Касб-ҳунар таълими тизимини инновацион ривожлантириш, педагок кадрларининг малакасини ошириш ва уларни қайта тайёрлаш институти ҳузуридаги илмий даражалар берувчи dsc

3.1-jadval
Anketa so‘rovnomalari natijalariga ko‘ra kasbiy kompetentligini shakllanganlik darajasi

Tajriba bosqichi va o‘quv yili	Oliy ta’lim muassasasi	Talabalar soni			Daraja (o‘zlashtirish)		Tajriba guruxida (%) hisobida		Nazorat guruxida (%) hisobida
		Tajriba guruxi	Nazorat guruxi
2021-2022 o‘quv yili	ToshDTU	24	23	Yuqori (a’lo)		5 (29.4%)		3 (28.8%)
				O‘rta (yaxshi)		7 (33.5%)		7 (38.5%)
				Past (qoniqarli)		12 (37.1%)		13 (32.7%)

3.2-jadval

“Taʼlimda axborot texnologiyalari” fani bo‘yicha o‘quv yilining tajriba va nazorat guruhlarida tajriba avvalida o‘tkazilgan anketa so‘rovi natijalari jadvalda berilgan. “Taʼlimda axborot texnologiyalari” fanidan dars turlarini quyidagicha tashkil qilish maqsadga muvofiq: yangi mavzuni tushuntirishda ko‘rgazmali metoddan foydalanish, muammoli vaziyatlarni yuzaga keltirish, munozara uyushtirish, talabalarning fikr-mulohazalari bilan o‘rtoqlashish, ijodiy faolliklarini o‘stirish, mustaqil fikrlashlarini shakllantirish, ilmiy yangilikka bo‘lgan intilishlarini rivojlantirish kabilardir.

Shuningdek, anketa so‘rovnomalarini mustahkamlashda test metodidan foydalangan holda yana bir bor talabalarni bilim darajasini sinab ko‘rdik (2-ilova).


3.3-jadval
Talabalarning tajriba avvalida – “Taʼlimda axborot texnologiyalari” fani bo‘yicha “TEST so‘rovnomalari” natijalariga ko‘ra kasbiy kompetentligini shakllanganlik darajasi

Tajriba bosqichi va o‘quv yili	Oliy ta’lim muassasasi	Talabalar soni		Daraja (o‘zlashtirish)	Tajriba guruxida (%) hisobida	Nazorat guruxida (%) hisobida
		Tajriba guruxi	Nazorat guruxi
2022-2023 o‘quv yili	ToshDTU	24	23	Yuqori(a’lo)	4 (26.1%)	3 (25.2%)
				O‘rta (yaxshi)	8 (33.0%)	6 (35.3%)
				Past (qoniqarli)	12 (40.8%)	14 (39.4%)

3.4-jadval

Savollar	Tajriba guruhi 1 T 24						Nazorat guruhi 2 N 23
	Tajriba avvalida						Tajriba avvalida
	Yuqori (%) hisobida	O‘rta (%) hisobida	Past (%) hisobida			Yuqori (%) hisobida		O‘rta (%) hisobida	Past (%) hisobida
1-savol	22	35	43				20	35	45
2-savol	28	43	29				28	35	37
3-savol	24	44	32				22	35	43
4-savol	25	35	40				25	35	40
5-savol	27	30	43				28	39	33
6-savol	28	35	37				31	33	36
7-savol	24	28	48				22	36	42
8-savol	30	32	38				24	35	41
9-savol	28	31	41				33	37	30
10-savol	25	32	43				23	41	36
11-savol	24	31	45				22	33	45
12-savol	24	35	41				25	30	45
13-savol	28	30	42				24	36	40
14-savol	27	29	44				27	31	42
15-savol	28	26	46				25	39	36
Umumiy foiz	26,1%	33,0%	40,8%			25,2%		35,3%	39,4%

So‘rovnoma va test natijalarini taxlil etar ekanmiz, bugungi kunda bo‘lajak professional ta’lim o‘qituvchilarimizda kasbiy kompetentlik bo‘yicha o‘z bilimi va ko‘nikmasini mustaqil faoliyat ko‘rsatish talablariga va kasbiy layoqat talablarini o‘rganish darajasidan to‘la xabardor emasligi, ularda mazkur muammo mazmuni va mohiyati to‘g‘risidagi bilimlarini analiz-sintez qilish undan yaxlit bir xulosa chiqarib, o‘zi uchun foydalanish ko‘nikmalarining shakllanmaganligi ma’lum bo‘ldi.
Ma’lumki ta’lim jarayonida qo‘yiladigan natijaning ishonchliligi mazkur faoliyatga kirishishdan ko‘zlanagan maqsadning aniqligi bilan belgilanadi.
Yoshlarning harbiy saviyasi ularni «Kasbiy kompetentlik», «Kasbiy mahorat» kabi tushunchalarni asl mohiyatini ongli anglash bilan belgilanadi.
Professional ta’lim kafedralari talabalariga “kasbiy kompetentlikni shakllantirish omillari” nimalardan iborat degan savol bilan murojaat etdik.
Tadqiqot ishtirokchisi sanalgan talabalarning 35% mazkur savolga bilim, malaka va shaxsiy sifatlarni ma’lum sohada muvaffaqiyatli faoliyat uchun qo‘llay olish deb qarasa, 24% shaxsning muayyan ta’lim yo‘nalishi yoki mutaxassisligi bo‘yicha olgan bilim, malaka va ko‘nikmalari hamda shakllangan shaxsiy xislatlarini mehnat faoliyatida muvaffaqiyatli qo‘llay olish qobiliyati deb qaraydi. Qolgan 41% talabalar esa umumiy javoblar bilan cheklanishdi.
OTM talabalarini kasbiy kompetentlik tushunchasiga oid bilimlarini bilish maqsadida «Sizningcha kasbiy mahoratni egallash uchun qanday tayyorgarlikka ega bo‘lish kerak?» degan savol bilan murojaat etganimizda respondentlarning aksariyat qismi kasbga oid bilim, kasbga oid tajribalarni egallash deb javob berishdi. 70% talabalargina berilgan so‘rovnomaga to‘g‘ri javob berishdi va o‘z fikrini quyidagicha ifodaladi.
Anketa so‘rovlari tarkibiga «pedagog kasbi to‘g‘risidagi fikringiz» mazmunidagi savol ham kiritilgan bo‘lib, bu haqda respandentlarning fikri bilan qiziqdik.
Ma’lumotlarga ko‘ra talabalarning 45%-55% kasbning o‘ziga hos afzalliklarini, fan va ilim bilan shug‘ullanish, xalqqa taʼlim berish uchun muhim sanalgan kasb ekanligini aytib o‘tdilar. 35% ishtirokchilar esa mazkur kasbning boshqa kasblardan farqini, bu kasbni tanlash orqali xalqqa, ona yurtga foyda keltirish shart ekanligi haqida keng to‘xtaldilar.
Tadqiqotning muammosi hisoblangan bo‘lajak professional ta’lim o‘qituvchilarida kasbiy kompetentlikni shakllantirish omillari to‘g‘risidagi ma’lumotlardan bugungi kun yoshlarining qay darajada xabardor ekanliklarini aniqlash maqsadida respandentlarimizga «Kasbiy kompetentlik" tushunchasi va uning mohiyati degan savollar bilan murojaat etdik.
Olingan natijalar shuni ko‘rsatadiki, talabalarning professional ta’limni egallash jarayonida kasbiy mahorat tushunchasining muhimligini va afzalligini ta’kidlab o‘tdilar, ularning fikricha mazkur bilimlar talaba yoshlarni kasbiy qiziqishini oshirishga, bilimlarini o‘z vaqtida chuqur egallashga, qobiliyat, idrokni va irodani mustaxkamlashda muhim omil, vosita bo‘lib xizmat qilishini ta’kidlab o‘tdilar.

3.2-§. Pedagogik tajriba-sinov ishlari va ularning natijalari tahlili

Tahlillar asosida chiqarilgan ushbu xulosa bo‘lajak professional ta’lim o‘qituvchilarida kasbiy kompetentlikni qay darajada shakllanganligidan dalolat beradi.
Demak, talabalarda kasbiy kompetentlikni shakllantirishning samarali usullar orqali o‘rgatishda avvalo ularning o‘zidagi ta’lim asoslarini o‘rganishga bo‘lgan bilishga qiziqishni o‘stiruvchi omillarni aniqlab, ular orqali ta’sir etishga erishish tadqiqotdan ko‘zlangan asosiy maqsadlarning biri ekanligini yana bir bor asosladi.
Shu bois tajriba-sinov ishlarini tashkil etishning mazkur bosqichida bo‘lajak professional ta’lim o‘qituvchilari, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, O‘zbekiston Respublikasi ta’lim to’g’risidagi qonun haqidagi bilimlarni to‘laqonli idrok etishlarini ta’minlashga qaratilgan tadbirlarning o‘tkazilishga alohida e’tibor qaratdik.
Bo‘lajak professional ta’lim o‘qituvchilari tayyorgarligi mavzusida davra suhbati tashkil etildi. Davrda suhbatini tashkil etilishidan maqsad talaba yoshlarda «Professional ta’lim», «Kasbiy kompetentlik», «Kompetentsiya» haqida mavjud bilimlarini umumiylashtirib, nazariy asoslash.
O‘zbekiston Respublikasi ta’lim tizimi mavzusida bahs-munozara uyushtirildi. Mazkur baxs-munozara «Aqliy xujum» texnologiyasidan foydalanilayotgan holda tashkil etildi. Ya’ni bir muammo yuzasidan turli xil g‘oyalar yig‘ib olinib mashg‘ulot yakunida o‘qituvchi tomonidan umumlashtirildi.
Talaba-yoshlarda kasbiy kompetentlik tushunchasidan xabardorlik darajasining shakllanganligi tekshirildi. Mazkur tadqiqot jarayonida kasbiy kompetentlikni shakllantirishning tashkil etish holatini o‘rganish, shu asosda muammoning ijobiy echimiga yordam beruvchi samarali shakl va metodlarining ishlab chiqib amaliyotda qo‘llashni ahamiyati yuqori ekanligi aniqlandi. Tadqiqotning umumiy maqsadiga binoan tajriba – sinov ishlarining bir qator vazifalari belgilandi. Oliy ta’lim muassasalarida “Ta’limda axborot texnologiyalari” fanini o‘qitishda interfaol usullarni qo‘llash bo‘yicha tajriba – sinov ishlari olib borildi. Bo‘lajak professional ta’lim o‘qituvchilarida kasbiy kompetentligini shakllantirish muammosi bo‘yicha olib borilgan keng ko‘lamli sinov ishlarining samaradorligini va bo‘lajak professional ta’lim o‘qituvchilarida kasbiy kompetentligining qaror topganlik darajasini aniqlash maqsadida ilmiy izlanishning so‘nggi bosqichida sinaluvchi talabalar o‘rtasida yana bir bor anketa so‘rovi tashkil etildi. Anketa so‘rovnomasidan sinaluvchi-talabalarda kasbiy kompetentlikni shakllanganlik darajasini tajriba-sinov ishlari yakunidagi holatini tahlil etishga xizmat qiladigan savollar o‘rin oldi.


3.5-jadval