Elektrod yordamida po‘latlarni payvandlash
Tarkibida 0,25% gacha uglerod bo‘lgan kam uglerodli po‘latlar elektrodlar
bilan yaxshi payvandlanadi va hosil qilingan payvand choklar mexanik ishlov
berish yo‘li bilan oson ishlanadi.
Kam uglerodli po‘latlardan keng qo‘llaniladigani 15XSND bo‘lib, ularni
payvandlashda toblangan strukturalar hosil qilish mumkin. Shuning uchun o‘ta
qizib ketish, tob langan strukturalar hosil bo‘lishining oldini olish hamda qat-
lamlarni payvandlash orasida katta vaqt oralig‘i bilan ko‘p qatlamli payvand-
lash tavsiya etiladi. Qalinligi 2 mm va undan ortiq bo‘lgan metallarni yoy yor-
damida payvandlash teskari qutbli o‘zgarmas tokli UONI-13/45 va UONI
13/65 elektrodlari bilan bajariladi.
O‘rtacha legirlangan xrom-kremniy-marganesli po‘latlar (20XGSA,
34
12 - r a s m. Chokli
payvandlash chizmasi.
13 - r a s m. Chokli payvand
birikmasi.
35
25XGSA, 30XGSA, 35XGSA) mustahkamligi oshirilgan konstruksion
po‘latlar turiga kiradi va ular payvandlash vaqtida toblangan strukturalar
qilishga moyil bo‘ladi. Metallning qalinligiga qarab qatlamlarni payvandlash
orasida kamroq oraliq bilan bir qatlamli va ko‘p qatlamli payvandlash
qo‘llaniladi. Payvandlash uchun S-18XGS, SV-18XMA rusumli sterjenli
elektrodlar yoki NIAT-3M, SL-18-63, SL-30-63, SL-14, UONI 13/85
tiplaridagi qoplamali kam uglerodli ÑÂ-08A simlar qo‘llaniladi. Issiqbardosh
po‘latlar (12XM, 15XM, 20XM, 12X1MFA, 15X1M1F) teskari qutbli
o‘zgarmas tokda SU-2XM, SL-38, ZIO-20, UONI 13XM elektrodlar
bilan payvandlanadi.
Kam uglerodli va kam legirlangan po‘latlarni payvandlashda elektrodlar
uchun tavsiya etilgan payvandlash tokining qiymatlari, uning turi va qut-
bliligi elektrod pasportiga qarab tanlanadi, chunki unda payvandlash
texnologik xossalari, chokning namunaviy kimyoviy tarkibi va mexanik xos-
salari keltiriladi. Kam uglerodli po‘latlardan tayyorlangan oddiy va
mas’uliyatli konstruksiyalar E42 va E46 tipidagi elektrodlar bilan payvand-
lanadi. Kam legirlangan po‘latlardan tayyorlangan oddiy konstruksiyalarni
payvandlash uchun E42A tipidagi elektrodlar, mas’uliyatli konstruksiyalarni
payvandlashda E50A tipidagi elektrodlar qo‘llaniladi. Bu kristallanuvchi dar-
zlarga yetarli darajada chidamli, talab etilgan mustahkamlik va plastiklik
xossalariga javob beruvchi metall hosil qilishni ta’minlaydi. Asosiy metallni
uning tarkibiga kiruvchi legirlovchi elementlar bilan payvandlash hisobiga
metall chokini legirlash va sovitishni katta tezlikda o‘tkazish kam uglerodli
po‘latlarni payvandlashdagiga qaraganda mustahkamlik ko‘rsatkichlari yuqori
bo‘lgan chok metali hosil qilishga imkon beradi.
Chokni to‘ldirish texnikasi bilan belgilanadigan payvandlashning termik
bosqichi po‘latga oldindan termik ishlov berishga bog‘liq. Qalin metallni
kaskad tarzida payvandlash, chok metali va chok atrofi hududining sovitilish
tezligini kamaytirish ularda toblangan strukturalar hosil bo‘lishining oldini ola-
di. Bunga oldindan 150—200°C gacha qizdirish yo‘li bilan erishiladi. Shuning
uchun bu usullar qizdirib puxtalanmagan po‘latlarda yaxshi natija beradi.
Termik puxtalangan po‘latlarni payvandlashda chok atrofi hududidagi metall-
ning mustahkamligi kamayib ketmasligi uchun sovib ulgurgan oldingi choklar
bo‘yicha uzun choklar solib payvandlash tavsiya etiladi. Kam legirlangan va
kam uglerodli, juda qalin po‘latlardagi payvand choklarning nuqsonlarini
kichik kesimli choklar solib tuzatishda payvandlanayotgan chok metali va chok
atrofi metali sovitish tezligi kattaligi tufayli plastik xossalari past bo‘ladi.
Payvandlash rejimini kamroq energiya sarflanadigan qilib tanlash zarur. Bunda
chok atrof hududida mustahkamligi kamaygan metall hududi uzunligining ka-
36
Do'stlaringiz bilan baham: |