Kamaytirish yo’llari

9.2. A.Ouken qonuni . Ishsizlikning ijtimoiy - iqtisodiy oqibatlari

Amerikalik iqtisodchi Artur Ouken notabiiy yoki davriy ishsizlikning salbiy ta’sirga ega ekanligini matematik holda isbotlab berdi. A. Ouken qonuniga ko’ra ishsizlikning tabiiy darajasi 1 %ga oshganda yalpi milliy mahsulot 2,5 %ga kamayadi yoki 2,5 % yalpi milliy mahsulot yo’qoladi. Demak, mos ravishda ularning nisbati 1:2,5 ga teng. Shu nisbatga asoslanib, yo’qotilgan yalpi milliy mahsulotning absolyut qiymatini aniqlash mumkin.

Ishsizlikning ko’payishi iqtisodiyotning o’sish sur’atlarini pasaytiradi. SHuning uchun ham potentsial hajmdagi yalpi milliy mahsulot (yalpi milliy mahsuloti) haqiqatdagi yalpi milliy mahsulot (yalpi milliy mahsulot) dan katta bo’ladi, ya’ni:


Yalpi milliy mahsuloti_n>Yalpi milliy mahsulot_x.
Ishsizlikning iqtisodiy chiqimlari mahsulot ishlab chiqarmaslik bilan bog’liqdir. Agar iqtisodiyot ishlashni xohlaydiganlar va ishlay oladiganlar uchun etarli miqdordagi ish o’rinlarini yaratib berishga qodir bo’lmas ekan, tovarlarni potentsial ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish butunlay yo’qoladi. SHunday vaziyat vujudga keladiki, unda yalpi milliy mahsulotning hajmi yaratilishi mumkin bo’lgan potentsial yalpi milliy mahsulotdan kamroq bo’ladi. Haqiqiy va potentsial yalpi milliy mahsulotlar o’rtasidagi farqni yalpi milliy mahsulotning orqada qolishi deb atash qabul qilingan.
Ishsizlikning tashqi iqtisodiy chiqimlari jamiyatdagi ijtimoiy, ruhiy va siyosiy larzalarning sirtida yotadi. Bu faqat jamiyatdagi ijtimoiy taranglikni ko’paytirib qolmasdan, shu bilan birga mamlakat siyosiy yo’lining islohotlar yo’lidan uzoqlashish tomonga keskin o’zgarishi mumkinligini ham bildiradi. O’z vaqtida Gitler Germaniyada hokimiyat tepasiga chuqur iqtisodiy tanglik vujudga keltirgan ommaviy ishsizlik negizida kelgan edi. Ommaviy ishsizlik jamiyatning ayrim a’zolariga ham bevosita ta’sir ko’rsatadi, bu hol o’z-o’zini o’ldirishlar, ruhiy kasalliklar, yurak-tomir kasalliklaridan o’lishning ko’payishiga olib keladi.