|
2-mavzu: Pedagogik texnologiyalarni ishlab chiqish tamoyillari, muommolar
va yechimlar
2.1. Ta‟lim jarayonida testlardan foydalanish, noan‟anaviy dars shakllari.
2.2. Og„zaki-ko„rgazmali yondashuv.
2.3. Ta‟lim jarayonini tahlil qilib olish. Fanning ichki bog‟lanishi va fanlararo
bog‟liqlik.
2.4. Pedogogik texnologiya va uning istiqbollari.
Foydalanilgan adabiyotlar:
Tayanch iboralar: tarbiya, noan‟anaviy dars, demokratik g„oyalar texnologiya,
ijtimoiy tajriba ta„lim, tarbiya, ta‟lim, shaxsni rivojlantirish, pedagogik fikrla;
2.1. Ta‟lim jarayonida testlardan foydalanish, noan‟anaviy dars shakllari.
Mustaqil shaxsni shakllantirish jarayoni uzoq va murakkab bo„lib, bir tomondan,
barcha davlat tuzilmalari hamda ijtimoiy tashkilotlarning va ayniqsa, ta‟lim tizimi
mazmunining takomillashtirilishini, ikkinchi tomondan esa, bevosita ushbu masalani
amalga oshirilishini ta‟minlovchi yagona tarbiya tizimini barpo etish lozimligini taqozo
etadi. Bu jarayonda kadrlar tayyorlashning yaqin kunlardagi va istiqboldagi vazifalari
quyidagilardan iborat:
1.Erkin tafakkur qila oladigan shaxsni, mustaqillik va demokratiya g„oyalariga
sodiq bo„lgan ongli fuqaroni, o„z Vatanining jonkuyari sifatida ijtimoiy-siyosiy hayotga
ongli ishtirok etishga, ijtimoiy jarayonga faol ta‟sir ko„rsatishga, mamlakat taqdiri
uchun zimmasiga mas‟uliyat olishga qodir shaxsni kamol toptirish uchun shart-
sharoitlar yaratish.
2. Mamlakatning ijtimoiy-siyosiy hayotiga, tub ma‟nodagi fuqarolik jamiyati va
huquqiy davlat qurish ishiga demokratiya asoslarini joriy etish jarayonlarini
jadallashtirish, tafakkur va bahslashish madaniyatini rivojlantirish, shaxsning ichki
dunyosini boyitish, binobarin, yangicha ijtimoiy qadriyatlar va munosabatlarni
shakllantirishdir. Boshqacha aytganda, yosh avlodda yangicha ong shakllanishi uchun
barcha shart-sharoitlar yaratilmog„i lozim.
3. Yosh avlod milliy istiqlol g„oyasini anglab olishi, bu g„oyaning har bir fuqaro
uchun, Vatanning obod va farovon bo„lishi uchun hayotiy zarurat ekanligiga ishonch
hosil qilish uchun aniq maqsadga yo„naltirilgan chora-tadbirlar tizimini ro„yobga
chiqarish lozim.
Tabiiyki, bu uzoq davom etadigan, barcha davlat tuzilmalari va jamoat
tashkilotlarining, eng avvalo, uzluksiz ta‟lim tizimi muassasalarining faoliyati va
ayniqsa, mazmunini tubdan qayta ko„rib chiqishni talab etadigan murakkab jarayondir.
Yoshlarni barkamol qilib yetishtirish jarayonida shaxsning tarbiyasi va har tomonlama
rivojlanishini ta‟minlashga e‟tiborni kuchaytirish va ta‟lim sohasida shaxsning tarbiyasi
va har tomonlama rivojlanishiga ustunlik berishni ta‟minlashdan iborat.
Ta‟lim-tarbiya jarayonining uch tarkibiy birligi – tarbiya, ta‟lim, shaxsni
rivojlantirish to„liq darajada amalga oshirilishiga erishish lozim. Ta‟lim-tarbiya ishida
rasmiyatchilik va beparvolik kabi illatlardan voz kechish kerak. Bu maqsadda mustaqil
fikrlaydigan shaxsni tarbiyalashga yo„naltirilgan yangi uslub va vositalar ishlab
chiqilishi hamda joriy etilishi zarur.
Bugungi kunda pedagogikada o„quvchi-talabalarning ta‟lim jarayonidagi
faolligini oshirishga qaratilgan bir nechta o„qitish uslublari ishlab chiqilgan: muammoli
o„qitish, ish faoliyatini ifodalovchi o„yinlar, rolli o„yinlar, mavzu bo„yicha o„qitish va
h.k. Ularni oliy ta‟lim tizimida keng qo„llaniladi, deb bo„lmaydi. Bizningcha, buning
sababi har bir mashg„ulotga tayyorgarlik pedagogik izlanishni ko„zda tutishi, yuksak
kasbiy bilim va mahoratni, ishda ijodiy yondashuv va ko„p vaqtni sarflashni talab
qilishida bo„lsa kerak. Chunki har bir o„tiladigan mashg„ulot ishlanmasi o„ziga xos
xususiyatga ega. An‟anaviy o„qitish usuli respublikamizda keng tarqalgan, biroq ta‟lim
sohasidagi islohotlarni amalga oshirishda an‟anaviy ta‟limning imkoniyatlari
cheklanayotganligi, muhim ta‟limiy muammolar o„z yechimini topmayotganligi, qator
ilg„or pedagogik tajribalarning ommalashmayotganligini ko„rishimiz mumkin.
Yangi munosabatlarning o„ziga xos jihati an‟anaviy ta‟limdagidan farq qilib,
o„quvchi-talabalarning mustaqilligi va o„quv faoliyatini taqiqlamasdan, balki
belgilangan maqsadga yo„naltirish, o„quv faoliyatini hamkorlikda tashkil etish, ularni
faoliyatga ongli ravishda yo„llash, biror- bir faoliyatni buyruq orqali amalga
oshirmasdan, balki samarali tashkil etish orqali o„quvchi-talabalarda fan asoslarini
o„rganishga bo„lgan qiziqishlarini orttirish, shaxsning ehtiyoji, qiziqishi va
imkoniyatlarini chegaralamasdan erkin tanlash huquqini berish sanaladi.
Pedagogik texnologiya texnologik yondashuvga asoslanadi. Texnologik
yondashuv deganda tayyor mahsulot (ishlab chiqarish texnologiyasiga o„xshash) olish
uchun ishlab chiqarish jarayonlarida qo„llaniladigan usul va metodlar to„plami
tushunilib, qo„yilgan maqsadlarga erishishda kutilgan natijalarni kafolatlaydigan usul
metodlari majmuasi tushuniladi. Agar metod bilish yo„li, tadqiqot yo„li yoki biror
faoliyatdagi ma‟lum amaliyot va nazariy bilimlar sohasini egallashni harakatlar,
operatsiyalar, usullar majmuasi deb tushunsak, pedagogik texnologiyaning ta‟lim usuli,
ma‟lum ma‟noda ta‟lim-tarbiya jarayonlari, vositalari, shakl va metodlari majmuasini
anglatadi.
Pedagogik texnologiyani an‟anaviy o„qitish metodikasidan farqlovchi belgilari
ko„p. Pedagogik texnologiya an‟anaviy metodikadan, avvalo maqsadlarning qo„yilishi
va unga erishishi bilan farqlanadi. Pedagogik texnologiya usuli tarkibiy qismiga
ta‟limning umumiy maqsadlari (o„qituvchi va talabaning maqsadlari)ni ishlab chiqish,
ta‟lim maqsadlarini nazorat (test) topshiriqlariga o„tkazish, maqsadga erishish usullari
kiradi.
Loyihalashtirish faoliyati o„quvchi-talabalar bilan ishlashni tashkillashtirishning
eng ommabop shakllaridandir. Loyihalash metodi – o„qitishning tashkillashtirilishi
bo„lib, o„quvchi-talabalar rejalashtirish va amaliy vazifalarni bajarishlari orqali loyiha
ko„rinishida bilim oladi. Loyihalashtirish metodini qo„llash natijasida loyiha (proyekt)
ko„rinishidagi bilim o„zlashtiriladi.
O„qituvchi va o„quvchi o„rtasidagi munosabatlarni ifodalovchi hamkorlik
pedagogikasiga tayanib, talabalarning birgalikda ta‟lim olishlari amalga oshiriladi.
Talabalarni hamkorlikda ta‟lim olishlari, ta‟lim jarayonlarini loyihalashtirish, talabalar
bilan ishlashni loyihalashtirish kabilar Pedagogiktexnologiyalarning asosiy metodlari
hisoblanadi.
O„quv-tarbiya jarayonida vujudga kelgan yangi pedagogik munosabatlar mazkur
jarayonda Pedagogiktexnologiyalarni qo„llashni taqozo etadi. Pedagogika fani va
amaliyotida turli xil yondashuvlar qo„llaniladi. Ular og„zaki-ko„rgazmali, tadqiqiy,
izlanuvchan, tizimli, funksional, kompleks, texnologik, faoliyatli yondashuvlardir.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
