Карст ва ёриқ сувлар режа ёриқ ер ости сувлари



Download 0,88 Mb.
bet3/4
Sana22.02.2022
Hajmi0,88 Mb.
#96685
1   2   3   4
Bog'liq
Гидрогеология 7 мавзу Карст сувлар

karst relefi shakllari deyiladi. Karst so‘zi Slоveniyaning Istriya yarim оrоlidagi Karst platоsi nоmidan оlingan (nemischa so‘z) bo‘lib, qоya degan ma’nоni anglatadi.
  • N.V. Rodinov karstlarni hosil bo’lish sharoiti va joylarning tuzilishiga qarab quyidagi turlarga bo’linadi:
  • 1.EROZION KARST-DARYO VODIYLARIDA KO’P TARQALGAN, BUNDA KARST VORONKASI, G’OR, O’PIRILISHI KO’P UCHRAYDI.
  • 2. SUV AYIRGICHDAGI KARST-TOG’ JINSLARIDA NURASHDAN VUJUDGA KELGAN YORIQLAR KARSTLAR PAYDO BO’LADI.
  • 3. TEKTONIK YORIQLARDA JOYLASHGAN KARSTLAR-TEKTONIK SINIQLARDA HAM UCHRAYDI.
  • 4. ANTROPOGEN KARSTLAR-INSON FAOLIYATI NATIJASIDA HOSIL BO’LADI, TUZ, RUDA QAZIB OLINISHI, YER OSTI INSHOATLARI QURILISHI OQIBATIDA HOSIL BO’LGAN BO’SHLIQLARDAN YER OSTI SUVLARI OQISHIDAN KARST HOSIL QILADI.
  • Карст ходисасини спелология фани, тадкик этувчи мутахассисларни спелологлар дейдилар.
  • Карстшунос олимлар сувда тез эрийдиган жинсларнинг жойлашишига караб икки типга булганлар. Агар cувда осон эрувчи жинслар ер бетида булса, уларда хосил булган карст очик, юза карст ёки Урта денгиз буйи типидаги карст дейилади.
  • Агар маълум чукурликда сувда эрувчи жинслар жойлашиб, сувда эримайдиган кум-гил ётқизиклари билан қопланган бўлса, уни ёпик, ёки Ўрта Европа типидаги карст дейилади. Ёпик карст очик карстга нисбатан кенг таркалган.
  • Карст сувларининг ер юзасига нисбатан чуқурлиги асосан 150-500 м, баъзан 800-1000 м га етиши ҳам мумкин. Карст бўшлиқлари бўйлаб оқувчи карст сувларининг оқиш чуқурлиги, дарё ўзани ёки денгиз сатҳининг мутлоқ ёки нисбий баландлиги томон ўзгариб боради. Шунинг учун дарёларнинг икки қаноти майдонида ёки денгизга ёндош ҳудудларда турлича баландликдаги, тўрлиқча кенгликдаги ва турлича сарфга эга бўлган карст булоқлари кузатилади. Бу ҳолат ана шу ҳудудда юз берган ўтган ва ҳозирги замон тектоник ҳарактларнинг тезлиги билан боғлиқ ҳолда содир бўлади. У ёки бу ҳудуддаги ер ости сувлари сарфини доимийлиги кўп ҳолатларда ер ости карст сувларининг сарфига боғлиқ. Булоқлар кўринишидаги ер ости карст сувларининг сарфи баъзан секундига 35-40 м3 беради.
  • 11.3-расм. Оҳактош қатламларида карст бўшлиқларини (ғорларни) вужудга келиш схемаси. I-V-тўртламчи давр мобайнида ҳосил бўлган «ювилган» ва «Цколь» террасалар; 1-5-«ювилган» ва «Цколь» террасалар пайдо бўлиш даври билан, ана шу даврлар мобайнида тектоник-кўтарилиш харакатлари билан боғлиқ ҳолда пайдо бўлган карстлар (ғорлар); 6-карст булоқлари
  • 11.4-расм. Карст булоқлари. 1-ер юзасига чиқувчи ёриқлар; 2-карстли ер юзаси; 3-сифон турдаги букилган каналлар; 5-карстли сувли горизонтлардаги доимий сув сатхи; 6-карст каналлари; 7-доимий булоқ; 8-сув ости булоқлари
  • Шундай булоқлар қаторига Италиядаги Стелла ва Фриули булоқларини киритиш мумкин. Карст булоқларидан чиқувчи ер ости сувларининг бундай юқори сарфи улардан энергетик мақсадлари учун ишлатиш имкониятини беради. Франциянинг жанубдаги «Воклюз» ва Алжирдаги қатор булоқларни ана шулар жумласига киради. Шу билан бирга табиатда дарё сувларининг бир қисми баъзида бутун бир дарё оқими карст бўшлиқлари, карст варонкалари орқали ер остига сингиб, ер ости сув оқимини ҳосил қилиши ҳам мумкин. Масалан Бошқирдистон ҳудудида оқувчи Яманелга дарёси оҳактошлардаги мавжуд карст каналлари орқали 40 км масофа бўйлаб ер остида оқади.
  • Шунингдек, Ўралдаги (Россия) Кизел, Косьва дарёлари ўз сув оқимларини оҳактошлар тарқалган ҳудудларда секундига 0,5 дан 3,4 м3 гача бўлган қисмини ер остига сингдириб юборади. Бундай ҳолатларни мамлакатимиздаги мавжуд Пском, Чотқол дарёлари водийларида ҳам учратиш мумкин.
  • Ғорларни ўрганадиган фан
    Download 0,88 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish