Kapital qurilishda iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirishning asosiy yo‘nalishlari va muammolari

Bozorning asosiy elementlari  - bu narx, talab va taklifdir. Turli tovarlarga 

bo‘lgan  talab  va  taklif  aynan  bozorda  vujudga  keladi.  Taklif  ishlab 

chiqaruvchilarning  imkoniyatlariga  qarab,  talab  esa  shu  tovar  yoki  mahsulotga 

bo‘lgan  ehtiyojga,  haridorning  uni  sotib  olish  imkoniyatiga  qarab  belgilanadi: 

tovarga bo‘lgan ehtiyoj qanchalik kuchli bo‘lmasin, uni pulsiz sotib olish mumkin 

emas. Agar pul bo‘lmasa, talab ham bo‘lmaydi, talab va taklifning nisbatidan esa 

narx  vujudga  keladi.  Ammo  talab  va  taklif  ham  birinchi  navbatda  narx-navoga 

bog‘liqdir. Bozor qandaydir tarzda ushbu elementlar o‘rtasida muvozanat o‘rnatadi, 

narxni, talab va taklifni boshqaradi. Buning tabiati “Makroiqtisodiyot” kursida juda 

yaxshi yoritib berilgan bo‘lib, uning sxemasi 2.1-rasmda keltirilgan



. 

Talab va taklif o‘zaro kuchli bog‘liq bo‘lib, bir-birini keltirib chiqaradi. Ular 

qiymat  qonuni  orqali  o‘zaro  ta’sirlashadi  va  ishlab  chiqaruvchilarga  hatti-

harakatlarni  va  resurslarni  qayoqqa  yo‘naltirishni  ko‘rsatib  beradi.  Qaerda  talab 

taklifdan  yuqori  bo‘lsa,  narx  ham  qiymatdan  yuqori  bo‘ladi.  Resurslar  ham  shu 

tomonga yo‘naltiriladi, eng yuqori foyda ham shu yerda bo‘ladi. Boshqacha qilib 

aytganda,  qiymat  qonuni  asosida  juda  samarali  tovar-bozor  mexanizmi  vujudga 

kelib, faoliyat ko‘rsatadi. Bu mexanizm ishlab chiqarishni, tovar mo‘l-ko‘lligini, ish 

vaqtining  tejamliligini  va  mehnat  unumdorliginining  yuqori  bo‘lishini  tartibga 

soladi. 

Shunday  qilib,  bozor  -  bu  ishlab  chiqaruvchilar  va  iste’molchilar  o‘rtasida 

tarixan vujudga kelgan xo‘jalik aloqalari usulidir. Bozordagi hamkorlar bir-birlarini 

erkin tanlaydilar, talab va taklif ham shu yerda shakllanadi, ular o‘rtasidagi nisbat 

esa narxni belgilaydi. Ammo bozorda faqat ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar 

emas, balki ishlab chiqaruvchilarning (korxonalar, firmalar, kompaniyalar) o‘zaro 

manfaatlari ham to‘qnash keladi. Bu aloqa, odatda raqobat ko‘rinishida ifodalanadi 

                                                           



 Ушбу расмни матннинг электрон версияси ор=али слайд шаклида диапроектор ор=али намойиш этиш 

мумкин.       

   2-илова 

---

va uning natijasida ko‘pincha ba’zi ishlab chiqaruvchilar bankrot bo‘lsa, boshqalari 

rivojlanib ketadi. 

 

Baho 

 D S 

 

 

 

 

R

0

 

 

 

R

1

 

 

R

2

 

 

                                                      tovar miqdori