Kapital bozorida obligatsiyalar muomalasi va qo’llanish xususiyatlari

Uzoq muddatli qoplash vaqtida foizlar toʻlanadigan obligatsiyalar bahosi talab qilinadigan daromadlilik meʻyori (bozor stavkasi) boʻyicha daromad olish imkonini beruvchi amal qiladigan toʻlovlar oqimining hozirgi qiymatiga teng. Bunda k – eʻlon qilingan toʻlov foiz stavkasi. Qabul qilingan belgilashlarni hisobga olgan holda obligatsiyaning V haqiqiy qiymati va K kurs qiymati talab qilinadigan daromadlilikdan kelib chiqqan holda quyidagiga teng boʻladi:

Qoplash muddatigacha daromadlilik investorning qimmatli qogʻozni qoplash muddatigacha saqlashi natijasida olishi mumkin boʻlgan daromadlilik darajasini oʻzida aks ettiradi. Bunda obligatsiyaning joriy bahosi va uning bozor bahosi (P) oʻrtasidagi nisbatning foizdagi ifodasi olinadi.

Bir yilda bir marta toʻlanadigan qatʻiy belgilangan kuponli obligatsiyalar uchun belgilangan tenglikdan kelib chiqqan holda YTM quyidagicha aniqlanadi:

bu yerda F – qoplash bahosi (qoidaga koʻra nominal bahosi)
2.1-rasm. Kuponli obligatsiyaning qoplashgacha daromadliligi YTMning uning bozor qiymati P ga bogʻliqligi

Kupon stavkasi k, qoplashgacha daromadlilik YTM va obligatsiya bozor bahosi P oʻrtasidagi oʻzaro bogʻliqlikni aks ettiruvchi fundamental qoidalarni quyida keltirib oʻtamiz:

• agar P˃F boʻlsa, unda k˃YTM;
• - agar P˂F boʻlsa, unda k˂YTM;
• - agar P=F boʻlsa, unda k=YTM.

Bu qoidalarga amal qilishda YTMning kuponli toʻlovlarni reinvestitsiyalash stavkasiga bogʻliqligini unutmaslik kerak. Umuman YTM koʻrsatkichiga qoplashgacha oʻrtacha kutiladigan daromadlilik sifatida qaralishi lozim.

• Bu qoidalarga amal qilishda YTMning kuponli toʻlovlarni reinvestitsiyalash stavkasiga bogʻliqligini unutmaslik kerak. Umuman YTM koʻrsatkichiga qoplashgacha oʻrtacha kutiladigan daromadlilik sifatida qaralishi lozim.

Muddatsiz obligatsiyalar qoplashgacha daromadliligi YTMni aniqlash uchun quyidagi tenglikdan foydalanish mumkin:

IBM kompaniyasining muomala muddati 100 yilga teng boʻlgan obligatsiyasi 92,50 birlik kurs boʻyicha sotib olingan. Kupon stavkasi 7,72 foizga teng va har yarim yilda bir marta toʻlanadi. Operatsiya daromadliligini aniqlang