Kashmir muammosi qanday hal qilinishi mumkin? Dasturimizning bugungi sonida Pokiston va Hindiston munosabatlari, oxirgi paytlarda ikki mamlakat o’rtasida yuzaga kelgan siyosiy inqirozga qisqacha to’xtalib o’tamiz

Viloyat hokimining qarori bilan Hindistonga bog'langan mintaqa…
1947 yilda Hindiston va Pokiston mustaqil davlat sifatida bo'linar ekan, xalqining ko'pchiligi musulmon bo'lgan mintaqalar Pokistonga, xalqining ko'pchiligi hindu bo'lgan mintaqalar esa Hindistonga berildi. Kashmir mintaqasidagi xalqning 90% foizi musulmon bo'lishiga qaramay, Angliya tomonidan Pokistonga berilmadi. Kashmir xalqi o'z kelajagini o'zi hal qilsin degan siyosat bilan o'z holiga tashlab qo’yildi. O'sha kundan boshlab bugungi kunga qadar davom etib kelayotgan Kashmir muammosining asl sababi xuddi mana shu siyosat bilan bog’liq. Chunki, 1947 yili o'tkazilgan referandumda Kashmir xalqining ko'pchiligi Pokistonga qo'shilish uchun ovoz bergan bo'lishiga qaramay, jarayon umuman boshqacha amalga oshdi. Kashmir mintaqasining hindu diniga mansub shaxzoda hokimi Mihraj Hari Sinkh Kashmirning Hindistonga qo'shilishi haqida qaror qabul qildi. Kashmir xalqi hokimning qaroriga qarshi chiqqanida u Hindistondan yordam talab qildi. Buning natijasida Hindiston askarlarining Kashmirga kirib kelishi ortidan Pokiston askarlari ham Kashmirga kirib keldi. Nihoyat, 1947 yili ikki davlat o'rtasida ilk bor urush sodir bo’ldi.
Urush va hozirdagi vaziyat…
Hindiston bilan Pokiston o'rtasidagi dastlabki urush BMTning tashabbuslari natijasida 1949 yilning yanvar oyida o'z nihoyasiga yetdi. BMTning o'rtamchiligida imzolangan o'zaro tinchlik shartnomasiga ko'ra, har ikki davlat Kashmir mintaqasidan o'z askarlarini olib chiqib ketishi va Kashmirning kelajagi BMT nazoratida o'tkaziladigan referandum natijasida aniqlanishi mo'ljallandi. Lekin, Hindiston hukumatining ushbu referandumga qarshi chiqqanligi sababli referandum shu kunga qadar umuman o'tkazilmadi. Hindiston hukumati Kashmir mintasining o'z nazorati ostiga olgan qismini "Jammu Kashmir" deb nomlab Hindistonga qo'shib oldi. Pokiston ham o'z nazorati ostiga olgan qismini "Ozod Kashmir" deb nomlab avtonom statusini berdi. Hindiston va Pokiston Kashmir mintaqasidagi kelishmovchilik natijasida 1965 va 1999 yillarda urush boshladilar.
Bundan tashqari 1962 yilda yuzaga kelgan Xitoy-Hindiston urushi natijasida Kashmirning bir qismi Xitoyning nazorati ostiga o'tdi. Xozirgi kunda Kashmir mintaqasining 45 foizi Hindiston, 35 foizi Pokiston va 20 foizi esa Xitoyning nazorati ostida.
Angliya qirolligining mug'ombir siyosati tufayli Kashmir mintaqasida bugunga qadar 100 mingdan ziyod inson vafot etdi. 1,5 million inson esa Kashmirni tark etishga majbur bo'ldilar.