Касб-ҳунар таълими тизимини инновацион ривожлантириш, педагок кадрларининг малакасини ошириш ва уларни қайта тайёрлаш институти ҳузуридаги илмий даражалар берувчи dsc

Talabalarning tajriba yakunida – “Ta’limda axborot texnologiyalari” fani bo‘yicha ANKETA so‘rovnomalari natijalariga ko‘ra kasbiy kompetentligini shakllanganlik darajasi

Tajriba bosqichi va o‘quv yili	Oliy ta’lim muassasasi	Talabalar soni		Daraja (o‘zlashtirish)	Tajriba guruxida (%) hisobida	Nazorat guruxida (%) hisobida
		Tajriba guruxi	Nazorat guruxi
2022-2023 o‘quv yili	ToshDTU	24	23	Yuqori (a’lo)	9 (42.9%)	4 (32.9%)
				O‘rta (yaxshi)	10 (36.9%)	9 (35.8%)
				Past (qoniqarli)	5 (20.2%)	10 (31.3%)

3.6-jadval

Savollar		Tajriba guruhi 1 T 24				Nazorat guruhi 2 N 23
		Tajriba yakunida				Tajriba yakunida
	Yuqori (%) hisobida	O‘rta (%) hisobida	Past (%) hisobida		Yuqori (%) hisobida		O‘rta (%) hisobida	Past (%) hisobida
1-savol	42	33	25		30		40	30
2-savol	43	39	18		32		36	32
3-savol	46	38	16		29		38	33
4-savol	45	40	15		33		33	34
5-savol	46	40	14		41		29	30
6-savol	44	32	24		27		32	41
7-savol	41	38	21		29		35	36
8-savol	40	32	28		40		36	24
9-savol	42	38	20		36		35	29
10-savol	40	39	21		32		44	24
Umumiy foiz	42,9%	36,9%	20,2%		32,9%		35,8%	31,3%

Tajriba sinov ishlarining yakunida talabalarni egallagan bilimlarini sinab ko‘rish maqsadida yana bir bor test nazoratini o‘tkazildi.


3.7-jadval
Talabalarning tajriba yakunida – “Ta’limda axborot texnologiyalari” fani bo‘yicha
TEST so‘rovnomalari natijalariga ko‘ra kasbiy kompetentligini shakllanganlik darajasi

Tajriba bosqichi va o‘quv yili	Oliy ta’lim muassasasi	Talabalar soni			Daraja (o‘zlashtirish)		Tajriba guruxida (%) hisobida		Nazorat guruxida (%) hisobida
		Tajriba guruxi	Nazorat guruxi
2022-2023 o‘quv yili	ToshDTU	24	23	Yuqori (a’lo)		8 (34.4%)		4 (29.0%)
				O‘rta (yaxshi)		10 (36.1%)		8 (35.9%)
				Past (qoniqarli)		6 (29.4%)		11 (35%)

3.8-jadval

Savollar		Tajriba guruhi 1 T 24					Nazorat guruhi 2 T 23
		Tajriba yakunida					Tajriba yakunida
	Yuqori (%) hisobida	O‘rta (%) hisobida	Past (%) hisobida	Yuqori (%) hisobida		O‘rta (%) hisobida		Past (%) hisobida
1-savol	38	34	28	26		46		28
2-savol	32	33	35	25		36		39
3-savol	41	36	23	29		46		25
4-savol	27	37	36	33		38		29
5-savol	38	37	25	29		38		33
6-savol	41	30	29	25		35		40
7-savol	39	38	23	30		34		36
8-savol	27	46	27	29		38		33
9-savol	38	30	32	34		32		34
10-savol	30	36	34	31		32		37
11-savol	32	36	32	28		31		41
12-savol	33	37	30	32		30		38
13-savol	31	35	34	31		39		30
14-savol	34	39	27	25		36		39
15-savol	35	38	27	29		28		43
Umumiy foiz	34,4 (%)	36,1 (%)	29,4 (%)	29,0 (%)		35,9 (%)		35 (%)

Guruhdagi talabalarning Davlat ta’lim standartlari talablariga javob berishi hisobga olindi. Tajriba-sinov asosida – “Ta’limda axborot texnologiyalari” fanini yangi pedagogik texnologiyalar asosida o‘qitishning samaradorligini aniqlash uchun talabalardan olingan yakuniy savollar, test va umumlashtiruvchi mashg‘ulotlarning natijalari sifat hamda miqdor bo‘yicha tahlil qilindi.

Quyidagi jadvalda yangi pedagogik texnologiyalar asosida o‘qitish jarayonida talabalar bilim darajasi dinamikasining o‘zgarishi (son va % hisobida) keltirilgan.
3.9-jadval
Talabalarning tajriba yakunida – “Ta’limda axborot texnologiyalari” fani bo‘yicha ANKETA so‘rovnomalari natijalariga ko‘ra kasbiy kompetentligini shakllanganlik darajasi

Tajriba bosqichi va o‘quv yili	Oliy ta’lim muassasasi	O‘zlashtirish darajasi	Tajriba guruxlarida		Nazorat guruxlarida
			Tajriba boshida	Tajriba oxirida		Tajriba boshida	Tajriba oxirida
2021-2023 yillar	ToshDTU	Yuqori (a’lo)	5 (29.4%)	9 (42.9%)		3 (28.8%)	4 (32.9%)
		O‘rta (yaxshi)	7 (33.5%)	10 (36.9%)		7 (38.5%)	9 (35.8%)
		Past (qoniqarli)	12 (37.1%)	5 (20.2%)		13 (32.7%)	10 (31.3%)

3.10-jadval
Talabalarning tajriba yakunida – “Ta’limda axborot texnologiyalari” fani bo‘yicha TEST so‘rovnomalari natijalariga ko‘ra kasbiy kompetentligini shakllanganlik darajasi

Tajriba bosqichi va o‘quv yili	Oliy ta’lim muassasasi	O‘zlashtirish darajasi	Tajriba guruxlarida		Nazorat guruxlarida
			Tajriba boshida	Tajriba oxirida		Tajriba boshida	Tajriba oxirida
2021-2023 yillar	ToshDTU	Yuqori (a’lo)	4 (26.1%)	8 (34.4%)		3 (25.2%)	4 (29.0%)
		O‘rta (yaxshi)	8 (33.0%)	10 (36.1%)		6 (35.3%)	8 (35.9%)
		Past (qoniqarli)	12 (40.8%)	6 (29.4%)		14 (39.4%)	11 (35%)

Tadqiqot davrida, shuningdek, sinaluvchi-o‘quvchilar tomonidan mavzu mohiyatini yorituvchi tayanch tushunchalarning o‘zlashtirilishiga ham e’tibor qaratildi. Bunda talabalar tomonidan o‘zlashtirilishi zarur bo‘lgan quyidagi tayanch tushunchalar belgilandi: kasbiy kompetentlik, kasbiy mahorat, kasbiy layoqat, kompetentsiya.

Pedagogik yo‘nalishda bajarilgan ilmiy izlanishlarning samarasi turli bosqichlarda tashkil etilgan tajriba-sinov ishlarining natijalarini umumlashtirish, o‘zaro qiyoslash va tahlil qilish asosida belgilanadi. Shunga ko‘ra tadqiqot yakunida asoslovchi va ta’kidlovchi tajriba davrida tajriba hamda nazorat guruhlarida qo‘lga kiritilgan natijalarni umumlashtirish, o‘zaro qiyosiy o‘rganish va tahlil qilishga alohida e’tibor qaratildi.
Shakllantiruvchi tajriba davrida kafedraning malakaviy pedagogik amaliyotiga tatbiq etilgan maxsus dastur bo‘yicha tashkil etilgan mavzuga doir o‘quv mashg‘ulotlari va o‘quv tadbirlarning natijasini baholash maqsadida nazorat ishlari olib borildi.
Pedagogik tadqiqotlarda asoslovchi va ta’kidlovchi tajribalar natijalari, shuningdek, tajriba va nazorat guruhlarida bu bosqichlarda ro‘y bergan o‘zgarishlarni ifodalovchi ko‘rsatkichlar o‘rtasidagi farqni aniqlash hamda amaliyotga tatbiq etilgan maxsus dastur samaradorligini baholash maqsadida matematik-statistik tahlil amalga oshiriladi. Tadqiqotni olib borish davrida ana shu an’anaga amal qilgan holda matematik-statistik tahlil o‘tkazildi. Tahlil uchun “Styudent metodi” tanlanib, formulaga solish uchun sinaluvchi talabalarning o‘zlarida kasbiy kompetentlikni shakllanganligini namoyon eta olishlarini ifodalovchi ko‘rsatkichlar qabul qilindi.
O‘tkazilgan tajriba-sinov natijalari “Ta’limda axborot texnologiyalari” fani bo‘yicha talabalarda kasbiy kompetentlik shakllantirishda tajriba guruhlarida 1,19 barobar va nazorat guruhlarida 1,07 barobar samaradorlikka, erishilganligini ko‘rsatdi.
Tajriba avvali va yakunida bo‘lajak professional ta’lim o‘qituvchilarining kasbiy kompetentlikka ega ekanliklarini aniqlash maqsadida tadqiqot davrida mezonlarni ishlab chiqish zarurligiga ishonch hosil qilindi. Mavzuga doir manbalarni o‘rganish, talabalarning faoliyatlarini kuzatish, tajriba-sinov ishlarining turli bosqichlarida namoyon bo‘lgan holatlar, ro‘y bergan o‘zgarishlarni inobatga olgan holda quyidagi mezonlar bo‘lajak professional ta’lim o‘qituvchilarida kasbiy kompetentligining shakllanganlik darajasini quyidagi mezonlar asosida baholash mumkin degan qarorga kelindi:

• 
  kasbiy kompetentlik pedagogik maxorat kabi tayanch tushunchalar;
  
• 
  mohiyatini anglay olishlari;
  
• 
  kasbiy kompetentlikning muhim sharti davr talabi ekanligini tushunish;
  
• 
  kasbiy kompetentlikni shakllantirish ehtiyojiga egalik;
  
• 
  o‘zida kasbiy kompetentlikni shakllantirish yo‘lida amaliy harakatlarni tashkil eta bilish;
  
• 
  kasbiy kompetentlikka egalikni to‘la namoyon eta olish.
  

Pedagogik adabiyotlarda qayd etilishicha, muayyan sifat turli shaxslarda turlicha namoyon bo‘ladi yoki turli shaxslar o‘zlarining muayyan sifatga egaliklarini turlicha namoyish etadilar. Shundan kelib chiqqan holda bo‘lajak professional ta’lim o‘qituvchilarida kasbiy kompetentligini shakllantirish turli darajalarda namoyon bo‘ladi, degan xulosaga kelindi. Mavjud ilmiy ishlar bilan tanishib chiqish vaqtida muayyan sifatlarning namoyon bo‘lishi ko‘p holatlarda uch ko‘rinishda, ya’ni yuqori, o‘rta va past darajalarda qayd etilishiga guvoh bo‘lindi. Shu sababli yuqorida keltirilgan mezonlar bo‘yicha bo‘lajak professional ta’lim o‘qituvchilarida kasbiy kompetentlikka egaliklari quyidagi darajada baholash mumkin degan xulosaga kelindi:
Yuqori daraja – kasbiy kompetentlikni oshirish, proffesionallik kabi tayanch tushunchalarning mohiyatini chuqur anglaydilar, kasbiy kompetentligi tushunchasi uning pedagogik faoliyatini amalga oshirishga nazariy va amaliy tayyorgarligi hamda yuksak darajadagi mahoratga ega bo‘lishligi bu yo‘lda amaliy harakatlarni tashkil eta bilishligi va unga to‘la rioya eta oladi.
O‘rta daraja – kasbiy kompetentlikni oshirish, proffesionallik kabi tayanch tushunchalarning mohiyatini etarlicha anglaydilar, kasbiy kompetentlikni oshirish davr talabi ekanligini tushunsalar-da, biroq, ushbu sifatlarni o‘zlarida shakllantirish ehtiyojini doim ham namoyon etavermaydilar.
Qolaversa, o‘zlarida kasbiy mahoratni shakllantirish yo‘lida amaliy harakatlarni tashkil etishda qiyinchiliklarga duch keladilar.
Quyi daraja – kasbiy kompetentlikni oshirish, proffesionallik kabi tayanch tushunchalarning mohiyatini deyarli anglamaydilar, kasbiy mahorat davr talabi ekanligini tushunsalar-da, biroq, ushbu sifatlarni o‘zlarida shakllantirish ehtiyojiga ega emaslar, shuningdek, o‘zlarida kasbiy kompetentlikni shakllantirish yo‘lida amaliy harakatlarni tashkil etmaydilar.
Shunday qilib, bo‘lajak professional ta’lim o‘qituvchilarida kasbiy kompetentligini shakllantirish muammosi bo‘yicha olib borilgan tajriba-sinov ishlarining samaradorligi ta’minlandi. Unga ko‘ra tajriba guruhlariga biriktirilgan sinaluvchi-talabalarda kasbiy kompetentlikni nazorat guruhlaridagi tengdoshlaridan farqli ravishda sezilarli darajada shakllantirishga erishildi.