Ö te y a n d a n
o , T ü rk le h ç e le rin d e
ki bazı te lâ ffu z d e ğ işik lik lerin d en b a h se d e rk e n şö y le d em ek ted ir:
"K itabın (D îv ân u L ü g â ti't-T ü rk ’ün) sa h ib i M ah m u d d e r k i, bunun
için b iz im b a b a la rım ız o la n e m irle r "ham îr" o la ra k a d la n d ırılm ışla r
d ır ”. Ç ü n k i O ğ u z la r e m îr d iy em ezler. E lif h arfin i (h) h a rfin e ç e v ire
re k h a m îr d em işlerd ir. B izim b ab am ız T ü rk ü lk e le rin i S âm ân -
O ğ u lla n n d a n fe th etm iş olan kim sed ir. B u z â t E m îr B e h e rk in (H a-
m îr T e k in ? ) o la ra k ad lan d ırılıy o rd u 5.
K aşg a rlı'n ın bu ifa d esin d en T ü rk ü lk elerin i (M S verâü'n-N ehr'i)
z a p te d e n K arah an lı b e y le rin in O ğ u zlarla te m asları o ld u ğ u d a a n la
şılm ak tad ır. Z .V . T o g a n bu h u su s ile ilg ili o la ra k "a c a b a bu b ey ler
O ğ u z la r ile m e sk û n o la n v ilâ y etleri m i id a re ed iy o rla rd ı? " d iy e b ir
şü p h esin i d e belirtm ektedir*.
(3 )
K ilisli III. 308-A talay III 4 1 7 , 18
.
^ V - ^
/ J
K aşg aıh
M ahm ud, eserinde um um iyetle k endisinden "M ahm ud” o larak b ah settiğ in d en , bu
ifade ile de onun kendi babasını kastettiği kanaatindeyiz. Z .V , T ogan, G aznefi Sui-
tan M ahm ud'un bab ası S eb ilk tek im n d e B a tsg an lı oldu ğ u n u b e y a n la b u k ay d ın S u l
tan M a h m u d ile ilgili o lab ileceğ in e işa re t etm iştir. B ununla b irlik le O , D îvân'da
G azncli M es'u d için "Sultan M es'u d ifadesinin k u lla n ılışın ı ö rn e k göstererek, M a h
m u d ad ın \n Sultan M ahm ud’u ifade edem eyeceğini, ?ayet o kastedilm iş o lsa idi,
"S ultan M ahm ud" denilm esi lâztm g eldiğini de söylem ektedir (a.g .m ., s. 133).
(4)
K ilisli 1,3-A taIay, 4.
(5 )
K ilisli 1, 102-A taU y L 112. B esim A la la y ın d a işaret ettiği g ibi, gerek K ilisli
T ab 'ın d a, g erek se y a z m a nüshada B eh erk in (
) şeklinde y azılan isim y a n
lış o lu p , sözün gelişinden b u n u n
0 & j S ~
(H am îr T ek in ) şe k lin d e o lacağ ı an
laşılm aktadır.
(6 )
A .g .m ., s.
134.
Ö te y a n d a n y azarım ız, K a ra H a n lı sü lâ lesin e m en su p bazı
ö n em li şah ıslard an , m e se lâ M u h a ra m e d Ç a k ır T o n g a H a n oğlu N i-
z am ed d in İsrafil T o g a n T e k in ’den' b iz z a t b a z ı riv a y e tle r de n ak let
m ek ted ir’. G e re k onun .b u k a y ıtla n , g e rek se eserin in in celen m e si
so n u c u n d a H a k a n lı a ile sin e â it â d e t v e g e le n e k le r h ak k ın d a ç o k fa z
la b ilg i sa h ib i b u lu n d u ğ u n u n g ö rü lm esi, K a şg a rlı’n ın alelâd e b ir
k im se o lm ad ığ ın ı g ö sterir m ah iy etted ir.
K aşg arlı h a k k ın d a a ra ştırm a yap an b a z ı ilim ad am la rı, O 'nun
b u k a y ıtla rın a d a y an ara k , k e n d isin in K ara H a n lı a ile sin e d eğ ilse b i
le, o ailen in e tra fın d a k i y ü k se k T ü rk aristo k ra sisin e m en su p o ld u
ğ u n u k ab u l e tm e k te d irle r8. H a ttâ O . P ritsa k o n u n d o ğ ru d a n d o ğ ru y a
K ara H an lı a ilesin e m e n su p o ld u ğ u n u k ab u l e tm e k te d ir9. A n cak
P ritsak 'ın bu g ö rü şü n ü ih tiy a tla k a rşılam a k lâzım dır: Z ira y u k arıd a
g örüldüğü g ib i, K aşg arlı g erek T ü rk ü lk elerin i S âm ân -O ğ u llan n d an
feth ed en zât, g e re k se d iğ e r e m irle r h ak k ın d a "b abam ız" ve "b ab ala
rım ız" gibi u m u m î ifad eler k u llan m a k ta, "b abam " d em em ek ted ir.
Ö te y an d an , e ğ e r o d o ğ ru d an d o ğ ru y a bu a iley e m e n su p o lsa idi,
g e re k k e n d isin in g e rek se b a b a ve d e d e sin in a d la rın ı kayded erk en ,
d iğ e r lâ k ap v e u n v an ların d an da b a h se d erd i. H a lb u k i o n u n eserin d e
bu h u su sla ra d â ir en u fa k b ir k a y ıt b ile b u lu n m am ak tad ır. A y n c a
d e v rin T ü rk h â k im iy e t a n la y ışın a g ö re b irç o k im tiy a z la ra sah ip b u
lu n u n b ir h ân ed en m e n su b u n u n , b ü tü n h a k la rın d a n v azg e çerek
u zun sü re T ü rk ü lk e le rin d e d o laşm a sı, n eticed e Ira k 'a g id erek o rad a
e se r y a zm ası k a b u le şây an g ö rü n m em ek ted ir. K a ld ı ki K aşg arlı b ir
za m a n la r K u m u k adlı b ir em îriıı m aiy y etiııd e b u lu n d u ğ u n d an da
b a h se tm e k te d ir10.
O h ald e, K a şg a rlı’n ın k e n d isin i so y c a T ü rk le rin e n ileri g e le n
le rin d en g ö ste rm e si n asıl iz a h ed ileb ilir. G erç e k te n ese rin d e o ld u k
ç a m ü te v a z ı b ir u slû b k u lla n a n v e k e n d isin d e n b a z a n "sâhibü'l-
k itâ b " b a z a n d a sa d ece "M ahm ud" o lara k b a h se d e n K a şg a rlin ın ,
so y u n u n y ü k sek liğ i ile Ö ğünm dsi d ik k a te d e ğ er h u su sla rd an birisi
dir. B izim k a n a a tim iz e g ö re b u , o n u n a ilesin in , K a ra H an lı D evleti
iç e risin d e z a m a n ın e n Önde g e le n b ir b o y u n a m en su p olm ası ile
iz a h ed ilm esi g erek e n b ir h u su stu r. K a n a atim izce ne K ara H an lı a i
lesi ile n e d e a risto k ra t b e y le r z ü m re si ile b ir ilg isi b u lu n m a y a n
(7)
K ilisli I, 1 0 2 -A ta la y I, 11).
(8)
B k. M. Ş akir Ü lkütaşır, a.g.e., s. 13; A . C aferoğlu, a.g.e., s. 11; Z .V .'T o g an . a.g.m .,
s. 133-4.
.
(9)
A .g.m ., s. 243; ay n c a ay n ı yazar, K ara H unldar, l.A-, C. 6 , s. 260-261.
(10)
K ilisli 1 ,321-A talay 1,383.
3
K aşg arlı, m u h te m e le n K a ra H an lı ailesin i ç ık a rm ış o la n Y a ğ m a ili
ne m en su p b u lu n u y o rd u . O n u n n esep çe y ü k sek lik ten m ak sad ı da,
H ak a n lı aile si ile aynı il'e m en su p o lm asın d an ileri g elm elid ir. N ite
k im Y a ğ m a la rın 9 4 3 -yılından az ö n c e B a lasag u n ta rafla rın ı işgal
ile, h ü k ü m d arla rın a B u ğ ra H a n d en ild iğ i v e K a ra H an lı D ev letin i
b u n la rın k u rd u ğ u hem en h em e n a n la şılm ış b u lu n m a k ta d ır11.
K aşg a rlı'n ın yine k e n d i ifa d ele rin d en a n la şıld ığ ın a g ö re O , e s e
rin i y a z m a d a n ö n c e T ü rk ü lk ele rin d e u zu n m ü d d e t d o laşm ış v e e s e
rin e m a lz e m e to p lam ıştır. O n u n T ü rk ille rin d e n h a n g ile ri arasın d a
b iz z a t b u lu n d u ğ u h u su su ü z e rin d e a rşıtırıc ıla rc a şim d iy e k a d a r hiç
d u ru lm a m ıştır d en ileb ilir. B iz im te sb it ed e b ild iğ im iz e g ö re K aşg ar-
lı, K a şg a r b ö lg e sin d en b a şk a Y ağ m a, T u h sı v e Ç iğ illerin y aşad ığ ı
N arin , T a la ş, Ç u v e İli n eh irlerin in y u k a rı m e c raları, Isıg G ö l c iv a n
v e F e rg a n a b ö lg elerin i g ezm iş ve b u b ö lg e le r h a lk ın d a n b azıları ile
k o n u şa ra k bazı hususları te sb it e tm iştir12. B u n lard a n b a şk a o n u n y u
k a rıd a say ılan b ö lg elerd e y aşay an K a rlu k la r a ra sın d a b u lu n m u ş o l
d u ğ u n u d a sö y le m e liy iz 13. A y rıc a o n u n O ğ u z ü lk elerin d en b a z ı b ö l
g eleri d e g ö rm ü ş old u ğ u n u ta h m in ed eb iliriz.
K aşgarlı T ü rk şeh irlerin i v e sa h a la rın ı g e z e re k T ü rk , T ü rk m en ,
O ğ u z, Ç ig il, Y ağ m a, K ırg ız d ille rin i ö ğ re n d iğ in i a ç ık ç a k ay d e tm e k ,
su re tiy le d e 14 h an g i b ö lg eleri g ezm iş o ld u ğ u h a k k ın d a b ir fik ir v e r
m ek ted ir. O nun İli N eh rin d en d a h a ö te le re g itm e d iğ in i ve bu b ö lg e
le r iç in a n c a k b aşk aların d an e ld e ed eb ild iğ i b ilg ile ri k ay d ettiğ in i de
sö y le y eb iliriz. Z ira D îv â n 'a e k lem iş o ld u ğ h a rita d a îli N eh rin d en
b a ş k a Irtış ve Y a m a r (O bi) n e h irle rin i d e B a lk a ş g ö lü n e d ö k ü lü y o r
o la ra k g ö sterm esin d en bu d u ru m aç ık ç a a n la şılm ak tad ır. K ırg ız la
rın d ille rin i ö ğ ren d iğ in e a it k a y d ın a g e lin c e , Z .V . T o g a n ’ın d a işa re t
e ttiğ i gibi o h e rh a ld e T a n rı D a ğ la n (T iy an şa n )'m n o rta k e sim in d e
y aşa y a n K ırg ız la n g ö rm ü ş o lm a lıd ır13. O n u n T a rım N e h rin in y u k a n
y ata ğ ı ile S ır D e ry a h a v z a la rı d ah il, y u k a rıd a işare t ettiğ im iz sah a
(11)
B k. F. S üm er, O ğuzlar (Türkm enler). T arihleri-B oy T eşkilâu-D estanları, Ank.
1967, s. 27-30. B u hususta geniş bilgi ve b ib liy o g rafy a için ay rıc a bk. M inorsky,
H uüûd al-Â lem , E.J. W . G ibb M em orial N ew S eries. L ondon. 1937, s. 278-9; L.
R asonyi, T arih le T ürklük, T .K .A .E . yay. A nk. 1971. s. 105-108.
(12)
K ilisli I, 285-A taIay 1, 3 4 0 m ün; K ilisli I t, 228-A talay II, 2 85,
6
bukuk; K ilisli II,
224-A taIay II, 2 8 0 tat; K ilisli III, 2-A ta!ay III. 3 yat; K ilisli III, 52: A talay III, 71. 2
yaraşdı k elim eleri dolayısıyla verilen izahatlar.
(13)
Z aten Ç ig iller ile T u h sı'lan n K arluk b o y la n oldukları da bilinm ektedir (M inorsky,
S h a ra f A l-zam an T ahir M arvazı on C hina, T h e T u rk s an d In d ia, L ondon 1942, m e
tin kısm ı s.
10
).
(14)
K ilisli 1 ,3-A talay 1 ,4.
(15)
A .g.m ., s. 134.
4
d ah ilin d e k i b elli b aşlı şehir, k a sa b a v e k ö y le rin ö n e m li b ir kısm ın ı
e se rin d e k a y d e tm esi d e b u ra la rd a ep e y c e d o la ştığ ım g ö ste rir m a h i
y ette d ir. S ır D e ry a b o y la rın d ak i b irço k O ğ u z şe h irle rin i g ö rm ü ş
o lab ilec eğ i g ibi, U ç, K u ça v e B ai'sgan g ib i ay rı şe h irleri tam m ış,
b u n ların le h ç e ve telâffu z fa rk la rın a ait k o n u la n d a d ik k atli b ir şe
k ild e k ay d etm iştir.
K aşg arlı M ah m u d , e se rin i B a ğ d a d 'd a y az m ış o lm ası ih tim a lin e •
g ö re K aşg a r'd a n Ira k 'a g öç e tm iş o lm a lıd ır. F ak at o, B a ğ d ad ’a n e g i
bi seb e p le rle v e n e zam aıı g eld iğ in i s ö y le m iy o r. K a şg arlı'y ı K ara
H a n lı a ilesin e m en su p o larak g ö steren P ritsa k , o n u n b u h ân ed an d an
S ü le y m a n b. Y u su f ile k ard e şi M u lıam m ed b. Y u s u f arasın d a 1056-
1057/8 d e p a tla k v eren iç m ü c a d e le so n u n d a h a y a tım k u rtararak
u zu n y ılla r T ü rk ü lk elerin d e k a ç a k o la ra k d o laştık tan so n ra B ağ-
d a d 'a siy a sî m ü lte c i o larak geld iğ in i, b u k a ç a k lık d ö n e m in d e T ü rk
âlem in i iy ice tan ıd ığ ın ı ve eserin i d e h a y a t tem in i iç in h alifey e su n
d u ğ u n u s ö y le m e k te d ir16. A . C a fero ğ lu 'n u n d a işa re t e ttiğ i gibi b u n u '
b ö y le k ab u l e tm e ğ e im k ân y o k tu r. "İsted iğ i y erd e d o la şa n , k udretli
k a le m i v e şa h siy eti ile K a ra H an lı D ev leti'n in T ü rk -İsfâm k ü ltü rü n e
v e fik ir h a y a tın a te s ir e d e n v e m u h te m e le n b u d e v le tin h ü küm darı
ile ay n ı ild e n o la n b ir T ü rk e v lâ d ın ın , b ö y ie b ir m a c e ra sonu n d a
B a ğ d a d 'a g elm iş o lab ile c e ğ in e a s la ih tim al v e rile m e z . K aldı k i K aş-
g a rlı'n ın D îv ân ı, b a şta n aşağ ı K a ra H a n lı T ü rk d e v letin in hayatını
id e a liz e ed en b ir e s e r k a ra k te rin i taşım ak ta d ır. K a şg a rlı, P ritsak 'ın
d ed iğ i g ib i b ir m a c e ra so n u n d a B a ğ d ad ’a g id ip e se rin i de m aişetini
te m in iç in H a life y e su n m u ş o lsay d ı D îv â n 'ın T ü rk le rin y ü k sek liğ i
ne ve im tiy a z lı v a sıfla rın a a y n lm ış oîan sa h ife leri H a lifen in m edhi-
ne a y n lm ış o lu rd u . H alb u k i D îv â n 'd a u su len sö y le n m e si g ereken
b irk aç sö z d ışın d a, h a lifey i y ü k se lte c e k v e m e d h e d e c ek cü m lelere
• ra sla n m a m a k tad ır”17.
D iğ e r b a z ı a ra ştırıc ıla r ise, B ü y ü k S e lç u k lu S u lta n ı M elik şah 'ın
k a n s ı olu p . K a ra H a n lıla rd a n o la n T e rk en H atu n 'u n m aiy etin d e b ir
ç o k K a şg a rlı'n m Irak ’a g eld iğ in i ve M a h m u d ’uıı d a b u n la r a rasın d a
b u lu n a b ile c e ğ in i ile ri sü rm e k te d irle r1*. A n cak -b u ev le n m e n in resm î
n ik âh y ılı 1064 olu p , bu ta rih te M e lik şah d o k u z y a ş ın d a b u lu n u y o r
d u 19. P ritsa k b u e v len m ey i 1072'den so n ra g ö ste rm e k te d ir20. H albu-
(1 6 )
A .g.m ., s. 2 4 5 .6 .
(17)
K aşgarlı M ahm ud. s. 16.
(18)
B k. M .Ş . Ü lkiitaşır, a.g.e., s. 14.
(19)
t.
K afesoğlu, Sulıan M elikşah D evrinde B üyük Selçuklu im paratorluğu. İst. 1953,
s. 15.
(20)
l.A . K araJıanlılar, C. 6, s. 262.
5
ki aşa ğ ıd a işa re t e d ile c e ğ i üzere K aşg arlı eserini 1072 y ılın d a y a z
m a ğ a b a şla m ış bulun u y o rd u .
K a n aatim ize g ö re X I. y ü z y ıld a y ü k sek b ir T u rk -İslân ı k ü lıü r
v arlığ ı g ö ste rd iğ i an laşılan K aşgar v e B alasag u n çe v re le rin d e y e tiş
m iş b u lu n a n K aşg arlı, A rap dilini o k a d a r p ıü k e m m e l b ir şek ild e
y a z a b ilm e k u d retin i d e g ö sterd iğ in e b a k ılırsa bu dil ile b irlik te k lâ
s ik İslâm ilim lerin i d e d a h a T ü rk ü lk e le rin d e iken dev rin in M üslü-
m an -T ü rk â lim le rin d e n o k u y u p ö ğ ren m iş o lm alıd ır. O , b u su retle
k e n d in i y etiştird ik te n so n ra b ö y le b ir e se ri y azm a y ı k a fa sın a k o y
m u ş v e b u m a k sa tla se y a h a tla r y ap arak m alz e m e to p la m ış o lm a lı
dır. H e r n e su re tle o lu rsa o lsun o B a ğ d a d 'a g eld iğ i zam an eserin in
lıem en b ü tü n m alzem esin i to p lay ıp k a y d e tm iş b u lu n u y o rd u . D e ğ il
se bazı a ra ştırm a c ıların sö y led iğ i g ib i bu k a d a r teferru atı s ır f h a fı
zasın d a tu ta ra k d a h a so n ra kalem e ald ığ ı d ü şü n ü lem ez.
X I. y ü zy ıl, k u zey d e m ü slü m an o lm a y a n P e ç en ek , U z (O ğ u z)
ve K ıp çak ların , g ü n ey d e S e lçu k lu lar id aresin d ek i m ü slü m an O ğ u z-
la r’ın , K a ra H a n lıla r'ın v e G azn eliler'in d ü n y a y a h a k im iy e t v e k u d
retle rin i y a y d ık la rı d ev ird ir. T ü rk ler'in d ü n y a y a h âk im o ld u k ları bu
d ev rin b ü tü n m â n e v f h a z ve iftiharını d u y an K aşg a rlı M ah m u d da,
b ü y ü k b ir m illiy e t a şk ıy la bu k u d reti y aratan T ü rk e llerin i ö ğ re n
m e k için ö n c e b ü y ü k b ir g ay ret g ö ste rerek m a lz e m e to p la m ış, so n ra
da islâ m c âm iası için d e T ü rk 'ü n v e T ü rk lü ğ ü n b ü y ü k b ir y eri b u lu n
du ğ u n u n fa a l v e k u v v etli b ir sav u n u cu su o la ra k eserin i k a le m e al
ınış, b u n u d e v rin h alifesin e sunm uştur.
O ’nun şa h siy e tin e ışık tutan en ön em li h u su sla rd an biri şü p h e
siz B a ğ d a d 'a g e le re k e se rin i H a life 'y e ta k d im etm esid ir. O , bu h a re
k e t ile h e m T ü rk d ilin in A ra p d ili ile a tb aşı b e ra b e r y ü rü d ü k lerin i
g ö ste rm e k 2', h e m d e A ra p la r'a T ürkçe'yi ö ğ re tm e k g ib i ik i b ü y ü k
g a y e y e h iz m e t etm iştir. B u işi yap ark en , e serin d e T ü rk çü lü ğ ü n ü fır
sat d ü ştü k çe, eserin i ta k d îm ettiğ i H alife'y e v e ç e v re sin e h isse ttir
m eyi a sla un u tm am ıştır. B u asîl d u y g u te siriy le o la c a k tır k i, m ü m
ta z d u ru m u n u o rta y a k o y a ra k p ek çok T ü rk illerin i, o b aların ı v e
b o zk ırların ı te k e r te k e r d o laşm ış, T ü rk d ilin e v e k ü ltü rü n e a it n e
b u ld u ise h ep sin i in c ed en in ce y e derlem iş, e se rin d e işlem iştir. T ü rk
d ilin in v e m illiy e tin in b elirtilm esin d e fay d alı o la c a ğ ın a in a n d ığ ı h e r
m alzem ey i d ik k a t ve itin a ile incelem ey e k o y u lm u ştu r. K aşg arlı'n ın
eserini k a le m e alm azd a n ö n c e ü z erin d e titizlik le d u rd u ğ u an la şılan
bu d e rle m e o lay ı, eserin d e canlı b ir ifad e v e ü s lû p la dile g etirilm iş
t i )
Kilisli I, 5-A talay I, 6.
6
tir. O , b u h u su sta şö y le d em ek ted ir: "T ü rk le rin h e m e n te k m il y u rt
la rın ı, o b a ların ı, b o zk ırların ı in c e d e n in c e y e g ezd im , dolaştım .
T ü rk , T ü rk m e n , O ğuz, Ç iğ il, Y ağ m a, K ırg ız la r'ın d illerin i v e k a fi
y e lerin i ta m a m e n ö ğ ren d im . H e r ta ife n in şîv esi b e n c e e n m ü k e m
m e l b ir su re tte o rta y a ç ık m ış o ld u "22.
Ş u h u su su d a ö n e m le b e lirte lim k i, K aşg arlı g ö rm ed iğ i v e a ra
la rın a g irm e d iğ i T ü rk ellerin in d illerin d en y a h iç ö rn ek verm em iş
(K a y v e B a şg ırt g ib i) v ey a a z ö rn e k le r v erm iştir. A y n c a K a şg ar ve
B a lasag u n g ib i m erk ez lerd en u z a k k a la n B u lg ar, S uvar, Y abaku,
P e çen e k e lle rin in d illerin e a it'a z ö rn e k le r v erm iştir. D illerin i ö ğ re n
d iğ i e lle r ara sın d a .k a y d e ttiğ i K ırg ız la r’daıı d a h iç ö rn e k v e rm em iş
tir. D e n ile b ilir ki onun e se rin d e u za k ta k a lan elle rd e n b aşk a İslâm
c a m ia sın a g irm e y e n e lle r d e ih m a le u ğ ram ış g ib id ir. E ski O rh o n
b ö lg esi T ü rk le ri h ak k ın d a onun e se rin d e h em en h iç b ir bilg iy e ra st
la n m a d ığ ı g ibi, B u d ist U y g u rla r h a k k m d a k i b ilg ile r de azdır. O ’nun
Ö tü k e n h a k k ın d a sad ece "T ataristan çö lle rin d e b ir yerin a d ıd ır"23
d em esi d e b u b ö lg e ile p e k a lâ k a d a r o lm a d ığ ın ı g ö sterm ek ted ir.
B ü y ü k b ir T ü rk çü olan K aşg a rlı'n ın e se rin in h e r b ah sin d e g ö rü
le n v e sez ile n h u su slard an biri d e A rap y a z a r v e a y d ın ların ın d a s ık
sık b a şv u rd u k ları h ad îslerle T ü rk leri ta n ıtm a k g ay retid ir. O , T ürk
m ille tin in v e d ilin in ö n em in i b ü tü n ü y le o ıta y a k o y m a k için eserine,
T ü rk leri teb c il.e d e n hadîsleri d e alm ıştır. B u h ad îslerin d o ğ ru lu ğ u n
d a ş ü p h e e d ilm em esi için d e, k a y n a k la rın ın a ç ık lam asın ı yapm ayı
ih m al etm em iştir,
K aşg arlı, ese rin in b a ş ta ra fın d a T ü rk m ille ti h ak k ın d a şunları
y a z ıy o r:24 "A llah 'ın d ev let g ü n eşin i T ü rk b u rc u n d a n d o ğ d u rd u ğ u n u
v e o n la rın m ü lk le ri ü zerin d e g ö k le rin d a ire le rin i d ö n d ü rm ü ş b u lu n
d u ğ u n u g ö rd ü m . A llah o n la ra T ü rk ad ın ı v e rd i v e o n ları y e r y ü züne
h â k im k ıld ı. Z am a n ım ızın h a k a n la rın ı o n la rd an çıkardı. D ü n y a m il
le tle rin in y u la rın ı .o n ların e lin e v erd i. O n la rla b irlik te çalışanları,
o n lard a n y a n a o la n ia n aziz k ıld ı. T ü rk le r y ü zü n d e n o n la n h e r d i
le k le rin e e riştird i. B u k im se le ri k ö tü lerin , a y a k tak ım ın ın şerrin d en
k o ru d u . O k la rın ın isab etin d en k u rtu lm a k için , a k lı o lan a d ü şen v a
zife, b u a d a m la rın tu ttu ğ u y o lu tu tm ak tır. D e rd in i d in letm ek ve
T ü rk lerin g ö n lü n ü alm ak için o n la rın d ille riy le k o n u şm ak tan başka
y o l y o k tu r. B ir k im se k e n d i ta ifesin d en a y rılıp la o n la ra sığ ın acak
(22)
B k. 14. d ip n o tta gösterilen yerler.
(23)
K ilis lil.1 2 3 - A ia la y l.1 3 8 .
(24)
B u h u su sta a y n c a bk. A . C a feruğlu, K aşgarlı M ahm ud, s. 20.
7
o lu rsa, b u n ların k o rk u su n d an k u rtu lu r, b u a d a m la b irlik te b aşk aları
d a sığ ın a b ilir"25.
O , T ü rk le r h ak k ın d ak i b u sö z le rd e n so n ra, T ü rk m ad d esin d e de
şö y le d er: "B iz ad o la ra k T ü rk ad ın ı y ü c e A lla h v erm iştir dedik.
Ç ünkü b iz e K aşgarJı H a le f o ğ lu İm a m Ş ey h H ü se y in , o n a d a İbnü'l-
G a rk î d e n ile n k im se(n in d e d iğ in e g ö re), ib n E b u 'd -D ü n y a d em ek le
m a ru f o la n e ş-Ş e y h E b û B e k r el-M ü fîd i’l-C ercerâî’nin âh ır zam an
ü ze rin e
Do'stlaringiz bilan baham: |