Karima Qosimova, Safo Matchonov, Xolida G’ulomova, Sharofat Yo’ldosheva, Sharofjon Sariev



Download 2,09 Mb.
Pdf ko'rish
bet132/146
Sana04.03.2022
Hajmi2,09 Mb.
#482639
1   ...   128   129   130   131   132   133   134   135   ...   146
Bog'liq
Она тили укитиш мет лотинда

Ijodiy qayta hikoyalash va bayon 
Metodikada ijodiy qayta hikoyalashning bir necha turi ajratiladi. Boshlang’ich 
sinflarda ijodiy qayta hikoyalashning quyidagi turlaridan foydalaniladi: 
1. SHaxsini o‟zgartirib qayta hikoyalash va bayon.
Boshlang’ich sinflarda I 
shaxs tilidan berilgan hikoyani III shaxs tilidan qayta hikoya qilishdan ko’proq 


205 
foydalaniladi, ijodiy qayta hikoyalashning bu turida o’quvchilar hikoyadagi gaplarni 
qayta tuzadilar. Masalan, I shaxs tilidan berilgan matnni o’quvchilar III shaxs tilidan 
qayta hikoya qilishlari uchun o’qituvchi rahbarligida gapning kesimini 
o’zgartiradilar, unga mos ravishda gapning o’zini qayta tuzadilar; hikoya qiluvchi 
shaxsning nomini va 
u
yoki 
ular 
so’zini ishlatadilar. SHaxsini o’zgartirib qayta 
hikoyalash va bayon yozish o’qish darslarida olib borilgan bunday og’zaki 
tayyorgarlikning davomi sifatida o’tkaziladi. 
2. Hikoyada ishtirok etuvchi biror personaj tilidan qayta hikoya qilish.

3. Matnni ijodiy to‟ldirib qayta hikoyalash.
O’quvchilar hikoya mazmunini
sharoitini yaxshi tushunsalargina, uni ijodiy to’ldirib qayta hikoyalay oladilar. Ijodiy 
qayta hikoyalashning bu turi ham ko’pincha og’zaki tarzda o’tkaziladi. 
 
BOG’LANISHLI NUTQ, OG’ZAKI HIKOYa VA YoZMA INSHO 
Insho turlari 
Insho ijodiy ishning eng yuqori shakli bo’lib, maktabda alohida o’rin tutadi; 
barcha nutqqa oid mashqlar ma’lum mazmunda inshoga bo’ysunadi. 
Insho 1-sinfda kichik og’zaki axborot va ehtirosli hikoyadan boshlanib, o’z 
fikrini ifodalashga, o’quvchi shaxsining tashkil topishiga xizmat qiladigan, ta’lim-
tarbiyaviy ahamiyatga ega bo’lgan jiddiy rejali aqliy ishga aylanadi. 
Insho shaxsni shakllantirishda foydali vosita bo’lib, his-hayajon uyg’otadi, aqliy 
mustaqillikka, fikrlashga, ko’rgan-kechirganlari va o’zlashtirganlarini baholashga, 
kuzatuvchanlikka, voqea-hodisalar o’rtasidagi sabab-natija bog’lanishni topishga
ularni qiyoslashga, xulosa chiqarishga o’rgatadi. Insho fikrni tartibga soladi, 
o’quvchilarda o’ziga, o’z kuchi va imkoniyatiga ishonch tug’diradi. 
“Insho”
asli arabcha so’z bo’lib, ma’nosi 
“yaratish”, “bino qilish”, 
“boshlash”
demakdir. Bu co’zning ma’nosi hozirda ancha torayib, asosan, o’quvchi 
va talabalar tomonidan yoziladigan ijodiy yozma ish ma’nosida qo’llanadi. 


206 
Insho − ijodiy ish bo’lib, u o’quvchidan faollik, qiziqish, fikr bildirishni talab 
qiladi. Material tayyorlash, uni tartibga solish, insho kompozitsiyasi va rejasi haqida 
o’ylash, mantiqiy bog’lanishni belgilash, so’z, so’z birikmasini tanlash, gap tuzish va 
uni o’zaro bog’lash, imloni tekshirish kabi barcha murakkab ishlar o’quvchidan aqliy 
kuchini to’la ishga solish bilan birga, o’z ma’naviy faoliyatini boshqarish 
ko’nikmasini ham talab etadi. 
Inshoda til nazariyasi nutq tajribasi bilan qo’shiladi. O’quvchi inshoni mustaqil, 
ijodiy xarakterda bo’lgani uchun, «o’ziniki»ni yozgani uchun ham sevadi. 
Maktab rivojining barcha bosqichlarida bolalarning mustaqil tuzgan hikoyasi − 
inshoga alohida ahamiyat berilgan. Maktablar yangi, o’quvchilar nutqini o’stirish, 
aqliy, ijodiy o’sishiga mo’ljallangan dasturga o’tishi munosabati bilan uning 
ahamiyati yanada o’sdi. 
Og’zaki va yozma inshoga o’rgatish jarayonida o’quvchilarda mavzuni 
tushunish va yoritish, o’z inshosini aniq fikrga bo’ysundirish, material to’plash, uni 
tartibga solish va joylashtirish, reja tuzish va reja asosida yozish, mazmunga va nutq 
vaziyatiga mos ravishda til vositalaridan foydalanish, yozgan inshosini 
takomillashtirish ko’nikmalari hosil qilinadi. Bulardan tashqari, «texnik» vazifalar 
ham amalga oshiriladi, ya’ni matnni yozishda imlo qoidalari va husnixatga e’tibor 
berish, matnni xatboshidan yozish, hoshiyaga rioya qilish kabi talablarga ham amal 
qilinadi. 
Og’zaki va yozma insho material manbaiga, mustaqillik darajasiga, tayyorlash 
usuli, janri va til xususiyatiga qarab tasnif qilinadi. 
Insho 

Download 2,09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   128   129   130   131   132   133   134   135   ...   146




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish