Kapital, fondlar va moliyaviy natijalar hisobi

3.
 
Asosiy vositalarni qayta baholash va tamirlash hisobi
Asosiy vositalarni qayta baholash - asosiy vositalar tiklash qiymatini hozirgi bozor 
narxlari darajasiga moslash maqsadida ularni vaqti-vaqti bilan
aniqlashtirishdir. Asosiy vositalarni qayta baholash «Asosiy vositalarni har yili 1 
yanvar holatiga kora qayta baholash tartibi togrisida»gi nizom qoidalari boyicha: – 
har yili tashkilotlar tomonidan, mikrofirma va kichik korxonalardan tashqari; – uch 
yilda bir marta mikrofirma va kichik korxonalar tomonidan (1-fevralgacha) 1-yanvar 
holatiga kora qayta baholash otkazilayotgan paytdagi narxlar darajasidan kelib 
chiqib amalga oshirilishi kerak. Asosiy vositalar qayta baholash natijasida hisob va 
hisobotda joriy qiymat boyicha aks ettiriladi. Asosiy vositalarning boshlangich 
qiymati qayta baholanishi mumkin (shu jumladan ozbekiston Respublikasi 
Hukumati qarorlari boyicha vaqti-vaqti bilan). Asosiy vositalarning boshlangich 
(tiklash) qiymati qayta baholangan holatlarda qayta baholash otkazilgan sanadagi 
ularning jamlangan amortizatsiyasi asosiy vositalarning boshlangich (tiklash) 
qiymati ozgarishining tegishli indekslariga tuzatiladi hamda keyingi hisoblanadigan 
amortizatsiya qayta baholangan qiymati hisobidan amalga oshiriladi. Asosiy 
vositalar indeksatsiya yoli bilan yoki rasmiy tasdiqlangan bozor narxlari boyicha 
bevosita qaytadan hisob-kitob qilish orqali qayta baholanadi. Asosiy vositalarning 
baholashdagi ortgan summasi qayta baholash natijasida "Uzoq muddatli aktivlarni 
qayta baholash boyicha tuzatishlar" hisobvaragiga rezerv kapitali tarkibiga 
hisoblanadi. Asosiy vositalarning baholashdagi kamayish summasi qayta baholash 
natijasida "Uzoq muddatli aktivlarni qayta baholash boyicha tuzatishlar" hisobvaragi 
rezerv kapitalining mazkur obektning avvalgi hisobot davrlarida otkazilgan 
baholashdagi ortgan summasi atrofida kamayishiga tegishlidir.
Byudjet tashkilotlari - yuqori tashkilot bilan kelishgan holda, yuqori tashkilot 
mavjud bolmaganda - qonun hujjatlariga muvofiq mustaqil ravishda unitar 
korxonalar tomonidan xojalik yuritish huquqi bilan ularga tegishli bolgan kochmas 
asosiy vositalar - korxona mol- mulkining mulkdori roziligi bilan, qolgan asosiy 
vositalar esa - qonun hujjatlariga asosan mustaqil ravishda boshqa korxona va 
tashkilotlar - qonun hujjatlariga muvofiq mustaqil ravishda tezkor boshqaruv 
huquqiga asoslangan davlat unitar korxonalari (davlat korxonalari) tomonidan 
korxona muassisining roziligi bilan Asosiy vositalarni balansdan chiqaradilar: 

---

Asosiy vositalarning chiqib ketishi hisobi "Asosiy vositalarning chiqib ketishi" 
9210-hisobvaragida yuritiladi. Ushbu hisobvaragning debetida boshlangich qiymat 
va tugatish boyicha xarajatlar, kreditida esa chiqarish kuniga hisoblangan eskirish 
summasi va tugatishdan olingan daromad hisobga olinadi.
Tugatish dalolatnomalari tasdiqlanguniga qadar asosiy vositalarni qismlarga bolish 
va demontaj qilishga yol qoyilmaydi. Tugatish jarayoni yakunlanganidan song 
korxona yoki tashkilot buxgalteriyasi tomonidan asosiy vositalarni tugatish bilan 
bogliq xarajatlar va ularni tugatishdan moddiy boyliklarning kelib tushishi togrisida 
malumotnoma tayyorlanadi. Qismlarga bolingan va demontaj qilingan asosiy 
vositaning boshqa asosiy vositani tamirlash uchun yaroqli bolgan barcha uzellari, 
detallari, materiallari, rangli va qimmatbaho metallari ular hisobga olinadigan 
tegishli hisobvaraqlarga asosiy vositalarni tugatish komissiyasi tomonidan 
belgilanadigan ehtimoliy foydalanish narxi boyicha kirim qilinadi. Yaroqsiz uzellar, 
detallar, materiallar, rangli va qimmatbaho metallar ikkilamchi xom ashyo (temir-
tersak, qiyqindi yoki otin) sifatida kirim qilinadi hamda korxona yoki tashkilotning 
xohishi boyicha qonun hujjatlarida belgilangan tartibda ishlatiladi. Unitar, davlat va 
boshqa korxona hamda tashkilotlar uchun uzellar, detallar, materiallar, rangli va 
qimmatbaho metallarni, shuningdek, asosiy vositalarni qismlarga ajratish va 
demontaj qilishdan olingan ikkilamchi xom ashyoni sotishdan olingan mablaglar, 
tugatish bilan bogliq xarajatlar chegirilgach, ular tasarrufida qoladi va, agar qonun 
hujjatlarida boshqa narsa nazarda tutilmagan bolsa, ularning xohishiga qarab 
foydalaniladi.