Касбий қайта тайёрлаш йўналиши

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Халқ оғзаки ижодида эртак жанрининг болалар томонидан яхши қабул қилиниб, 
қизиқиб ўқилишининг сабабларидан бири эртак тилининг таъсирчанлиги, 
ўткирлиги, маънодорлиги ва халқ тилига яқинлигидир. Эртакларнинг кўпчилигида 
реал ҳаёт тасвири саргузашт элементлар билан қўшилиб кетади.Эртакнинг ўткир 
мароқли сюжети, воқеа ривожидаги фавқулодда ажойиб вазият болаларни мафтун 
қилади, ундаги мард, кучли, топқир, довюрак, чаққон қаҳрамонлар, эртакнинг 
ғоявий йўналиши, унда эзгулик кучининг - яхшиликнинг доимо ғалаба қилиши 
болаларни ўзига тортади. 
Эртакнинг педагогик қиймати шундан иборатки, болалар унда тўғрилик, ҳалоллик 
ғалаба қилганидан, камбағал кишилар қийинчиликдан қутилганидан, яъни яхшилик, 
эзгулик рўёбга чиққанидан ва ёмонлик, ёвузлик маҳкумликка учраганидан 
қувонадилар. Улар ҳаётда ҳам доимо шундай бўлишини истайдилар. 
Эртак болаларда қаҳрамонларнинг хатти-ҳаракатини муҳокама қилиб, 
баҳолаш кўникмасини ўстириши билан бирга яхшиликнинг доимо ғалаба 
қозонишига ишонч уйғотади. Болалар эртакни таҳлил қилиш жараёнида 
«Кишилардаги қандай сифатлар сизга ёқди? (ёки ёқмади?) Нима учун?», «... нима 
учун жазоланди? (ёки рағбатлантирилди?)», «Нима учун эртакдаги баъзи 
қаҳрамонларга ҳатто табиат кучлари ҳам ёрдам беради? (ёки баъзиларидан юз 
ўгиради?)» каби саволларга жавоб топиш жараёнида мушоҳада қиладилар, 
муҳокама қилиб, хулосага келадилар. 
Турли жанрдаги бадиий асарлар қурилиши, услуби жиҳатидан ўзига хос 
хусусиятларга эга бўлиб, уларнинг болаларга таъсири ҳам ҳар хил бўлади. Табиийки, 
ҳар бир жанрга оид асар матни лингвистик жиҳатдан ҳам ўзига хос хусусиятларга 
эга. Масалан, шеърий асарлар матни ҳикоя матнидан, эртак матни шеър матнидан, 
илмий-оммабоп мақола матни масал жанрига таалуқли асарлар матнидан тубдан 
фарқ қилади. Топишмоқ предмет, воқйеа-ҳодисалар ўртасидаги ўхшашликни 
таққослаш орқали ўзлаштирилса, мақоллар мазмуни ҳаётий мисоллар воситасида 
шарҳлашни тақозо этади. Шунга кўра, турли жанрдаги бадиий асарларни ўқишда 
тарбиячидан унга мос усуллар танлаш талаб этилади.
Бола эртак мазмунини ўзлаштириб олгандан сўнг, унинг тили устида ишлашга 
алоҳида аҳамият қаратилиши зарур. Эртак мазмунини қайта ҳикоялашда, 
қаҳрамонларга тавсиф беришда болаларнинг ўз нутқида тил воситаларидан ўринли 
фойдаланиш талаб қилинади. Тил воситаларидан фойдаланиш учун талаб ва вазият, 
эҳтиёж яратиш зарур. 

---

198