|
2. Dunyo olimlari boshqaruv g`oyalari haqida
Rahbarlar-rahbar-menejer jamoasini shakllantirish murakkab masaladir. Hayotning o‘zi, bozor iqtisodiyoti va tadbirkorlik amaliyoti uning hal etilishiga ko‘maklashadi. Biroq ko‘p narsa kadrlarni tayyorlash va qayta tayyorlash, boshqaruvning ilg‘or tajribasini o‘rganish va yoyish, boshqaruv fani yutuqlarini amaliyotga tatbiq etish bo‘yicha maqsadga yo‘natirilgan ishga ham bog‘liq.
Boshqaruv ilmi, fanlararo rang-barang yutuqlariga tayanadigan ilmiy va amaliy bilimning kasbi sifatida anglash hozirgi zamon sivilizatsiyasida mustahkam o‘rin tutmoіda. XX asr boshida F.Teylorning «Ilmiy boshqaruv», M.Veberning «Ideal byurakratiya», A.Fayolyaning «Ma’muriyat fani»kabi asarlarda o‘zining eng aniq ifodasini topgan. Bu bilim sohasi dastlab boshqaruvda qat’iy ratsionalizm (amaliylik) yo‘lidan bordi. Biroq menejmentda ratsionalizmning barcha afzalliklariga qaramasdan, bu yagona yo‘l bo‘lmasdan, balki ko‘pchilik hollarda yangi iqtisodiy-ijtimoiy sharoitlarda o‘quv yurtlari-ning ish samaradorligini oshirishda eng yaxshi yo‘l ham emas ekan. Boshqarish bilimlari tizimida boshqarish ratsionalizmmining cheklanganlikdan ta’sirlanish sifatida boshqa yo‘nalish fe’l-atvoriy yo‘nalish mustahkam qaror topdiki, bu tashkilotlarda boshqarishning real mohiyatini tup^nishini chuqurlashtirish uchun psixologiya, sotsiologiya, madaniy antropologiya yutuqlarini keng jalb qilishga asoslangan. Bu yo‘nalish asosida «odamlar orasidagi munosabatlarni» takomillashtirish, «inson omilini» ishga solish, muhandis-pedagog, iqgisodchi- pedagog va boshqa xodimlarning boshqarishdagi ixgirosini rivojlantirish,
peshqadamlik samaradorligani oshirish bo‘yicha tavsiyalar amalga
oshirila boshlandi.
Boshqaruv tafakkuri uchun nazariy jihatdan va amaliy jihatdan bugungi kunda eng xos narsa nima? Adabiy manbalarni tahlil etishning ko‘rsatishiga ikkita yangi oqim eng ko‘p ko‘zga ko‘rinmoіda.1
1. Xalqaro mehnat taqsimotining chuqurlashuvi, jahon iqtisodiyotida raqobat va o‘zaro boqliqlikning o‘sishi, tranmilliy korporatsiyalarning rivojlanishi, xalqaro axborot tizimlarshing yaratilishi, integratsiya xususiyatli boshqa tuzilmalar munosabati bilan yuzaga kelgan yangi voqealiklarni jamoaviy tafakkur qilish.
Boshqarish bo‘yicha ulkan sondagi adabiyotlarning chop etilishi, millionlab odamlarga tushunarli bo‘lgan menejment bo‘yicha dasturlarning tarqalishi, turli mamlakatlarning bo-shqarish tajribasini tekshirish orqali umumlashgirish, holatlarni ishlab chiqish, olimlar va amaliyotchilarning xalqaro keng aloqalari vositasi orqali «boshqarish» fani unga ehtiyoj sezayotgan barcha kishilarning mulkiga aylanmoqda.
2. So‘ngi yillarning xususiyati shundaki, boshqarishning og‘ir yukini o‘z zimmasiga olayotgan yoki shu yo‘lga qadam qo‘yayotgan odamlarning tushunishlari va foydalanishlari uchun kuchlari etadigan bo‘lgan, yaxshi o‘zlashtiriladigan retseptlarga hamda haqiqatlarga murojat qilinmoqda. Menejment fan sifatida o‘zining butun serqirraliligi bilan o‘z yo‘li bo‘yicha rivojlanmoіda va ulkan istiqbolga erishmoqda.
Shu bilan birga hozirgi vaqtda aholining keng qatlamlari ham boshqarish g‘oyalariga va samarali boshqarish retseptlariga astoydil qiziqmoіdalar. Bu narsa mazkur mavzu bo‘yicha D.Karnegi., U.Ouchi., T.Piter., R.Uotermen kabi mualliflarning qiziqarli va jonli til bilan yozilgan kitoblari, L.YAkokki, G.Ford, A. Morit kabi bir qator yirik shaxslarning memuar asarlari tufayli ham yuz bermoqda. Hatto maqsadlar bo‘yicha «boshqarish», «og‘ishlar bo‘yicha boshqarish» atamalariga o‘xshash «bestselle bo‘yicha boshqarish» atamasi paydo bo‘ldi.
Shuni ham unutmaslik kerakki, hozirgi vaqtda menejerlarning sifati va ularni tayyorlash usullariga emas, balki menejer kasbiy tayyorlash rahbarning o‘zining roli ham jiddiy munozaralarga mavzui bo‘lib qolmoqda. U maxsus ta’limga ega bo‘lgan (ko‘pincha muhandislik, huquqiy, iqtisodiy va shunga o‘xshash bilimlarga qo‘shimcha), professional boshqarishni kasb qilib olgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
