Karimboyeva shohida +

muvofiq keladi.

---

25
O‘zbek va qoraqalpoq tillarida ko‘makchilar ot, olmosh va harakat nomidan 
keyin kelib, uni hokim so‘zga bog‘lash uchun xizmat qiladi. Har ikki tilda ham 
ko‘makchi alohida gap bo‘lagi bo‘lolmaydi, o‘zi bog‘lanib kelgan so‘z bilan 
birgalikda gapning biror bo‘lagi vazifasida keladi. O‘zbek tilidagi ko‘makchi 
ham, qoraqalpoq tilidagi tirkeuish ham so‘zdan ajratib yoziladi.
O‘zbek tilidagi ko‘makchilar ikki guruhga ajratiladi: 1) sof ko‘makchilar; 2) 
ko‘makchi vazifasidagi so‘zlar. 
Sof ko‘makchilarga bilan, uchun, sari, sayin, qadar, uzra, kabi, singari, 
yanglig‘, dovur, oid so‘zlari kiradi. Ular mustaqil ma’nosini yo‘qotgan bo‘lib, 
faqat grammatik ma’no ifodalaydi. 
Ko‘makchi vazifasidagi so‘zlar (tomon, qarab, qaraganda, boshqa, bo‘lak, 
tashqari, sababli, tufayli, so‘ng, oldin, keyin, ilgari, burun, bo‘ylab, ichra, aro, 
uzra, haqida, to‘g‘risida) o‘z mohiyati bilan sof ko‘makchilardan farq qiladi. Ular 
aslida lug‘aviy ma’noga ega bo‘lgan mustaqil so‘zlar bo‘lib, ko‘makchi vazifasini 
bajarayotganda faqat grammatik ma’no ifodalaydi. Bunday so‘zlar o‘zining
lug‘aviy ma’nosini ham qisman saqlaydi. 
Ko‘makchilarning o‘ziga xos xususiyati ularning ma’lum kelishikdagi so‘z 
bilan bog‘lanib kelishida namoyon bo‘ladi. O‘zbek tilida bilan, uchun, sayin, 
orqali, kabi, singari, yanglig‘, sari, bo‘ylab, uzra, ichra, osha kabi ko‘makchilar 
bosh kelishikdagi so‘z (ba’zan qaratqich kelishigidagi olmosh) bilan; tomon, 
qadar, qarshi, ko‘ra, qarab, qaraganda, yarasha, doir, binoan, asosan, muvofiq 
kabilar, odatda, jo‘nalish kelishigidagi so‘z bilan; avval, keyin, so‘ng, boshqa, 
bo‘lak, tashqari, ilgari, burun, beri, buyon, boshlab, tortib kabilar chiqish keli-
shigidagi so‘z bilan; ot, sifat va boshqa so‘z turkumlaridan ko‘chib o‘tgan ost, tag, 
ust, old, orqa, yon, qarshi, ich, o‘rta kabi ko‘makchilar belgili va belgisiz 
qaratqich kelishigidagi so‘z bilan bog‘lanib keladi.