Prozasš. Poeziyada ®ana emes, prozada da Pushkinniń tutqan ornı úlken. Ol birinshi ret prozanı turmısqa jaqınlastırdı, onıń tilin xalıqqa túsinikli etip, artıq, júzeki sózlerden tazaladı.
Pushkin geypara jazıwshılar®a usap, tek ústem klass wákillerin ®ana súwretlep qoymastan, jámiyettiń túrli qatlamların súwretleydi. Proza tarawında®ı Pushkinniń
ádebiy xızmeti tiykarınan 1826 -jıllardan baslanadı. Eń birinshi prozalıq shı®arması «Ullı Petrdiń arabı» povesti. Biraq, povesti jazıp pitkermegen. 1830-jılda Boldinoda — «Belkin povestleri» degen ulıwma at penen gúrriń, povestler toplamın jazdı.
Bul toplam®a «Tabıtshı», «Stanciya gúzetshisi», «Diyqan qızı», «Metel», «Boran» degen shı®armaları kiredi.
Bul shi®armalardı dóretiwde Pushkin xalıqtıń qızıqlı gúrrińlerinen paydalandı. Boldinoda tur®an waqtında óziniń diyqanlar turmısı tuwralı kórgen-bilgenlerin áńgime etedi. Jámiyettegi eń kishkene, tómen xızmet iyeleriniń «úlkenler» degiturpayılıq, reyimsizlik, insapsızlıq, namıssızlıq, óz mápi ushın hárqanday jamanlıqtan bas tartpawshılıq, hámelparazlıq usa®an ja®daylardı ashıp taslaydı.
Pushkinniń Nikolay I dáwirinde qanday jolda bol-
®anlı®ın, zalımlar®a sheksiz qarsı bol®an pikirlerin izshillik penen tarqatıwshı ekenligin usı gúrrińlerinen kóriwge boladı. Pushkin prozalıq shı®arma dóretiwde al®a ilgerilep,
«Dubrovskiy», «Kapitan qızı» shı®armaların dóretti.
«Dubrovskiy» 1832 — 1833-jıllarda jazılıp, Pushkinniń óliminen soń basl®an. «Kapitan qızı» 1835-jılda jazılıp, 1836-jılda basıl®an.
«Dubrovskiy»de ústem klass wákillikleriniń jábir- zulımlıqların, ońba®anlıqların jazadı. Shı®armanıń bas qaharmanı Troekurov minez-qulqı ja®ınan jaman, aqıl ja®ınan shegeralan®an, mádeniyatsız bir adam.
Shı®armada usınday unamsız tiptegi adamlar sın astına alınadı.
Jazıwshı óziniń«Boris Boldunov» tragediyasında®ıday,
«Kapitan qızı» povestinde de tariyxqa kóz jiberedi. Tariyxtan óz dáwiriniń aktual máselelerine juwap beretu®ın hádiyselerdi tawıp, keń xalıqqa kórhsetip beredi.
Ol Pugachev kóterilisin tańlap aladı. Bunı tereń úyreniw ushın Pugachev háreket etken jerlerge baradı. Material hám faktlerden Pugachev kóterilisiniń tosınnan bol®an waqıya emesligi málim boladı. Kóterilisshilerdiń Ural boyı kazakları, ruslar, tatarlar, bashkirler, chuvashlar hám basqa da usınday xalıqlardan toplanıwı da diyqanlardıń pomeshikler, dvoryanlar ústemshiligine qarsı barıwı da onıń qanshelli úlken áhmiyetke iye ekenligin kórsetedi.
Pushkin usı waqıyanı jaza otırıp, kóterilistiń hám usı kóterilis baslı®ı Pugachevtıń kúshin kórsetedi.
Pugachevtıń háreketin «reyimsiz, biymáni háreket» dese de, Pugachevqa bol®an kóz qaraslarında ózine tán joldi tuttı.
Pugachev Pushkinniń kórsetiwinshe kúshli, jigerli hám jaqsılıqqa jaqsılıq ete alıwshı adam. Grinevtiń etken kishkene bir jaqsılı®ın eskerip, Pugachev onı ólimnen saqlap qaladı, súyiklisi Mariyanı Shvabrinniń qolınan qutqarıp beredi.
Jaqsılıqtı bilmeytu®ın, pámsiz, menmen adamlar®a Pugachev reyimsiz, qattı qollı adam. Pugachev óziniń basqa jaqları menen Pushkinniń ózine jaqın. Olay bolsa, Pushkin patshanıń kózqarasına qarsı Pugachevtıń ózine de jańasha kóz qarasta boldı, onıń shın adam ekenligin kórsetti. Pushkin ulıwma ezilgenlerge úlken húrmet penen qaradı, olardı súykimli boyawlar menen súwretledi.
30-jıllarda Pushkinniń prozalıq shı®armaları menen qatar, xalıq ertekleri tiykarında shı®armalar jazdı. «Altın qoraz ertegi», «Balıqshı menen balıq ertegi», «Pop hám onıń xızmetkeri» erteklerinde dáwirdiń haqıyqatlı®ın asıq súwretleydi. Xalıq ertekleri motivinde ja®ımlı etip jazıl®an bul shı®armalarda kópshilik tárepinen súyip oqıladı.
Do'stlaringiz bilan baham: |