Каримов А. А., Исломов Ф. Р., Авлоқулов А. З. Бухгалтерия ҳисоби

Балансдан ташқари ҳисобварақлар – бу корхонага қарашли бўлмаган, лекин вақтинчалик тасарруфида бўлган, активларнинг мавжудлиги ва ҳаракати, шартли ҳуқуқлар ва мажбуриятлар ҳақидаги ахборотни умумлаштиришга мўлжалланган ҳисобварақлар. Бу ҳисобварақлар бошқа ҳисобварақлар билан боЃланмайди ва хўжалик юритувчи субъектнинг молиявий ҳисоботида акс эттирилмайди.
Янги ҳисобварақлар режаси 9 бўлимдан ташкил топган:
0110-0990 – узоқ муддатли активлар ҳисобварақлари – 1-бўлим,
1010-2990 – товар-моддий заҳиралар ҳисобварақлари – 2-бўлим,
3110-3290 – келгуси даврлар харажатлари ва муддати узайтирилган (жорий) харажатлар – 3-бўлим,
4010-4910 – олишга доир жорий ҳисобварақлар (дебиторлар) – 4-бўлим,
5010-5910 – пул маблаЃлари ва бошқа активлар – 5-бўлим,
6010-6910 – жорий мажбуриятлар (кредиторлар) – 6-бўлим,
7010-7710 – узоқ муддатли мажбуриятлар (кредиторлар) – 7-бўлим,
8010-8910 – хусусий сармоя – 8-бўлим,
9010-9900 – даромадлар ва харажатлар – 9-бўлим.
Ҳисобварақлар режаси халқ хўжалиги тармоқларининг, мулкчилик шаклидан қатъий назар, хўжалик ҳисобидаги корхоналар учун мажбурий ҳисобланади, бундан банк ва бюджет ташкилотлари мустасно, улар ўз ишларининг хусусиятлари ҳисобга олинган ҳисобварақларнинг махсус режаларига эгадир.


2.9. Бухгалтерия баланси

Бухгалтерия баланси молиявий ҳисоботнинг асосий шаклларидан бири ҳисобланади. У корхона маблаЃларини гуруҳлаш ва таркибини пул баҳосида акс эттириш ҳамда пул маблаЃларини, уларни ҳосил этиш манбаларини муайян санага жойлаштириш усулидан иборат.

«Баланс» атамаси лотинча bis - икки марта, banx - тарози палласи сўзларидан таркиб топган бўлиб, том маънода «икки палла» деган маънони англатади ва тенглик, мувозанат тушунчаси сифатида ишлатилади.
Бухгалтерия балансининг ҳар хил турлари мавжуд бўлиб, улар қуйидаги белгилари бўйича таснифланади:
- тузилиш вақтига кўра;
- ахборот ҳажмига кўра;
- мулкчилик шаклига кўра;
- акс эттириш объектига кўра;
- тозалаш усулига кўра.