Касбий қайта тайёрлаш йўналиши

Назорат саволлар:
1.Болага йўналтирилган таълим технологиясининг қандай асосий 
принципи мавжуд? 
2. Болага йўналтирилган таълим технологиясининг мақсад ва вазифалари 
ҳақида сўзлаб беринг. 
3.Ўйинли ўқитиш методи таърифини келтиринг.
2- амалий машғулот: Болаларда ижтимоий-коммуникатив 
малакаларини шакллантириш 
Ишнинг 
мақсади: 
Тингловчиларнинг 
болаларнинг 
ижтимоий-
коммуникатив малакаларини шакллантириш соҳасининг йўналишлари, турли 
ёш гуруҳлари учун мўлжалланган кўрсаткичлар таҳлили бўйича мустақил 
изланиш, таҳлил қилиш кўникма ва малакасини ривожлантириш. 
 
 

---

173 
Турли ёш гуруҳларида Давлат талаблари «Ижтимоий-коммуникатив 
ривожлантириш» соҳа йўналиши индикаторларининг таҳлили. 
Мактабгача ёшдаги болаларни ижтимоий-коммуникатив ривожлантириш 
бугунги куннинг долзарб масалалардан бири ҳисобланади. Мактабгача 
таълимга қўйиладиган давлат талабларининг “Ижтимоий-коммуникатив 
ривожлантириш” соҳасининг “Ижтимоийлашув, мулоқот ва одоб-ахлоқ 
қоидаларини шакллантириш”, “Боланинг оила ва жамиятда ўзини тутиши”, 
“Болада меҳнат тарбиясини шакллантириш”, “Хавфсизлик асосларини 
шакллантириш” йўналиши индикаторлари турли ёш гуруҳлари учун белгилаб 
берилган. Жумладан, 2 ёшдан бўлган болалар учун Давлат талаблари 
«Ижтимоий-коммуникатив ривожлантириш» соҳасининг “Ижтимоийлашув, 
мулоқот ва одоб-ахлоқ қоидаларини шакллантириш”, йўналиши бўйича 
қуйидаги индикаторларни белгилайди: 
 атрофидагиларнинг ҳаракатларига тақлид қилади; 
 яхши кўрадиган одамини кўрганда хурсанд бўлади; 
 нотаниш болалар ва катта ёшдагилар билан қизиқади; 
 мулоқотга киришишга интилади (таниш бўлган одамларга қўллари билан 
салом қилади, уларни ўз тилида исмларини айтади, қўлларини чўзади); 
 тенгдошлари билан қисқа вақт ўйнайди; 
 катталарнинг берган оддий топшириқларини бажаришни яхши кўради; 
 катталар билан ўйинларни ўйнайди; 

---

174 
2 ёшдан бўлган болалар учун Давлат талаблари “Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш” соҳасининг “Боланинг оила ва жамиятда 
ўзини тутиши” йўналиши бўйича қуйидаги индикаторларни белгилайди: 
 кўзгуда, расмда ўзини танийди, исмини билади; 
 истаклари катталарнинг талабига тўғри келмаса, норозилигини 
билдиради; 
 ҳис-туйғуларини ифода қилади, катталарнинг унга бўлган 
муносабатидан таъсирланади; 
 атрофдагиларнинг кайфиятини нутқ оҳангидан билади (онаси 
хурсанд, дадаси чарчаган, бобосининг жаҳли чиққан); 
 ўзининг ҳис-туйғуларини билдиради (ўпади, қучоқлайди, хурсанд 
ёки хафа бўлади, ўз ютуқлари билан фахрланади, яқин одами билан хайрлашса 
ғамгин бўлади, жаҳли чиқади, йиғлаётган одамни тинчлантиришга ҳаракат 
қилади); 
 катталарнинг муносабатини сезади ва тушунади. 
2 ёшдан бўлган болалар учун Давлат талаблари «Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш» соҳасининг “Болада меҳнат тарбиясини 
шакллантириш” йўналиши бўйича қуйидаги индикаторларни белгилайди: 

---

175 
 аниқ мақсадга эришиш учун буюмлар билан фаол ҳаракат қилади; 
 анча мураккаб ҳаракатларни бажара олади: пирамидани йиғади, уни 
томоша қилади, катталар ёрдамида предметлардан тўғри фойдаланади; 
 куракчадан фойдаланиб қум ўйинларини ўйнайди. 
2 ёшдан бўлган болалар учун Давлат талаблари «Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш» соҳасининг “Хавфсизлик асосларини 
шакллантириш” йўналиши бўйича қуйидаги индикаторларни белгилайди: 
 катта бўлмаган тўсиқларни босиб ўтганда эҳтиёткорликни намоён 
қилади 
 “мумкин эмас”, “хавфли”, “эҳтиёт бўл” деган гапларни тушунади. 
Изоҳ: 2 ёшдан бўлган болалар учун Давлат талаблари соҳаларининг 
йўналишлари бўйича бажарилиш индикаторлари тавсиявий хусусиятга эга. 
2 ёшдан 3 ёшгача бўлган болалар учун Давлат талаблари “Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш” соҳасининг “Ижтимоийлашув, мулоқот ва 
одоб-ахлоқ қоидаларини шакллантириш” йўналиши бўйича қуйидаги 
индикаторларни белгилайди: 
 ўйин вақтида тенгдоши ва катталарга мурожаат қилади; 
 ўқиб берилаётган эртакка ва ундаги расмларга муносабат 
билдиради; 
 ўзига эътиборни талаб қилади. 
2 ёшдан 3 ёшгача бўлган болалар учун Давлат талаблари 
“Ижтимоий-коммуникатив ривожлантириш” соҳасининг “Боланинг оила ва 
жамиятда ўзини тутиши” йўналиши бўйича қуйидаги индикаторларни 
белгилайди: 
 ўз оила аъзоларини танийди, уларни кўрганда қувонади; 
 ўйин 
вақтида 
дўсти 
билан 
яқин 
муносабатда 
бўлади, 
ўйинчоқларини бирга ўйнаш учун тенгдошларини жалб қилади ва ўйнаётган 
атрофдагиларни кузатади; 
 биргаликдаги фаолият ва ўйинларда ҳамкорлик қилади; 

---

176 
 ўзига қизиқарли бўлган машғулот билан шуғулланишга ҳаракат 
қилади; 
 атрофдагиларнинг кайфиятини фарқлай олади; 
 ёқтирган одамларига уларни қучоқлаш ва эркаланиш орқали 
ўзининг меҳр ва муҳаббатини ифодалайди. 
2 ёшдан 3 ёшгача бўлган болалар учун Давлат талаблари “Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш” соҳасининг “Болада меҳнат тарбиясини 
шакллантириш” йўналиши бўйича қуйидаги индикаторларни белгилайди: 
 барча ишларни ўзи мустақил бажаришга ҳаракат қилади; 
 бирор бир машғулот билан шуғулланганда “Мен” деб намоён қилади; 
 эришган натижалари билан фахрланади; 
 ёқтирган буюмларини олиб беришларини сўрайди; 
 катталар шуғулланаётган ишларга қизиқади (хонаки ўсимликларни ва 
табиат бурчагидаги қуш ва балиқларни парвариш қилиш). 
2 ёшдан 3 ёшгача бўлган болалар учун Давлат талаблари«Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш» соҳасининг “Хавфсизлик асосларини 
шакллантириш” йўналиши бўйича қуйидаги индикаторларни белгилайди: 
 “яхши”, “ёмон”, “мумкин эмас” деган сўзларнинг маъносини 
тушунади; 
 хавфсизликнинг элементар 
қоидаларини 
тушунади 
(иссиқ 
нарсаларни ушламаслик, баланд жойдан сакрамаслик). 
3 ёшдан 4 ёшгача бўлган болалар учун Давлат талаблари “Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш” соҳасининг “Ижтимоийлашув, мулоқот ва 
одоб-ахлоқ қоидаларини шакллантириш” йўналиши бўйича қуйидаги 
индикаторларни белгилайди: 
 тушунарли сўзлар билан гаплашади; 
 кўрсатма асосида ҳаракатларни бажаради; 
 катталар ҳамкорлигида ўйнайди; 
 бошқа болалар билан ўйинчоқларини ўйнайди; 

---

177 
 болалар билан биргаликда ўйин қаҳрамонларининг ролларини 
тақсимлаган ҳолда ўйнайди; 
 болаларнинг салбий ҳаракатларига ўз муносабатини билдиради; 
 хурсандчилик, завқ, ғамгинлик каби туйғуларни тушунади; 
 яқин одамларининг қайғуларига ҳамдардлигини билдиради; 
 совға олганида хурсанд бўлади ва миннатдорчилик билдиради. 
3 ёшдан 4 ёшгача бўлган болалар учун Давлат талаблари “Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш” соҳасининг “Боланинг оила ва жамиятда ўзини 
тутиши” йўналиши бўйича қуйидаги индикаторларни белгилайди: 
 оила аъзоларига илиқ муносабатда бўлади ва уларнинг топшириқ ва 
кўрсатмаларини бажаришга ҳаракат қилади; 
 ўз оиласи ва яқинлари ҳақида сўзлаб беради, ёқтирган ва 
ёқтирмаганлари ҳақида айтиб беради; 
 ўзига яқин бўлган одамларга мурожаат қилади ва улардан ёрдам 
сўрайди; 
 ўзини қиз ёки ўғил болага мансублигини билади; 
 қиз ёки ўғил болага хос ўйинчоқлар ва кийимларни танлайди ва 
ҳаракат қилади; 
 ўзи учун қиз ва (ёки) ўғил бола дўст танлайди ва у билан ўйнайди; 
 жамоа бўлиб ташкил қилинган ўйин фаолиятида иштирок этади. 
3 ёшдан 4 ёшгача бўлган болалар учун Давлат талаблари “Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш” соҳасининг “Болада меҳнат тарбиясини 
шакллантириш” йўналиши бўйича қуйидаги индикаторларни белгилайди: 
 аниқ кетма-кетликда кийимларини кияди ва ечади; 
 дастурхон безашда иштирок этади; 
 катталар ёрдамида балиқ ва қушларга дон беради; 
 катталарнинг кўрсатмаси билан ўйинчоқларини йиғади; 
 хонаки ўсимликларга катталар ёрдамида сув қуяди ва баргларини 
артади; 

---

178 
 катталар кўрсатмаси билан топшириқларни охирига етказишга 
ҳаракат қилади. 
3 ёшдан 4 ёшгача бўлган болалар учун Давлат талаблари “Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш” 
соҳасининг 
“Хавфсизлик асосларини 
шакллантириш” йўналиши бўйича қуйидаги индикаторларни белгилайди: 
 “хавфли” деган сўзнинг маъносини тушунади; 
 яхши ва ёмон ҳаракатларнинг фарқига боради; 
 кўчада учраши мумкин бўлган хавф-хатарларни тушунади; 
 светофор 
ҳақида 
дастлабки 
тушунчаларни 
билади 
(номи, 
ишораларининг ранги) 
 нотаниш бўлган ўсимлик, ҳайвон ва ҳашаротлардан эҳтиёт бўлиш 
кераклигини тушунади. 
4 ёшдан 5 ёшгача бўлган болалар учун Давлат талаблари “Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш” соҳасининг “Ижтимоийлашув, мулоқот ва 
одоб-ахлоқ қоидаларини шакллантириш” йўналиши бўйича қуйидаги 
индикаторларни белгилайди: 
 ўйин фаолиятида болалар билан мулоқотга киришади; 
 болалар билан биргаликда воқеабанд ўйинлар жараёнида ўзига 
берилган ролни мувофиқлаштириб ўйнайди; 
 катталарга қўшимча эслатмасиз салом беради ва хайрлашади; 
 ўзининг ҳаракатларига баҳо беради; 
 катталарга мурожаат қилади ва уларга ўз фикрини билдиради; 
 бегоналар олдида ўзини тутишни билади; 
 болаларнинг нотўғри ҳаракатларига баҳо беради. 
4 ёшдан 5 ёшгача бўлган болалар учун Давлат талаблари «Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш» соҳасининг “Боланинг оила ва жамиятда ўзини 
тутиши” йўналиши бўйича қуйидаги индикаторларни белгилайди: 
 ўз оиласига мансублигини билади, оила аъзоларининг барчасини 
танийди ва уларнинг исмларини айтади; 

---

179 
 ўзи ҳақида сўраганларга жавоб беради (исминг нима?, ёшинг 
нечада?, нималарни яхши кўрасан?, аканг каттами ёки сен?) 
 оила аъзолари ҳақида билади (дадам, ойим, акам, опам 
тушунчаларни билади; 
 оила аъзоларига самимий муносабатини билдиради ва уларнинг 
кўрсатмаларини бажаришга ҳаракат қилади; 
 ўйинчоқларни йиғиб қўйиш, кийимларини тахлаб қўйиш кераклиги 
билади ва уларни бажаришга ҳаракат қилади; 
 дўсти ҳақида сўзлаб бера олади; 
 ўз боғчасидаги айрим ходимларни танийди (мудира, мусиқа 
раҳбари, ҳамшира, тарбиячи, тарбиячи ёрдамчиси) 
 гуруҳдаги ўйинчоқ ва буюмларни асраб фойдаланиш кераклигини 
билади; 
 гуруҳдаги жамоа ишларида ва байрам эрталикларида фаол иштирок 
этади. 
4 ёшдан 5 ёшгача бўлган болалар учун Давлат талаблари “Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш” соҳасининг “
Болада меҳнат тарбиясини 
шакллантириш” йўналиши бўйича қуйидаги индикаторларни белгилайди: 
 кийимларини мустақил кияди, ечади ва уларни катталар ёрдамида 
тартибга келтиришга ҳаракат қилади; 
 ошхона бўйича навбатчилик вазифаларининг айримларини 
бажаради; 
 машғулот ўтиладиган жойни машғулот ўтишга тайёрлайди ва 
машғулот тугаганидан сўнг фойдаланилган буюмларни йиғиштиради; 
 катталар меҳнатига қизиқади ва айрим касблар ҳақида билади 
(мудира, мусиқа раҳбари, ҳамшира, тарбиячи ва тарбиячи ёрдамчиси) 
 ота-онасининг касбини билади ва уларнинг меҳнат фаолиятидан 
қисман хабардор бўлади; 
 одамларнинг меҳнатини қадрлаш кераклиги ҳақида билади; 
 меҳнат қилиш истагини билдиради; 

---

180 
 жамоавий меҳнат ишларини катталар ёки болалар билан 
ҳамкорликда бажаради; 
 гуруҳдаги ўйинчоқларни ўйин бурчакларига тартиб билан 
жойлаштиради; 
 гуруҳ табиат бурчагидаги хонаки ўсимликларни парвариш қилиш 
истагини билдиради ва тарбиячи ёрдамида уларни парвариш қилади. 
4 ёшдан 5 ёшгача бўлган болалар учун Давлат талаблари “Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш” 
соҳасининг 
“Хавфсизлик асосларини 
шакллантириш” йўналиши бўйича қуйидаги индикаторларни белгилайди: 
 маиший ҳаётда одам ҳаёти ва соғлиғи учун хавфли бўлган 
предметлар ҳақида тушунчага эга бўлади; 
 ўсимликлар одам ҳаёти учун хавфли бўлиши мумкинлиги ҳақидаги 
тушунчаларни билади; 
 уй ва боғча атрофидаги ҳудуднинг жойлашуви ва йўналишини 
билади; 
 кўча, йўл, чорраҳа, бекат сўзлари ҳақида тушунчаларга эга бўлади; 
 йўл ҳаракати қоидалари мавжудлиги ва уларга риоя қилиш 
лозимлиги ҳақида тушунчага эга бўлади; 
 светофор ва йўлни тартибга солувчи тегишли ҳақида билади; 
 йўналишли ва махсус транспорт воситаларини билади ва уларни 
фарқлайди (автобус, йўналишли такси, тез тиббий ёрдам, ўт ўчириш, 
фавқулодда вазиятлар); 
 жамоа транспортида ўзини тутиш одобини билади ва айтиб беради; 
 айрим йўл белгиларини билади (пиёдалар ўтиш жойи, автобус ва 
(ёки) троллейбус тўхташ жойи, трамвай тўхташ жойи); 
 ўйин фаолиятида хавфсизлик қоидаларига риоя қилиниши 
кераклигини билади; 
 маиший техника жиҳозларининг хавфли ёки хавфсиз бўлган 
ҳолатларини фарқлайди; 

---

181 
 айрим маиший техник жиҳозларнинг қандай мақсадларда 
ишлатилишини билади (электр чойнак, чанг ютгич, дазмол); 
 айрим ўткир ёки учли буюмларнинг қандай мақсадларда 
ишлатилишини билади (санчқи (вилка), пичоқ, қайчи); 
 бегона одамлар билан эҳтиёт бўлиб муносабатда бўлиш 
кераклигини билади; 
 айрим ёнғин хавфсизлиги қоидаларини билади; 
 инсон танасининг қисмлари, сезги органларининг номлари ва 
айримларининг вазифаларини билади. 
5 ёшдан 6 ёшгача бўлган болалар учун Давлат талаблари “Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш” соҳасининг “Ижтимоийлашув, мулоқот ва 
одоб-ахлоқ қоидаларини шакллантириш” йўналиши бўйича қуйидаги 
индикаторларни белгилайди: 
 мулоқот жараёнида ўзининг фикри, билими, ҳиссиёти ва 
таассуротларини билдиради; 
 сўз бойлигидаги сўзлардан тўғри ва мақсадли фойдаланади; 
 мулоқот жараёнида мураккаб гаплардан фойдаланади; 
 воқеабанд ўйинларни мустақил ташкил қилади; 
 жамоат жойларида ўзини тутишни билади; 
5 ёшдан 6 ёшгача бўлган болалар учун Давлат талаблари “Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш” соҳасининг “Боланинг оила ва жамиятда ўзини 
тутиши” йўналиши бўйича қуйидаги индикаторларни белгилайди: 
 оила аъзоларининг исмини ва фамилиясини билади ҳамда уларнинг 
иш фаолиятига қизиқади; 
 сўраганларга ўзи ҳақидаги маълумотларни айтади (исми, 
фамилияси, ёши, яшаш манзили, боғчаси) ; 
 оила аъзоларига ўзининг яхши фазилатларини намоён қилади; 
 атрофидаги 
одамларнинг 
ҳаракатларига 
ўз 
муносабатини 
билдиради; 

---

182 
 ўз боғчасидаги айрим ходимларни танийди (мудира, мусиқа 
раҳбари, ҳамшира, тарбиячи, тарбиячи ёрдамчиси, психолог ва логопед) 
 гуруҳдаги ўйинчоқ ва буюмлардан фойдаланганда уларни асрашга 
ҳаракат қилади; 
 гуруҳда ва оилада жамоа ишларида ва меҳнат жараёнида фаол 
қатнашади; 
 гуруҳдаги ва бошқа дўстлари ҳақида сўзлаб беради. 
5 ёшдан 6 ёшгача бўлган болалар учун Давлат талаблари “Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш” соҳасининг “
Болада меҳнат тарбиясини 
шакллантириш
” йўналиши бўйича қуйидаги индикаторларни белгилайди: 
 ҳўл бўлган кийимларини қуритади ва оёқ кийимларини тозалашга 
ҳаракат қилади; 
 ошхона бўйича навбатчилик қилади ва дастурхон безатишга ҳаракат 
қилади; 
 гуруҳ табиат бурчагидаги хонаки ўсимликларни мустақил парвариш 
қилади (баргларни артади, тагини юмшатади ва сув қуяди; 
 катталарнинг кўрсатмаларини мустақил бажаради; 
 бошлаган ишини охирига етказади; 
 бажарган ишини холисона баҳолайди; 
 одамларнинг меҳнатларини қадрлайди ва меҳнатнинг жамиятдаги 
аҳамиятини тушунади; 
 айрим касб эгалари ва уларнинг меҳнати ҳақида билади (боғбон, 
шифокор, боғча ходимлари) ; 
 ота-онасининг касби ва меҳнат фаолияти ҳақида мустақил сўзлаб 
беради. 
5 ёшдан 6 ёшгача бўлган болалар учун Давлат талаблари “Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш” 
соҳасининг 
“Хавфсизлик асосларини 
шакллантириш” йўналиши бўйича қуйидаги индикаторларни белгилайди: 
 оила ва боғчада белгиланган тартибни билади ва унга риоя қилади; 

---

183 
 светофор ишоралари ва уларнинг вазифаларини билади ва сўзлаб 
беради; 
 айрим йўл белгиларини билади (пиёдаларнинг ер остидан ўтиш 
йўли, пиёдаларнинг ер устидан ўтиш йўли, пиёдалар йўлкаси, тиббий ёрдам 
кўрсатиш жойи, болалар); 
 йўналишли ва махсус транспорт воситаларини билади ва уларни 
қўлланиш мақсадлари ҳақида тушунчага эга (автобус, йўналишли такси, тез 
тиббий ёрдам, ўт ўчириш, фавқулодда вазиятлар); 
 табиат қўйнида ўзини тутишни билади ва уларни айтиб беради; 
 атрофидаги хавф туғдириши мумкин бўлган ҳолатлар ҳақида 
тушунчага эга бўлади; 
 ёлғиз қолганда хавф туғдириши мумкин бўлган ҳолатлар ҳақида 
тушунчага эгабўлади; 
 ўзбошимчалик билан дори воситаларидан фойдаланиш мумкин 
эмаслигини билади ва улардан ўзбошимчалик билан фойдаланганда салбий 
оқибатларга олиб келиши мумкинлигини тушунади; 
 ўзбошимчалик билан электр қурилмаларидан фойдаланиш мумкин 
эмаслигини билади ва улардан ўзбошимчалик билан фойдаланганда салбий 
оқибатларга олиб келиши мумкинлигини тушунади. 
6 ёшдан 7 ёшгача бўлган болалар учун Давлат талаблари “Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш” соҳасининг “Ижтимоийлашув, мулоқот ва 
одоб-ахлоқ қоидаларини шакллантириш” йўналиши бўйича қуйидаги 
индикаторларни белгилайди: 
 мулоқот жараёнида нутқдан эркин фойдаланади; 
 мулоқот жараёнида имо-ишоралардан фойдаланади; 
 таниган одамлари билан тез мулоқотга киришади; 
 болаларга ва яқинларига заруриятга кўра ёрдам беради; 
 жамоавий суҳбатларда иштирок этади ва суҳбат жараёнида 
мустақил саволлар беради ҳамда берилган саволларга асосланган жавоб 
қайтаради; 

---

184 
 катталарга ҳурмат билан муносабатда бўлади ва ўзидан кичик 
ёшдаги болаларга ғамхўрлик қилади; 
 катталар ва ўзидан кичик ёшдаги болаларга хушмуомала 
муносабатда бўлади; 
 катталар берган топшириқларни мустақил бажаришга ҳаракат 
қилади; 
 жамоа жойларида ўрнатилган тартибга риоя қилади; 
 жамоада ўзини эркин ҳис қилади ва эслатмасиз хушмуомала 
сўзлардан фойдаланади; 
 ўйин вақтида ташаббус кўрсатади ва ўз таклифларини билдиради; 
 атрофдаги одамларнинг ижобий ва салбий ҳаракатларига баҳо 
беради ва ундан тегишли хулоса чиқаради. 
6 ёшдан 7 ёшгача бўлган болалар учун Давлат талаблари “Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш” соҳасининг “Боланинг оила ва жамиятда ўзини 
тутиши” йўналиши бўйича қуйидаги индикаторларни белгилайди: 
 ўзи ҳақида тўлиқ сўзлаб беради; 
 оила аъзоларига ғамхўрлик кўрсатади ва уларга эътиборли бўлишга 
ҳаракат қилади; 
 оила аъзолари ҳақида ҳурмат ва ғурур билан сўзлаб беради; 
 оиласидаги урф-одатларни билади, уларга амал қилади ва бу ҳақда 
бошқаларга сўзлаб беради; 
 ўзининг оиладаги вазифаларини билади; 
 ўз боғчасидаги барча ходимларни танийди; 
 ўз гуруҳидаги болалар ҳақида сўзлаб беради; 
 гуруҳда ва оилада ўзидан катталарга ёрдам беради; 
 кичик ёшдаги болаларга ғамхўрлик қилади; 
 эслатмасиз гуруҳдаги қаттиқ ва юмшоқ жиҳозларни асрайди ва 
ўйинчоқларни эҳтиёт қилади. 

---

185 
6 ёшдан 7 ёшгача бўлган болалар учун Давлат талаблари “Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш” соҳасининг “Болада меҳнат тарбиясини 
шакллантириш” йўналиши бўйича қуйидаги индикаторларни белгилайди: 
 кийимларида камчилик ва тартибсизликлар бўлса, уларни тузатади; 
 бошқа болаларнинг кийимларида камчилик ва тартибсизликларни 
кўрганда, уларга ушбу ҳолат ҳақида билдиради; 
 гуруҳидаги қурилиш материаллари ва ўйинчоқларни тозалашда 
катталарга ёрдам беради; 
 гуруҳ хонасида озодаликка риоя қилади; 
 ошхона ва табиат бурчагида ҳамда машғулот жараёнида 
навбатчилик вазифаларини мустақил ва масъулият билан бажаради; 
 меҳнат фаолиятини жамоада ёки дўсти билан бирга олиб боради; 
 ўйин майдончасида меҳнатсеварлик сифатини намоён қилади; 
 мўлжаллаган ишларини режалаштиради; 
 ташаббускорлик, фаоллик, масъулиятлилик, сабрлилик ва 
қатъиятлилик жиҳатлари ривожланиб боради; 
 улғайганида эгаллашни истаган касби ҳақида гапириб беради; 
 катталар кўрсатмасини масъулият билан бажаришга ҳаракат 
қилади. 
6 ёшдан 7 ёшгача бўлган болалар учун Давлат талаблари “Ижтимоий-
коммуникатив ривожлантириш” 
соҳасининг 
“Хавфсизлик асосларини 
шакллантириш” йўналиши бўйича қуйидаги индикаторларни белгилайди: 
 маиший кундалик ҳаётдаги хавф туғдириши мумкин бўлган 
манбааларни билади ва улардан ўзини эҳтиёт қилади; 
 йўл ҳаракати қоидаларининг дастлабки тушунчаларини билади 
 светофор ҳақидаги тушунчаларни билади ва улар ҳақида сўзлаб 
беради; 
 тартибга солинмаган (светофор ўрнатилмаган) чорраҳа ёки 
пиёдалар ўтиш жойлари бўлиши мумкинлигини билади; 

---

186 
 айрим йўл белгиларни билади (ошхона, телефон, велосипед 
йўлкаси, пиёдаларнинг ҳаракатланиши тақиқланган) ; 
 махсус транспорт воситаларининг қўлланиш мақсадларини айтиб 
беради ва уларни расмларида тасвирлайди (тез тиббий ёрдам, ўт ўчириш, 
фавқулодда вазиятлар) ; 
 транспорт ҳайдовчиси ва йўловчи муносабатларини билади ва улар 
ҳақида сўзлаб беради; 
 атрофдаги хавф туғдириши мумкин бўлган ҳолатлар бўйича 
вазиятни қисман баҳолайди; 
 ёлғиз қолганда ўзини тутишни билади; 
 ўзбошимчалик билан дори воситаларидан фойдаланиш мумкин 
эмаслигини билади ва улардан ўзбошимчалик билан фойдаланганда салбий 
оқибатларга олиб келиши мумкинлиги ҳақида сўзлаб беради; 
 хавфли ва шошилинч вазиятлар юзага келганда тегишли органларга 
хабар бериш кераклигини билади (ўт ўчириш хизмати - 101, ички ишлар 
органлари - 102, тез тиббий ёрдам - 103, фавқулодда вазиятлар - 1050)