Касбий қайта тайёрлаш йўналиши

Саҳнада бажарилаётган ҳаракат уч хил ҳолатда бўлади: 
1. Жисмоний ҳаракат бажариладиган ишнинг ташқи ҳолати (кийиниш, 
гул тақдим қилиш, ўсмақўйиш ва бошқалар). Бу ҳаракат асосан психик 
ҳаракатни амалга ошириш учун мослама сифатида хизматқилади. 
2. Психик ҳаракат инсононгига, руҳига, ҳолатига таъсир қилиб, уни 
ўзгартиришга олиб келади (тушунтириш, мақташ, рад этиш, кулиш 
ва ҳ.к.). 
3. Сўзли ҳаракат-сўз бу фикр баёни. Сўзни саҳнада аниқ мақсадга 
эришмоқ учун айтилади. Сўз инсон руҳиятига, яъни интеллектига, тасаввурига 
ва ҳис-туйғуларига ҳар томонлама таъсир қилиш кучига эга. 
Жисмоний, психик ва сўзли хатти-ҳаракатларнинг барчаси саҳнада бир 
мақсадга эришиш учун йўналтирилади. 
Қўғирчоқ 
Қўл 
бармоқларининг 
қўғирчоқда 
жойлашиши 
Қўғирчоқни 
эгишда
бармоқлар ҳолати 
Саҳна ортидаги 
актёр ҳолати 
 
Қўғирчоқ театрида қўғирчоқбоз жонсиз ўйинчоққа жон бахш этади. 
Қўғирчоқбоз соатлаб ойна олдида машқ қилиб, образни жонлаштиришга 
ҳаракат килади. Шунинг учун қўғирчоқбоз жисмоний соғлом, қўл ва 
бармоқлари абжир, эпчил бўлиши керак. Чунки, қўғирчоқбознинг ҳар бир қўл 
ҳаракати қаҳрамон фикрини ифодалаб бериши керак. Қўғирчоқбоз ҳар хил 

---

116 
ҳолатда, тиззалаб ўтирган ҳолатда, ётган ҳолда тўсиқ ортида рол ижро этиши 
мумкин. 
Иштирокчиларнинг бўйига мослаб тўсиқ яратиш керак. Тўсиқ қандай 
баландликда бўлишидан қатъий назар, унинг устки қисмига бириктирилган 
тахта (рейка) қўғирчоқ учун тахминий юрадиган майдон ҳисобланади. Актёр 
саҳнада қандай юрса, қўғирчоқ ҳам шартли майдонда худди шундай юриши 
керак, яъни рейкадан пастга тушиб ҳам, чиқиб ҳам кетмаслиги керак. Тўсиқдан 
қўғирчоқни учдан икки қисми томошабинга аниқ кўриниши шарт. Саҳна 
ичкарисига узоқлашгани сари қўғирчоқни баландроқ кўтариш керак, чунки 
тўсиқдан узоқлашганда қўғирчоқ томошабинга кичрайиб кўринади.
Қўғирчоқ театри декорациялари ихчам бўлиши керак. Тўсиқда жиҳозлар 
қанча кам бўлса шунча яхши, чунки қўғирчоқлар ҳаракати ва ижрочилари учун 
эркинлик ва осонлик яратилади. 
Қўғирчоқ спектаклини мусиқасиз тасаввур қилиш қийин, мусиқа парда 
очилганда, ёпилганда, кўриниш ўртасида, саҳна ўзгаришидаги бўшлиқларни 
тўлдириб туради, спектаклни мукаммалаштиради.