Kasb – hunar kollejlari o`quvchilarida ekologik tarbiyani shakllantirishning innovatsion uslublari

2-jadval. – Ekologik tarbiya tushunchalarning kollej oquvchilar 

tomonidan o„zlashtirilishi 

Tush

uncha-lar 

Baho

lana-digan 

jihati 

Kurslar 

 

 

 

 

1 

 

2 

3 

 

A 

 

 

 

 

Nazo 

rat 

Taj-

riba 

Nazo 

rat 

Taj-

riba 

Nazo 

rat 

Taj-

riba 

Nazo 

rat 

Taj-riba 

---

64

 

 

 

Ekologik 

faollik 

To‗g`riligi 

to‗laligi 

5,1 

2,7 

6,2 

3,5 

6,6 

3,3 

7,5 

4,0 

7,0  

4,2 

8,2 

5,5 

7,0 

4,4 

9,9 6,0 

Ekologik 

ma‘daniyat 

To‗g`riligi 

to‗laligi 

5,0 

3,0 

5,5 

4,5 

5,2 

4,0 

6,4 

5,1 

5,4 

 4,3 

7,2 

5,7 

6,0 

4,9 

8,5 6,5 

Ekologik 

tarbiya 

ko‘rganlilik 

darajasi 

To‗g`riligi 

to‗laligi 

5,2 

3,1 

5,6 

3,7 

5,4 

3,9 

6,2 

4,9 

7,3  

5,0 

8,5 

5,9 

7,4 

5,1 

10,0 

6,0 

 

Biz  o‗quvchilarda  innovatsion  edagogik  texnologiyalarga  doir  bilim  va 

tasavvurlarning rivojlanishida ham sezilarli o‗zgarishlar sodir bo‗lganligini aniqladik. 

Tadqiqot natijasi quyida keltirilgan. 

3-jadval 

Ekologik tarbiya ko„rganlikga doir bilim va tasavvurlarning rivojlanish 

dinamikasi (o„rtachasi) 

O‗quvchilarning axloqiy bilimlari bahosi (5 ballik shkalada) 

1-kurs 

2-kurs 

3-kurs 

 

Tajri-

bagacha 

Tajriba-

dan keyin 

Tajri-

bagacha 

Tajriba-

dan keyin 

Tajri 

bagacha 

Tajriba-

dan keyin 

CommandB

 

 

3,2 

3,5  3,4 

4,3  3,4 

4,7 

 

 

 

Tajriba-sinov  ishlari  natijalarining  statistik  tahlilini  o‗tkazdik.  Bajarilgan 

ishlarning  samaradorligini  ko‗rsatish  maqsadida  olingan  sonli  ma‘lumotlar  qiyosiy 

statistik  taxlil  etildi.  Masalan,    1-  jadvalda  o‘quvchilarning    ekologik  ta‘lim-tarbiya 

olish jarayoni uchun muhim bo‗lgan asosiy tushunchalarni to‗g`rilik hamda to‗laligi 

jihatlari  bo‗yicha  o‗rtacha  o‗zlashtirish  darajalarini  hisoblab  solishtirdik.  Tajriba 

guruhi  bo‗yicha  to‗g`rilik,  to‗lalik  jihatlarning  o‗rtacha  ko‗rsatkichlari  nazorat 

guruhidan  10  %  ga  yuqoriligi  aniqlandi.  2-  jadval  bo‗yicha  tajriba  guruxlarining 

to‗g`rilik  va  to‗lalik  jihatlari  o‗rtacha  ko‗rsatkichi  nazorat  guruhidan  32,3  %  ga 

---

65

 

 

 

yuqoriligi aniqlandi. 3-jadvaldagi sonli raqamlar taxlili kollej oquvchilarinining bilim 

va  tasavvurlarining  rivojlanish  dinamikasining  tajribagacha  va  tajribadan  keyingi 

bilimlari o‗rtacha bahosining o‗sishi 13 % ni tashkil etgan. Demak, tadqiqot natijalari 

bo‗yicha o‗tkazilgan va bitiruv malakaviy ishida keltirilgan statistik tahlillar tajriba-

sinov  ishlari  samarador  ekanligini  va  bizning  gepotezamiz  tasdiqlanganligini 

ko‗rsatdi. 

Amalga  oshirilgan  tadqiqot  natijalari  quyidagi  xulosalarni  bayon  qilish 

imkonini  beradi: 

1.Kasb  –xunar  kolleji  o‗quvchilariga  ekologik  ta‘rbiya  berishda  innovatsion 

texnologiyalardan foydalanish masalasi umumiy ta‘limning tarkibiy qismi ekanligini 

tajriba tasdiqladi. 

 2.  Kasb-xunar  kollejlarida  o‗tkazilgan  tadqiqot  natijalarining  tahlili    o‗quvchilarga 

ekologik  ta‘rbiya  berishga  innovatsion  pedagogik  texnologiyalardan  foydalanishga 

yetarli darajada ahamiyat berilmayotganliklari aniqlandi. 

3.Tadqiqod  jarayonida  kasb-hunar  kolleji  o‗quvchilari    bilishlari  zarur  bo‗lgan 

ekologik 

bilimlar 

mazmuni, 

hajmi, 

vositalarini 

o‗rganishning  pedagogik  

imkoniyatlari aniqlandi:  

  O‗quvchilarning  ekologik  bilimlarini  rivojlantirishning  samarali  yo‗nalishlar 

ishlab  chiqildi  (ma‘ruzalarda  amaliy  bilim  olish;  amaliy  mashg‘ulot,  loboratoriya 

ishlarini  bajarish;  mustaqil  bilim  olish;  fenologik  kuzatish;  ilg‘or  tajribalarni 

o‗rganish, internetdan foydalanish,referat yozish,savol-javob). 

Urganch  shaxar  maishiy  kasb-xunar  kolleji,  Xiva    shahar  pedagogika  kasb-

hunar kollejida olib borilgan tajriba-sinov ishlari, shuningdek, tadqiqot ishi natijalari 

Kasb-hunar  kolleji  o‗quvchilariga  ekologik    tarbiya  berish  jarayonida  ularning 

ekologik ta‘lim va tarbiyani uyg‘unlashgan tarzda olib borish hamda tayyorlashning 

ilmiy-amaliy yo‗nalishini aniqlashga zamin yaratadi. 

 Tajriba-sinov  natijalari  o‗quvchilar  bilishlari  zarur  bo‗lgan  ekologik 

tarbiyaning    mazmuni,  metodlari,  shakillari  va  vositalarining  maqsadga  muofiq 

ekanligini ilmiy-amaliy jihatdan tasdiqladi. 

---

66

 

 

 

Kasb-hunar  ta‘limi  tizimoda  ekologik  ta‘lim-tarbiyani  samarali  tashkil  etish 

quyidagi  holatlarni  yuzaga  keltiradi:  kasb-hunar  ta‘limi  o‗quvchilari  yuksak 

darajadagi  ekologik  madaniyat,  kasb  mahoratini  egallagan,  tarixiy,  milliy  va 

umuminsoniy  qadriyatlarni  o‗zlashtirgan,  tabiat  va  atrof-mihitni  muhifaza  qilishga 

sabiy ta‘sir etmaydigan o‗quvchilarni tarbiyalay olish mahoratiga ega bo‗lishni. 

 Kasb-hunar  ta‘limi  o‗quvchisi  ekologik  ta‘lim-tarbiyani  amalga  oshirishda 

quyidagillarni bilishi zarurligini pedagogik tajriba tasdiqladi:  

1.  Insoniyat  uchun  hayotiy  zarur  bo‗lgan  ekologik  omillarni  (abiotik,  biotik, 

antrapagen), atrof-muhit, tabiat haqida ma‘lumot; 

2. Ekologik ta‘lim-tarbiya  me‘yorlarini, ekologik muammolarni hal qilishda keyingi 

katta qadamlardan biri bo‗lgan O‗zbekiston Respublikasi Ekologiya va atrof-muhitni 

muhofaza qilish davlat qo‗mitasi faoliyati bilan o‗quvchilarni tanishtirib borish. 

3.O‗quv fanlari mazmunidagi ekologik xarakter kasb etuvchi materiallarni va ulardan 

metodik jihatdan to‗g‘ri foydalanishni: 

4.Interfal  metodlar  (―Muz  yorar‖  ,Aqliy  hujum,  Klaster,  Bumerang  texnologiyasi, 

―6x6x6‖,  savol-javob,  mustaqil  fenologik  kuzatish,  aytishuv  va  turli  xil  qiziqarli 

o‗yinlar, hikoya)dan foydalanish va qo‗llash.