Kasbiy pedagogika

2. Pedagogik tadqiqotlar metodlari. 
O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti I. 
A. Karimovning «O‘zbekistonning o‘z istiqlol va taraqqiyot yo‘li», «O‘zbekiston- 
kelajagi buyuk davlat» asarlarida umuminsoniy qadriyatlarga qaytish haqidagi 
mulohazalarida ta‘limtarbiya masalalarini faollikka asoslangan prinsiplarga o‘tkazish, 
o‘sib kelayotgan yosh avlodni yangiliklarni tez qabul qilishga undash, istiqlol yaratgan 
keng imkoniyatlardan foydalanib, xo‘jalik va madaniyatning hamma sohalarida yuksak 
natijalarga erishish haqida gap boradi. 
Bu yangicha dunyoqarash xalq ta‘limida ilgari surilgan uzluksiz ta‘lim va shaxs 
xislatlarini ijodkorlik ta‘limi orqali rivojlantirishda ta‘lim nazariyasi oldiga yapada 
yangi vazifalar qo‘yadi. Bunday ulkan masalalar ayrim kamchiliklarni tugatish, 
«yamash» bilan echilmaydi. Xalq ta‘limi tizimnni tubdan o‘zgartirish, uning rivoji 
uchun pedagogik, uslubiy, psixologik sharoitlarni yaratish talab etiladi. 
Amaliyotdan shu narsa aniq ravshanki, har qanday ilmiy xulosa tajriba va ilmiy 
tadqiqotlarga asoslanadi. Pedagogikada, xususan ta‘lim va tarbiyada ilmiy tadqiqotlar 
hech qachon to‘xtamaydi va uzluksiz davom etaveradi. 

---

88 
Pedagogik tadqiqotlarning predmeti sifatida maktab va boshqa o‘quv yurtlarining 
faoliyati, uning maqsadi, dasturiy ma‘nosi, o‘qituvchi va o‘quvchilar faoliyati, tashkiliy 
shakl hamda ijtimoiy sharoitlar xizmat qiladi. 
Didaktnkaning predmeti taxsil va ta‘lim bilan bog‘liq turli shakl va turlarda yuz 
beradigan xodisalar, faktlar xlsoblanadi. Ta‘lim va tahsil boshqa ijtimoiy voqeliklardan 
o‘ziga xosligi bilan ajralib turadi. Didaktik tadkiqotlarning predmeti ijtimoiy 
faoliyatning aloxida shakli didaktik faoliyat hisoblanib, uning maksadi taxsil berish na 
o‘zgarib borayotgan tarixiy ideallar va ijtimoiy talablar asosida odamlarni qayta 
tarbiyalashdir. 
Didaktik faoliyat o‘kituvchi va o‘quvchilarning xatti-xarakatlaridan iborat. Bunday 
faoliyat natijasida o‘quvchilar bilim, iqtidor va ko‘nikmalarga ega bo‘ladilar, o‘z 
dunyoqarashini, shaxsiy kadriyatlar tizimini shakllantiradilar. Taxsil natijasida o‘quvchi 
shaxsining turli xnslatlari shakllaitiriladi. Bunday o‘zgarishlarni kuzatish, xisobga olish 
didaktik tadkiqotlarnnig asoslaridan xisoblanadi. YUkoridagi o‘zgarishlar, bir 
tomondan, o‘qitunchining didaktik faoliyati ta‘siridagi va o‘z shaxsiy xatti-xarakatlari 
ta‘siridagi o‘zgarishlar orasidagi kopuniyatlarni ochishga, ularni taxlil qilishga imkon 
beradi. O‘quvchilar va o‘qituvchilarning o‘quv vshlarv sharoitlari, harakatlari, ta‘lim 
mazmuni, uslub va vositalari orasidagi bog‘liqliklar, tabiat qonuniyatlari kanday 
ob‘ektiv xarakterga ega bo‘lsa, shunday ob‘ektiv xarakterga egadir. 
Ta‘lim va tarbiyaga taallukli xatti-xarakatlarni tafakkurga asoslanib taxlil qilish 
redagogika va didaktikada yagona usul xisoblanadi. YAn Amos Qomenskiyning 
«Buyuk didaktika», K.D.Ushinskiyning «Inson tarbiya predmeti sifatida» asarlarlda 
masalaga shunday yondashishni ko‘rish mumkin. 
O‘quv-tarbiya jarayoni xakida jiddiy xulosalar chiqarish uchun muntazam ravishda 
olib borligan kuzatishlar, tajriba, faktlarga asoslangan emperik tadqiqotlar natijalariga 
asoslanish zarur.