qoidalari; O’zbekiston Respublikasi auditorlik 
faoliyatining milliy standartlariga talablar; Milliy standarlarimizga mos keladigan 
xalqaro standartlarga talabnomalar; 
Auditor ish sifati nazorat yo’nalishlari: Aloxida auditorlik tekshiruvlarini 
nazorat qilish va umumiy sifat nazorati amallari kiradi. Aloxida auditorlik 
tekshiruvlarini nazorat qilish bu 
1. 
Meyoriy 
xujjatlarda 
belgilangan: 
Auditorlarning 
mustaqillikni, 
professionallikni va kompanentliligini taminlash; Auditorlar uchun erkin xarakatni 
taminlab berish; Auditning yozma programmalaridan foydalanish. 
2. 
Kuzatuv: 
auditorlar 
ishining 
joriy 
nazoratini 
taminlash; 
xolis 
xarakatlanishni qabul qilish uchun xo’jalik yuritish subektida buxgalteriya 
xisobidagi muammoli savollarni bilish; 

---

408 
3. Tekshiruv: auditorlar tomonidan auditorlik tekshiruvlarini standartlarga 
mos kelishligini, xujjatlarning to’liqligini, maqsadga erishishni taminlash uchun 
o’tkazilgan barcha ishlarni tekshirish amallari kiradi.
Umumiy sifat nazorati: mustaqillik; xizmatchilarga vazifa; maslaxat; kuzatuv; 
ishga yollash; professional darajaning oshishi; xizmat yuzasidan siljishlar; mijozlar 
bilan aloqalar va ularning muddati; nazorat qilish. 
Auditor ish sifati nazorat shakllari uch bosqichda tashkil etiladi. Birinchisi 
asosiy auditorni o’zining assistentlari ustidan nazorati.Asosiy auditor audit 
o’tkazilayotgan jarayonda ishlayotgan assistentlarini doimiy nazorat qilishi va 
ishga yo’naltirib turishi kerak.Assistent, asosiy auditordan profissional darajasi 
bilan farq qiluvchi shaxs. Assistentdan farqli o’laroq asosiy auditor o’tkazilgan 
audit uchun to’liq javobgarlikni o’z bo’yniga oladi. Assistentlarga vazifalar 
berilganda ular o’zlarining majburiyatlari va amallarini yani xo’jalik yurituvchi 
subektlari auditorlik tekshiruvida yuzaga keladigan muammolar audit amallarini 
o’tkazish ko’lami va mohiyati tasir ko’rsatadigan qo’llash borasida tegishli tarzda 
ko’rsatmalar berilishi kerak. 
Ikkinchidan auditorning ishi yuzasidan auditorlik tashkilotining nazorati. 
Mijoz uchun o’tkaziladigan auditorlik tekshiruvining auditorlik rejasini va 
dasturini 
asoslanganligini 
tekshirish 
va 
muloxaza 
yuritish; 
Auditorlik 
printsiplarining tashkiliy axloqiyligiga qattiq rioya qilish(auditor sifatida, mijozga 
maslaxat berish bilan yo’naltirilmagan). Mijozni oldingi tekshirilgan asosiy auditor 
tomonidan berilgan xulosasini qaytadan, bepul tekshirilganligini tekshirish. 
Uchinchidan tashqi nazorat tashkil etilishi. Tashqi nazorat davlat organlari 
tomonidan o’tkaziladi, bu nazorat amaldagi qonunga va meyoriy hujjatlarga asosan 
davriy va majburiylik tamoilida olib boriladi. Auditorlik ish sifatini tashqi nazorat 
qilish obektlari: 
-
auditorlik tashkilotining ichki standartlari tizimi; 
-
auditorlik tashkilotining ichki nazorat tizimi; 
-
alohida auditorlik tekshiruvlari; 
-
audit sifatini tashqi tekshirishning asosiy yo’nalishlari: 

---

409 
-
auditorlik 
faoliyatida 
amaldagi 
qoidalar 
(standartlar)ni 
auditorlik 
tashkilotidagi ichki standartlariga mos ekanligini tekshirish; 
-
auditda ichki sifat nazorati tizimining tashkil etilganligi.