|
7.2.
Ўзбекистонда
солиққа
тортиш
тизимлари
Амалдаги
қонунчиликка
мувофиқ
,
барча
хукукий
ва
жисмоний
шахслар
белгиланган
солиқ
ҳамда
йиғимларни
тўлаши
керак
,
бу
ҳолда
уларнинг
даромадлари
,
келиб
чиқиш
манбаларидан
қатъий
назар
(
агар
қонунчиликда
қандайдир
имтиёзлар
ёки
истиснолар
кўзда
тутилмаган
бўлса
мажбурий
равишда
солиққа
тортилади
).
Бизнинг
республикамизда
1998
йил
1
январдан
бошлаб
кучга
киритилган
Ўзбекистон
Республикаси
Солиқ
Кодекси
билан
бошқариладиган
солиққа
тортиш
тизими
амал
қилади
(2007
йил
25
декабрда
,
кейинчалик
киритилган
ўзгартиришлар
билан
,
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ўзбекистон
Республикаси
Солиқ
Кодексини
тасдиқлаш
тўғрисида
»
ги
қонуни
қабул
қилинди
).
Солиқ
Кодекси
солиқ
тизимининг
ҳуқуқий
асосларини
,
солиқ
тўловчиларнинг
ҳуқуқ
ва
бурчларини
,
солиққа
тортиш
ҳамда
солиқ
қонунчилигини
бузганлиги
учун
жавобгарликни
белгилайди
.
Солиқ
Кодексига
мувофиқ
:
•
Бизнинг
Республикамизда
умумдавлат
солиқлари
,
маҳаллий
солиқлар
ва
йиғимлар
олинади
;
•
Солиқ
тўловчилар
деб
қонунга
мувофиқ
солиқ
тўлаши
керак
бўлган
хукукий
ва
жисмоний
шахсларга
айтилади
.
Бу
ҳолда
солиқ
тўловчиларни
солиқ
органларида
ҳисобга
қўйиш
мажбурий
тарзда
амалга
оширилади
.
Солиққа
тортиш
объекти
сифатида
,
яъни
солиққа
тортиладиган
нарсалар
,
нималар
эканлигини
кўриб
чиқайлик
(
битта
солиққа
тортилиш
объекти
фақат
битта
турдаги
солиққа
,
фақат
бир
марта
тортилиши
мумкин
)
СОЛИҚҚА
ТОРТИШ
ОБЪЕКТЛАРИ
¾
Маҳсулот
(
иш
ва
хизмат
)
нархи
;
¾
Фойда
(
даромад
);
¾
Маълум
бир
товарларнинг
нархи
;
¾
Фаолиятнинг
айрим
турлари
;
¾
Табиий
заҳиралардан
фойдаланиш
;
¾
Юридик
ва
жисмоний
шахсларнинг
мулки
;
¾
Активларни
чиқариш
;
¾
Қонун
билан
белгиланган
бошқа
объектлар
.
Бизнес
ва
тадбиркорлик
асослари
Ўзбекистон
-
Швейцария
“
Касбий
кўникмаларни
ривожлантириш
”
лойиҳаси
(II-
босқич
)
103
ИЗОҲ
:
1.
Бизнинг
Республикамиз
ҳудудида
солиқ
ва
йиғимлар
,
Солиқ
Кодексида
кўзда
тутилгандан
бошқа
ҳолларда
,
Олий
мажлис
томонидан
белгиланади
ва
бекор
қилинади
.
2.
Солиқ
ва
йиғимлар
бўйича
имтиёзлар
ҳам
Олий
мажлис
ёки
у
ваколатлаган
давлат
органи
томонидан
белгиланади
.
3.
Янги
солиқ
ва
иш
йиғимларни
киритиш
фақат
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамаси
билан
келишилгандан
сўнггина
амалга
оширилади
.
Умумдавлат
солиқлари
Умумдавлат
солиқларига
(
давлат
бюджетига
тушади
)
қуйидагилар
киради
:
1.
Хукукий
шахсларнинг
даромади
(
фойдаси
)
дан
солиқ
(
солиққа
тортиш
объекти
ялпи
даромадлар
ва
Солиқ
Кодексига
мувофиқ
белгиланадиган
чегирмалар
ўртасидаги
фарқ
сифатида
аниқланган
даромад
(
фойда
)
ҳисобланади
).
Бу
ҳолда
ялпи
даромадга
тушурилган
юк
,
бажарилган
иш
,
кўрсатилган
хизмат
ва
бошқа
операциялар
учун
пул
маблағлари
ёки
воситалар
киради
.
Улар
хукукий
шахслар
томонидан
олиниши
керак
ёки
улар
беғараз
берилади
.
Бундай
даромадларга
қуйидагилар
киради
:
•
Товар
(
иш
,
хизмат
)
ни
реализация
қилишдан
тушум
;
•
Асосий
восита
,
номоддий
активлар
,
қимматбоҳо
қоғоз
,
интеллектуал
мулк
объектлари
,
материал
ва
бошқа
активларнинг
реализация
қилишдан
тушган
даромад
;
•
Фоизлар
ва
дивидентлар
кўринишидаги
даромадлар
;
•
Беғараз
олинган
мулк
;
•
Мулкни
ижарага
беришдан
тушган
даромад
;
•
Беғараз
моддий
ёрдам
(
давлат
бюджети
субсидиялари
бундан
мустасно
);
•
Валюта
бўйича
курснинг
ижобий
фарқи
;
•
Бошқа
даромадлар
.
2.
Жисмоний
шахслар
даромадидан
солиқ
:
Солиққа
тортиш
объекти
бўлиб
,
йиллик
жами
даромад
олинади
.
Унга
солиққа
тортилувчилар
томонидан
олинадиган
ёки
беғараз
олинган
пул
маблағлари
ёки
бошқа
воситалар
киради
:
•
Меҳнат
ҳақи
сифатида
олинган
даромадлар
;
•
Жисмоний
шахсларнинг
мулкий
даромади
;
•
Тадбиркорлик
даромадидан
олинган
даромад
(10.3. “
Жисмоний
шахсларнинг
даромадларига
қайд
этилган
солиқ
ставкалари
”
бўлимига
қаранг
).
3.
Қўшимча
киймат
солиғи
–
импорт
қилинаётган
ва
ишлаб
чиқарилаётган
товар
(
иш
,
хизмат
)
бўйича
.
Бизнес
ва
тадбиркорлик
асослари
Ўзбекистон
-
Швейцария
“
Касбий
кўникмаларни
ривожлантириш
”
лойиҳаси
(II-
босқич
)
104
4.
Акциз
солиғи
(
Ўзбекистонда
акцизли
товарларни
ишлаб
чиқарувчи
ёки
импорт
қилувчи
хукукий
ва
жисмоний
шахслар
учун
);
5.
Ер
қаъридан
фойдаланиш
учун
солиқ
(
Ўзбекистон
Республикаси
худудида
Ер
ости
фойдали
қазилмаларини
қазиб
олишни
амалга
оширувчи
хукукий
ва
жисмоний
шахслар
учун
);
6.
Экология
солиғи
(
товар
ишлаб
чиқарувчи
,
иш
бажарувчи
ва
қандайдир
хизмат
кўрсатувчи
хукукий
шахслар
учун
);
7.
Сув
заҳираларидан
фойдаланганлик
учун
солиқ
(
Сувдан
ўз
фаолиятида
фойдаланувчи
хукукий
шахслар
учун
ҳамда
тадбиркорлик
фаолиятини
амалга
оширувчи
жисмоний
шахслар
учун
).
Маҳаллий
солиқлар
ва
йиғимлар
Маҳаллий
(
маҳаллий
бюджетга
келиб
тушади
)
солиқ
ва
йиғимларга
қуйидагилар
киради
:
1.
Мулк
солиғи
(
солиққа
тортиладиган
мулкка
эга
хукукий
ва
жисмоний
шахслар
учун
);
2.
Ер
солиғи
(
фойдаланишда
,
бошқаришда
ва
мулкида
ер
бўлган
хукукий
ва
жисмоний
шахслар
учун
);
3.
Ижтимоий
инфратузилмани
ривожлантириш
ва
ободонлаштириш
солиғи
(
тадбиркорлик
фаолиятини
олиб
борувчи
хукукий
шахслар
учун
);
4.
Жисмоний
шахслардан
транспорт
воситаларида
бензин
,
дизель
ёқилғиси
ва
газдан
фойдаланганлик
учун
исътемол
солиги
(
транспорт
воситалари
солиғи
ўрнига
);
5.
Савдо
қилиш
учун
йиғим
,
шунингдек
айрим
турдаги
товарлар
билан
савдо
ҳуқуқи
учун
лицензион
йиғимлар
;
6.
Тадбиркорлик
фаолияти
билан
шуғулланаётган
хукукий
шахс
ҳамда
жисмоний
шахсни
рўйхатдан
ўтказиш
йиғими
.
ИЗОҲ
:
Солиқларнинг
кўплаб
турлари
бўйича
,
қонунлар
,
ҳукумат
қарорлари
,
Солиқ
Кодексида
кўзда
тутилган
бир
қатор
имтиёзлар
мавжуд
.
7.3.
Айрим
категориядаги
корхоналарни
солиққа
тортишнинг
ўзига
хос
хусусиятлари
Корхоналарни
солиққа
тортишнинг
қуйидаги
турлари
мавжуд
:
1.
Солиққа
тортишнинг
соддалаштирилган
тизими
,
ёки
ягона
солиқ
–
юқорида
таъкидланган
бир
қатор
солиқларнинг
ўрнига
микрофирма
ва
кичик
корхоналарга
қўлланилиши
мумкин
.
Бу
ҳолда
корхоналарнинг
ўзлари
қайси
тизим
бўйича
солиқ
тўлашни
ўзлари
ҳал
қиладилар
(
ягона
солиқни
муфассал
7.4.
бўлимида
кўриб
чиқамиз
).
2.
Ялпи
даромад
солиғи
(2003
йилнинг
1
июлидан
кучга
кирган
) –
савдо
,
умумий
овқатланиш
корхоналарига
,
шунингдек
микрофирма
ва
кичик
корхоналарга
қўлланилади
.
Юқоридаги
солиқлар
йиғиндисининг
ўрнига
,
фақат
мулк
солиғи
ва
йиғимлар
бундан
мустасно
(10.3-
савдо
ва
умумий
овқатланиш
корхоналари
учун
ягона
ялпи
даромад
солиғи
ставкалари
).
Do'stlaringiz bilan baham: |
