|
Бизнес
ва
тадбиркорлик
асослари
Ўзбекистон
-
Швейцария
“
Касбий
кўникмаларни
ривожлантириш
”
лойиҳаси
(II-
босқич
)
105
3.
Ягона
ер
солиғи
–
қишлоқ
хўжалик
маҳсулотлари
ишлаб
чиқарувчиларга
нисбатан
барча
амалдаги
умумдавлат
ва
маҳаллий
солиқ
ҳамда
йигимларнинг
ўрнига
ишлатилади
. (
акциз
солиқлари
ва
импорт
маҳсулотларга
қўшимча
нарх
солиғи
бундан
истисно
).
Бу
ҳолат
қуйидагиларга
тадбиқ
этилмайди
:
•
Ўрмон
,
балиқчилик
ва
овчилик
хўжаликлари
;
•
Хукукий
шахс
бўлмаган
,
ёрдамчи
қишлоқ
хўжаликлари
;
•
Деҳқон
хўжаликлари
.
4.
Тадбиркорлик
фаолиятининг
қуйидаги
айрим
турлари
билан
шуғулланадиган
хукукий
ва
жисмоний
шахслар
учун
фиксирланган
солиқ
:
•
Биллиард
(
хукукий
ва
жисмоний
шахслар
);
•
Автотранспортларни
қисқа
муддатли
сақлаш
жойлари
(
хукукий
ва
жисмоний
шахслар
);
•
Болалар
учун
автомат
ўйинлари
ўйнайдиган
жой
(
хукукий
ва
жисмоний
шахслар
);
7.4.
Ягона
солиқ
нима
?
Аввлги
бўлимда
таъкидланганидек
корхоналарни
солиққа
тортишнинг
ўзига
хос
хусусиятларидан
бири
, 1998
йилдан
бошлаб
тадбиркорликни
ривожлантириш
мақсадида
кучга
кирган
,
ҳозирги
кунда
жуда
машхур
ва
маълум
бўлган
,
соддалаштирилган
солиққа
тортиш
тизими
ҳисобланади
.
Солиққа
тортишнинг
ушбу
тизими
қандай
имкониятларга
эга
ва
нимани
соддалаштиради
?
Энг
аввало
,
қонунчиликка
мос
равишда
,
у
микрофирмалар
ва
кичик
корхоналар
томонидан
умумдавлат
солиқлари
ҳамда
маҳаллий
солиқлар
ва
йиғимлар
йиғиндиси
ўрнига
ягона
солиқ
тўлашни
кўзда
тутади
(10.3
бўлимга
қаранг
).
Бундан
қуйидагилар
истисно
:
•
Савдо
қилиш
ҳуқуқи
учун
йиғимлар
,
шунингдек
маҳсулотларнинг
айрим
турлари
билан
савдо
қилиш
ҳуқуқи
лицензия
йиғимлари
;
•
Хукукий
шахсларни
рўйхатдан
ўтказиш
йиғими
;
•
Акциз
солиғи
.
Бундан
ташқари
,
корхона
атроф
муҳитга
ифлослантирувчи
моддаларни
чиқарганлиги
ва
Ўзбекистон
Республикаси
ҳудудида
чиқиндиларни
жойлаштирганликлари
учун
бадал
ҳамда
зарурий
бож
тўловлари
(
бож
ҳақи
,
импортга
акциз
ва
қўшимча
нарх
солиқлари
),
давлат
божлари
ва
давлат
мақсадли
фондларига
ажратмалар
тўлайди
.
Бизнес
ва
тадбиркорлик
асослари
Ўзбекистон
-
Швейцария
“
Касбий
кўникмаларни
ривожлантириш
”
лойиҳаси
(II-
босқич
)
106
Асосий
маблағлар
ва
номоддий
активлар
ижарага
берилганда
мулк
солиғи
ҳам
тўланади
.
Фойдали
қазилмалар
қазиб
олинганда
Ер
ости
бойликларидан
фойдаланганликлари
учун
солиқ
тўланади
.
Шундай
қилиб
,
корхона
бир
қатор
солиқларни
ҳисоблаш
,
тўлаш
мажбуриятидан
озод
бўлади
ва
фақат
битта
солиқ
тўлайди
.
Бу
солиқ
ставкалари
корхона
фаолият
турига
боғриқ
равишда
аниқ
белгилаб
қўйилади
.
Бу
ҳолда
даромад
ва
харажатларни
ҳисобга
қўйиш
китобини
юритиш
ва
бухгалтерия
ҳисоботлари
дастлабки
ҳужжатларнинг
шакли
сезиларли
даражада
соддалашади
.
Сўзсиз
бу
ишни
осонлаштиради
ва
кичик
корхона
бухгалтерияси
ҳамда
бошқариш
вақтини
тежайди
,
шу
тариқа
уларнинг
самарадорлиги
оширади
.
Ягона
солиқ
,
хукумат
қарорлари
билан
тасдиқланган
ставкалар
ва
солиққа
тортиладиган
айланма
маблағлар
асосида
,
тўловчилар
томонидан
ҳисоблаб
чиқилади
.
Солиқ
бўйича
ҳисоблар
солиқ
органларига
,
чорак
ва
йиллик
бухгалтерия
ҳисоботларини
топшириш
учун
белгиланган
муддатларда
топширилади
.
Солиқнинг
ўзи
ҳар
бир
чоракда
тўлаб
борилади
.
Тўланган
суммалар
маҳаллий
бюджетга
келиб
тушади
.
Ягона
солиқ
тизими
субъектлари
Солиққа
тортишнинг
бу
тизими
кичик
тадбиркорлик
субъектларига
,
айнан
микрофирма
ва
кичик
корхоналарга
нисбатан
амал
қилади
.
Эслатиб
ўтамиз
,
бу
субъектлардаги
ходимлар
сони
қуйидагича
бўлади
:
Микрофирмалар
:
•
Ишлаб
чиқариш
соҳаларида
20
кишигача
;
•
Хизмат
кўрсатиш
ва
ноишлаб
чиқариш
соҳаларида
10
кишигача
;
•
Савдо
ва
умумий
овқатланишда
5
кишигача
;
Кичик
корхоналар
:
•
Енгил
ва
озиқ
овкат
саноати
,
металларга
ишлов
бериш
ва
приборсозлик
,
ёғочга
ишлов
бериш
,
мебел
саноати
ва
қурилиш
материаллари
саноати
100
кишигача
;
•
Машинасозлик
соҳаларида
,
металлургия
,
ёқилғи
энергетика
ва
кимё
саноати
,
қишлоқ
хўжалик
маҳсулотларини
ишлаб
чиқариш
ва
уларни
қайда
ишлаш
,
қурилиш
ва
бошқа
саноат
ишлаб
чиқариш
соҳаларида
50
кишигача
;
•
Фан
,
илмий
хизмат
кўрсатиш
,
транспорт
,
алоқа
,
хизмат
кўрсатиш
(
суғурта
компанияларидан
ташқари
),
савдо
,
умумий
овқатланиш
ва
ноишлаб
чиқариш
соҳаларида
25
кишигача
.
Бундан
ташқари
,
корхона
ходимларининг
сонини
аниқлашда
қуйидагилар
ҳам
инобатга
олинади
:
•
Шартнома
тартиби
бўйича
ишлаётганлар
;
•
Фуқаролик
–
ҳуқуқий
тавсифдаги
бошқа
шартномалар
бўйича
ишлаётганлар
;
•
Корхона
филиалларида
ва
ваколатли
жойларда
ишлаётганлар
.
ИЗОҲ
:
Қишлоқ
хўжалик
маҳсулотларини
ишлаб
чиқарувчи
ҳисобланган
кичик
корхоналар
,
қишлоқ
хўжалик
маҳсулотларини
ишлаб
чиқарувчи
сифатида
ягона
ер
солиғи
тўлайдилар
.
Бизнес
ва
тадбиркорлик
асослари
Ўзбекистон
-
Швейцария
“
Касбий
кўникмаларни
ривожлантириш
”
лойиҳаси
(II-
босқич
)
107
Солиққа
тортишнинг
соддалаштирилган
тизимини
ўзиги
хос
хусусиятлари
Солиққа
тортишнинг
соддалаштирилган
тизимининг
қуйидаги
умҳим
хусусиятларини
кўрсатиб
ўтиш
зарар
,
уларни
билиш
бу
солиқларни
ҳисобга
қўйиш
ва
тўлаш
тизимига
ўтишни
енгиллаштиради
:
•
Солиққа
тортишнинг
соддалаштирилган
тизими
,
Солиқ
Кодексида
кўзда
тутилган
,
амалдаги
солиққа
тортиш
тизими
билан
қўлланилади
;
•
Солиққа
тортиш
тизимини
танлашни
тадбиркорларнинг
ўзи
амалга
оширади
,
яъни
танлов
ихтиёрий
асосда
амалга
оширилади
;
Ягона
солиқнинг
солиққа
тортилиш
объектлари
қуйидагилар
ҳисобланади
;
сотиб
олиш
,
таъминлаш
-
чиқариш
корхоналари
,
комиссия
гартномаси
бўйича
хизмат
кўрсатувчи
корхона
ва
ташкилотлар
учун
–
ялпи
даромад
;
ҳалқ
хўжалигининг
бошқа
соҳалари
корхоналари
учун
–
ягона
тушум
.
Бу
ҳолда
,
қурилиш
,
қурилиш
-
монтаж
,
қурилиш
-
таъмирлаш
,
ишга
тушуриш
,
лойиҳалаш
ва
илмий
изланиш
ташкилотлари
учун
солиққа
тортиш
объекти
,
ўз
кучлари
билан
бажарилган
,
иш
ҳажмидан
келиб
чиқиб
ҳисобланган
,
ялпи
тушум
ҳисобланади
.
Ялпи
тушум
таркибига
қуйидагилар
киради
:
•
Маҳсулот
(
иш
хизмат
)
ни
реализация
қилишдан
олинган
тушум
йиғиндиси
;
•
Бошқа
реализациялардан
даромад
;
•
Молиявий
фаолиятдан
даромад
;
Бу
ҳолда
баланснинг
валюта
соҳаларини
қайта
баҳолашдан
даромад
деб
ижобий
ва
салбий
курслар
фарқи
сальдоси
ҳисобланади
.
Салбий
курс
фарқи
йиғиндисини
ижобийдан
юқори
бўлган
тақдирда
,
ортиш
йиғиндиси
ягона
солиқни
ҳисоблашда
солиққа
тортилиш
базасини
камайтирмайди
;
•
Ўзбекистон
Республикаси
Солиқ
Кодексига
мувофиқ
аниқланадиган
бошқа
даромадлар
.
Ялпи
даромад
ўз
таркибига
қуйидагиларни
қамраб
олади
;
•
Молиявий
фаолиятдан
даромадлар
.
Бу
ҳолда
баланснинг
валюта
соҳаларини
қайда
баҳолашдан
даромад
деб
ижобий
ва
салбий
курслар
фарқи
сальдоси
ҳисобланади
.
Салбий
курс
йиғиндисини
ижобийдан
юқори
бўлган
тақдирда
,
ортиши
йиғиндиси
ягона
солиқни
ҳисоблашда
солиққа
тортиш
базасини
камайтирмайди
;
•
Бошқа
реализациялардан
даромад
;
•
Ўзбекистон
Республикаси
Солиқ
Кодексига
мувофиқ
аниқланадиган
бошқа
даромадлар
.
Ягона
солиққа
тортилиш
объектига
қуйидагилар
кирмайди
:
•
Давлат
облигациялари
ва
бошқа
давлат
қимматли
қоғозлар
бўйича
даромадлари
;
•
Тўлов
манбаи
томонидан
солиқ
тўланганлигини
тасдиқловчи
ҳужжатлар
мавжудлигидаги
дивидент
ва
фоизлар
;
•
Дивидентлар
кўринишида
олинган
ва
юридик
шахсни
Низом
сармояси
(
фондга
)
га
йўналтирилган
даромадлар
.
Агар
сизнинг
корхонангиз
бир
неча
фаолият
турини
амалга
ошираётган
бўлса
,
ҳар
бир
фаолият
тури
бўйича
солиққа
тортиш
ҳисоби
алоҳида
олиб
борилиши
керак
ва
солиқни
ҳисоблаш
,
фаолиятнинг
аниқ
бир
тури
солиққа
тортилиш
обекти
(
ялпи
Do'stlaringiz bilan baham: |
