Касбий педагогика. Касбий психологияси шахсда касбга доир билим, кўникма

Касб психологиясининг предмети
– шахснинг касбий шаклланиш механизми, 
қонуниятлари ҳамда психологик хусусиятларини ўрганишдир.
Бундан келиб чиққан ҳолда касб психологияси – бу шахсда касбий мақсадларни 
танлаш, касб эгаллаш, мутахассиснинг касбий ривожланишига доир қонуниятларни, 
шунингдек, шахснинг меҳнатга лаёқатлилик даражаларини ўрганувчи психология 
фанининг соҳаларидан биридир, – деб айтиш мумкин.
 
2. Касб психологиясининг объектига нималар киради?
Касб психологиясининг объекти 
– шахснинг касб билан ҳамкорлиги ёки ўзаро 
боғлиқлигидан иборат.
Касб психологияси психология фанининг мустақил соҳаси бўлиб, у ўзининг тадқиқот 
предмети ва объектига эга. Шу жиҳатдан айнан у меҳнат психологияси, муҳандислик 
психологияси, ёш даврлари психологияси ва педагогик психология фанларининг 
объекти ва предметидан фарқланади.
Меҳнат психологияси-инсон психик фаолиятининг такомиллашиши ва қонуниятларини 
ўрганувчи психология соҳаси бўлиб, у меҳнат жараёнида шахсдаги жараён, ҳолатлар ва 
хусусиятларни ўрганади. Меҳнат психологияси вазифаларига психологиянинг меҳнат 
фаолиятини психологик муаммоларини, меҳнат унумдорлигини орттиришнинг 
психологик шарт-шароитлари, меҳнат ва дам олиш режими, меҳнат турларини 
психологик таҳлил қилиш, кадрларни уларнинг индивидуал психологик хусусиятларига 
қараб танлаш ҳамда жой-жойига қўйиш, ишлаб чиқариш аварияси ва травмасининг 
психологик сабаблари каби масалалар киради.
3. Касб психологиясининг вазифаларини санаб ўтинг? 
Касб психологиясининг қуйидаги вазифаларини ажратиб кўрсатиш мақсадга 
мувофиқ: 
1.
Шахснинг касбий шаклланиши асосий тушунчалари ва тадқиқот тамойилларини, 
ўзининг фаолиятига тегишли услубларини асослаш;
2.
Касб психологияси предметига мос бўлган тадқиқот услулларини ишлаб чиқиш ва 
ўзига хос услубларини тузиш; 
3.
Касбларнинг тавсифий тузилмасини психологик таҳлил қилиш, касбларни проектлаш 
услублари ва тамойилларини ишлаб чиқиш; 
4.
Шахснинг касбий шаклланиши қонуниятлари ва психологик механизмларини тадқиқ 
этиш. Бу жараён динамикасини детерминантловчи омилларни аниқлаш, касбий 
шаклланишдаги инқирозларни таҳлил этиш;
5.
Мутахассисликнинг касбий дестурукцияларини, яъни шахснинг деформацияси, касбий 
фаолиятга бўлган лаёқатини пасайиши ва бошқалар;
6.
Шахснинг касбий ривожланиш мониторингни юритиш, бу борада психодиагностик 
воситаларни ишлаб чиқиш ҳамда мутахассисларни аттестациядан ўтказиш; 
7.
Шахснинг касбий шаклланишига психологик ёрдам ҳамда инсоннинг касбий ҳаёти 
давомида ёрдам бериш, қўллаб-қувватлаш;
8.
Касбий маслаҳат, касбий маълумотнинг шахсий ривожлантирувчи психологик 
жиҳатлари, аттестациядан ўтказиш, касбий ривожланиш психотехникаси, касбий 

---

163 
коррекция ва реабилитация, касбдан кетишга психологик тайёргарлик борасидаги 
билимлар билан қуроллантиришдан иборат.