Kafedrasining

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7- MASHG„ULOT 
Jonli burchakdagi о„simliklarni yorug„ikka qarab joylashtirishni о„rgatish.
 
О„simliklarning о„sishi uchun yorug„lik muhim ahamiyatga ega. О„simlik yashil 
barglarida (organlarida) fotosintez jarayonining borishi yorug„likka tubdan bog„liq bо„ladi. 
Yorug„lik bо„lmasa fotosintez bо„lmaydi, о„simliklarda organik modda sintezlanmaydi. Ammo 
о„simliklarninig bо„yiga о„sishi yorug„likda sekinlashadi yoki butunlay tо„xtaydi. Qorong„ulikda 
о„sish jarayonida ishtirok qiladigan gormon – auksin sintezlanadi. Auksin konsentratsiyasining 
о„sish nuqtalarida oshishi, о„sish jarayonining tezlashuviga olib keladi. Shu bilan birga kechki 
soatlari о„sishni tormozlovchi moddalar konsentratsiyasi kamayib ketgan bо„ladi. Yorug„likda 
poyaning bо„yiga о„sishi sekinlashadi, bargning о„sishi esa tezlashadi. 
Ishning maqsadi:
Talabalarga о„simliklarning о„sishi uchun yorug„likning ahamiyatini 
tushuntirish, yorug„likning ta‟sirini aniqlash. 
Identiv о„quv maqsadlari:
1.
Yorug„likning namligini tushunadi. 
2.
Yorug„likning ahamiyatini bilib oladi. 

---

3.
О„simliklarning о„sishiga yorug„likning ta‟sirini aniqlaydi va taxlil qiladi 
Kerakli jihozlar:
g„о„za, nо„xat, kungaboqar о„simtalari, chizg„ich yoki mm li qog„oz, 
shkaf. 
Ishning bajarilishi:
6 ta gultuvak olib, ularga 1.5-2 kg don yuvilgan qum solinadi. Sо„ngra tuvaklarning 2 
tasiga 12 soat davomida suvda ivitilgan (bо„ktirilgan) chigit, 2 tasiga nо„xat va qolgan 2 tasiga 
kungaboqar urug„larida 5-6 tadan ekiladi va xarorati 25-28 
0
S bо„lgan, yorug„lik tushmaydigan 
qorong„u xonalarga qо„yiladi. Urug„larni ekib bо„lgach tuvaklardagi namlikning normal 
bо„lishini ta‟minlash uchun qum ustidan suv beriladi. Urug„lar 5-6 kun davomida uzog„i bilan 1 
haftada unib chiqadi. Kо„karib chiqqan yosh nihollar kanob eritmasi bilan oziqlantiriladi. 
Oziqlantirish oldidan tuvaklarda yagonalash о„tkazilib, natijada har bir tuvakdan 3 tadan bir 
xilda rivojlangan kо„chatlar qoldiriladi. 
Jadval 
Yorug„likning о„simtalar о„sishiga bо„lgan ta‟siri 
О„simli
k turi 
Tajribagacha 
bо„lgan 
о„simliklarnin
g о„rtacha 
bо„yi, sm 
О„simliklarning sutka davomida о„sishi (sm hisobida) 
1 sutka 
2 sutka 
3 sutka 
kunduz
i 
tund
a 
jam
i sm 
kunduz
i 
tund
a 
jam
i sm 
kunduz
i 
tund
a 
jam
i sm 
G„о„za 
Nо„xat 
Kunga-
boqar 
Variantlardagi nihollarning bо„yi 4-5 sm ga yetishi bilan har bir tuvakdagi kо„chatlar 
chizg„ichda о„lchanib, ularning о„rtacha bо„yi jadvalga yozib olaniadi. Keyin tuvaklar 9-12 soat 
davomida yorug„likka chiqarib qо„yiladi. (bu yerda kun uzunligi hisobga olinadi). nihollarni 
yorug„likka qо„yiganda ham xarorat 25-28 
0
S atrofida bо„lishi kerak. Tuvaklarni yorug„likda 
tutish vaqti tugashi bilan о„simliklarning bо„yi о„lchanib yozib olinadi va ularning qaytadan 
qorong„u xonalarga о„tkaziladi. Ertasi kuni ertalabga soatlarda nihollarning bо„yi о„lchanadi va 
qayta yorug„likka qо„yiladi. Bundan keyingi bajariladigan ishlar ham huddi yuqoridagidek olib 
boriladi. Tajribadan olingan natijalarga asoslanib, о„simliklarning о„sishiga qanday ta‟sir 
qilinganligi haqida hulosa qilinadi.