Kafedrasi xudayberdiyeva adolat sobirjon qizi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
10- jadval 
Xorijiy davlatlarda pensiya yoshi va pensiya badali miqdori
34
 
Erkaklar
Ayollar
Ish beruvch
Ishlovchi
Buyuk Britaniya
60
60
10
10
Germaniya
65
65
10
15
AQSh
65
65
6.2
6,2
Fransiya
60
60
9.8
6,2
O’zbekiston
60
55
24,8
6
Mamlakatlar
Pensiya yoshi
Pensiya badali miqdori (ish haqidan) 
Qozog’istonda va Belarussiyada 2011 yilda o’rtacha pensiyaning miqdori 
tirikchilik uchun zarur eng kam miqdorni tashkil etdi. Pensionerlar ayniqsa kam 
ta’minlangan va himoyalanmagan hayotning doimiy qimmatlashuvidan 
boshqalarga nisbatan ko’proq jabrlanadigan aholi guruhlaridan biriga aylandi. 
Pensiyaning xaridorlik qobiliyati doimiy ravishda pasayib bormoqda. Hamdo’stlik 
mamlakatlarida kam ta’minlangan aholining aksariyat qismini aynan pensionerlar 
tashkil etadi. Pensiya tizimlarining moliyaviy barqarorligiga MDX barcha 
mamlakatlarida kuzatilayotgan qoniqarsiz demografik vaziyat, aholining keksayib 
borishi, iqtisodiy band aholiga nisbatan pensionerlar ulushi doimiy ko’payib, 
pensioner va ishlovchi shaxslar soni o’rtasidagi o’zaro nisbat, bugungi vaqtda 
iqtisodiy taraqqiyot etgan mamlakatlarga qaraganda past bo’lsada, yanada qisqarib 
borishi kuchli ta’sir etmoqda. Islohotlar jarayonida pensiya xizmati darajasini 
ko’tarish, buning uchun qo’shimcha zaxiralarni jalb etish, pensiya 
tizimlariningmoliyaviy mustahkamlanishini ta’minlash, ishchining pensiyasini 
bevosita uning o’z mehnati bilan qo’shgan hissasiga bog’lash hamda ishchilar 
34
World Population Ageing 1950-2050. NY.2009. –P.34

---

68 
o’zinig pensiyasini shakllantirishdan manfaatdorligini ta’minlashga qaratilgan 
chora-tadbirlarni amalga oshirish nazarda tutilmoqda. 
Oxirgi o’n yillik davr davomida Xamdo’stlik davlatlarining pensiya 
ta’minoti sohasida muhim o’zgarishlar yuz berdi. Pensiya to’g’risida milliy qonun 
hujjatlari ishlab chiqildi. Davlat nafaqa tizimining sug’urta tamoyillariga o’tishi 
amalga oshirildi. MDX mamlakatlarida o’zining moliyaviy asosi bo’lgan 
Byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armalariga tayanadigan yangi pensiya tizimlari 
yaratildi. Mahsulotlar qimmatlashi, narxlar oshishi munosabati bilan pensiyalar 
miqdorini indeksasiyalash doimiy ravishda amalga oshiriladi. Sug’urta qilingan 
shaxslarni yakka tartibda hisobga olish amaliyoti joriy etildi. Qator mamlakatlarda 
pensiyalar miqdorini har bir ishchining mehnat hissasiga imkon qadar uzviy 
bog’lashga harakat qilindi va bu maqsadda pensiyalar hisoblash tartibi 
o’zgartirildi. Pensiya tizimi asosiy ijtimoiy vazifasini, ya’ni mehnat qilishga 
layoqatsizlik sababli yo’qotilgan daromad miqdorini maqbul darajagacha tiklash 
yo’li bilan muxtojlikni kamaytirish va qashshoqlikni oldini olish vazifasini 
bajarmoqda.