|
«gamlet» Bul pyesa 1601-jılı jazıldı. Pyesa tek Shekspirdiń gana emes, ol dúnya ádebiyatınıń eń ájayıp talantlı shı®arması bolıp tabıladı. «Gamlet» tragediyasınıń negizgi mazmunı erteden kiyatır®an ańızlıq syujettiń tiykarında júzege keledi. Álbette, Shekspir eski syujetti islep shı®ıw menen sheklengen joq, ol o®an jańasha
mazmun, jetilisken kórkem forma berdi, filosofiyalıq, psixologiyalıq ba®darın kúsheytti, sóytip, pyesada óz waqıtında®ı Angliyanıń jaramsız kartinaların danıshpanlıq penen sáwlelendirdi. Birneshe obrazlardı shı®arıp taslap, olardıń ornın basqa obrazlar menen tolıqtırdı.
Tragediyanıń qısqasha mazmunı tómendegishe:
Gamlet Daniya korolınıń balası. Ol Germaniyanıń, mádeniy orayı Vittenberg universitetinde oqı®an. Korol barda uyqılap jatqanda onıń inisi óziniń juwha adamların jiberip, taxttı iyelew ushın a®asınıń qula®ına uw quyıp óltiredi. Koroldıń hayalın (óz jeńgesin) ózine qaratıp aladı. Bir kúni Goracio, Bernert degen adamlar gúzette tur®anda, olar®a árwaq kórinedi. Árwaqtıń túri Gamlettiń ólgen ákesi korol®a uqsaydı. Bul tur®anlardıń ózleri de solay dep shamalaydı. Olar Gamletke usı awhaldı aytıp túsindiredi. Gamlet waqıyanıń aqırına jetiw ushın túnde gúzetke baradı. Gamlet gúzette tur®anda artınan árwaq keledi hám ekewi sóylesedi. Árwaq, Gamlettiń ólgen ákesi bolıp shı®adı. Ákesi tuw®an inisi Klavdiydiń eki júzlilik penen qula®ına uw quyıp óltirgenligin aytadı. Onnan ósh al, óltir, turaqsız, az®ın anańdı óltirmey tınısh tappa dep aqıl beredi de, tań atıw®a jaqınla®anda kózden ®ayıp boladı.
Bunı esitken Gamlet uwayım®a batadı, qay®ılanadı, heshkimge durıs juwap bermeydi. Ol wázirdiń Ofeliya degen qızına jaqsı kóretu®ın edi. Patsha®a bul qorqınısh tuwdıradı. Patsha Gamlettiń bunday awhalga túskenligin hár túrli jol®a jorıydı. Patsha wáziri Poloniy Gamlettiń jillilik qálipke túsiwi muhabbattan, ol biziń Ofeliya®a ashıq dep túsindiredi. Patsha bunıń anıq ekenligin biliw ushın Ofeliyanı Gamletke jiberip ekewin ushırastıradı. Sózlerin tıńlaydı. Olar bunıń sóylesken sózlerine qarap ashıqlıq máselesi jóninde Gamlettiń bunday kúyge túspegenligin, al onıń oyında basqa bir úlken máseleniń bar ekenligin ańlap qattı qorqa baslaydı. Óziniń wázirine bunnan saqlanıw kerek ekenligin, onıń qorqınıshlı is etetu®ınlı®ın aytadı. Ekewi oylasıp bir sebep penen Gamletti Angliya®a jiberip, joq qılıwdı maqul kóredi. Gamlet jaqsı aktyor hám muzıkant edi. Ol saxnada oyın kórsetedi. Oz oyınıda ákesiniń qalayınsha óltirilgenligin hám onıń kim
tárepinen óltirilgenligine shekem kórsetedi. Oyındı kórip otır®an korol óziniń háreketin bilip ashıwlanıp, shıdamsızlıq penen saxnadan shı®ıp ketedi. Angliya patshasına «Gamleti oltiriwdi, eger ol tiri júrse meniń ómirim qáwip astında» — dep jamanlap astırtın xat jazadı. Gamlettiń eki satıl®an dosları Rozenkranc hám Galdeshterndi onıń qasına qosadı.
Gamlet keterden burın, anasınıń shaqırtıwı boyınsha ońashada anasıńa keledi. Gamlet óz anasınıń hújdansız- lı®ın, onıń buzaqıliq etip, hiyleker, dańq qumar adamnıń sózine erip, ómirlik joldasın óltirgenligin betine basadı. Anası Gamlettiń bet alısınan hám háreketinen qorqıp, adam shaqıradı. Usı waqları bular ne aytar eken — dep gilem artında jasırınıp turgan Poloniy «beri kelińler, korolevanı oltireyin dep atır», — dep baqıradı. Gamlet shaqqanlıq penen artına qarap gilemniń artında®ı qiymıl- da®an adam®a óziniń nayzasın uradı. Poloniy óledi. Gamlettiń janına eki adam qosıp Angliya®a jiberedi. Gamletler ketip baratır®anda, teńiz qaraqshılarınıń talaw- shılırına duwshar boladı. Qaraqshılar menen urısta ol úlken erlik kórsetedi. Koroldıń Gamletti óltiriń degen qa®azın qol®a túsirip alıp, onıń ornına «baratır®an ekewin tiriley jerge kómińler» dep jazadı. Ózi korol®a «aytqanıńız orınlanıp, óltiriwge tiyisli adamlar óltirildi, Gamlet tez waqıt ishinde Daniya®a qaytadı» — dep xat jazadı hám tezden ózi de Daniya®a keledi.
Bul waqitta basqa jaqta tárbiyalanıp atır®an Poloniydiń balası Laert keledi. Ol koroldan ákesiniń qunın talap etedi. Korol Laertti aldap aqırı ózi tárepine ótkerip aladı. Ákeńdi óltirgen Gamlet dep bildiredi. Bular Gamlet penen suw®a ketip ólgen Ofeliyanıń mazarınıń basında ushırasıp qaladı. Patsha bulardı tatıwlastırmaqshı bol®anday kórinip, ekewin de óltiriwdi oylaydı. Ekewi jekpe-jek urısqa shı®ıw®a kelisim beredi. Laertke uwlan®an nayza beredi. Bular urısqan waqtında saltanatqa iship turıwga sharap tayaplaydı. Anası Gamletke quyıl®an uwdı bilmey iship qoyadı hám óledi. Gamlet uwlan®an nayzasın awmastırıp aladı. Ekewi de jaradar boladı. Laert Gamlettıń isiniń durıs ekenligin hám onıń dushpanı Klavdiy ekenligin aytıp, dáslep Klavdiydiń kozin joyıwı kerek ekenligin túsindiredi.
Gamlet aqır®ı kúshin jıynap nayzasın Klavdiyge uradı. Klavdiy óledi. Laert te penen Gamlet te óledi.
Pyesanıń qısqasha mazmunı usı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
