Кафедраси «профессионал таълимда менежмент»

Стратегик режа тузиш – узоқни кўзлаб режа тузишдир.
“Биз бир йилга режалаштирганимизда, дон сочамиз, ўн йилгарежалаштирганимизда,дарахт экамиз,агар бутун умрга режалаштирсак, кишиларни ўқитамиз ва тарбиялаймиз.”(Хитой халқ мақоли)
Режалаштиришда қуйидагиларни инобатга олиш зарур: Режани қоғозда ёки электрон вариантда тузиш лозим мияда эмас. Оптимал ҳордиқ чиқариш керак, ҳар бир соат ишдан сўнг 10 минут. Кундалик тутиш ҳам қулай, ҳам фойдалидир.
Корхонада муваффақиятга эришишнинг яна бир самарали йўли ҳар бир ходим ўзининг лавозими ва бажараётган функцияларига қараб стратегик вазифаларни амалга ошириши, истиқболини кўра билиши лозим.
Муваффақиятсизликка эришишнинг энг осон йўли эса, “ВАҚТ” деган қимматбаҳо хазинадан нотўғри фойдаланиш, яъни сиз учун муҳим бўлган ишни тўғри келмайдиган вақтда амалга оширишдир.
Муваффақиятга эришиш, яъни ишингизнинг ижобий ҳал бўлиши учун, ишингизни ҳал қиладиган киши- бошлиғингиз, ўқитувчингиз, турмуш ўртоғингиз, ота-онангиз ва ҳ.клар билан бу ишингизни қачон, қайси вақтда муҳокама қилишингиз лозимлиги ҳақида пухта ўйлаб киришиш маъқул.
Инсон шахси кўп қиррали, турли таълимот вакиллари шахс сифатлари тўғрисида, уларнинг ҳаётда муваффақиятга эришишлари ҳақида қуйидаги фикрларни билдирадилар ва шахснинг турли хусусиятларига эътиборларини қаратадилар, бир таълимотда таъкидланишича, шахснинг мукамаллиги ва омадини унинг бошқа инсонларнинг заруриятига ёрдам беришга тайёрлиги, улар билан тил топиша олишларига қараб белгиласа, бошқа таълимотда эса одамнинг бошқа одамларда қандай таассурот пайдо қилишларига қараб ўлчанади деган фикр илгари сурилади.
Оила ҳам ҳаётда муваффақиятга эришишда асосий ўринни эгаллайди.
Шароитлар ва вазиятлар догматик эмас, улар динамик хусусиятга эгадир, бу ўзгарувчан жараёнга инсон доимо ўз вақтида, вақтни бошқара олган ҳолатда тайёрлигини кўрасата билсагина муваффақият калитининг соҳиби бўла олади.

5.2. Ташкилот фаолиятида вақтни бошқаришнинг ўрни

Замонавий бозор иқтисодиёти тизимида вақтни самарали бошқариш зарурати катта аҳамият касб этмотда. Аммо Ўзбекистон шароитида сиз вақтни бошқариш масаласида тез-тез эътирозни эшитишингиз мумкин: ходимлар томонидан вақтдан оқилона фойдаланиш имкониятини шакллантириш мумкин, аммо 20% чора-тадбирлар мантиқан уларнинг фаолиятидан узоқдир. Вақтдан самарали фойдаланишни ташкил қилиш,бу ташкилотнинг самарадорлигини 80% га оширишга имкон беради.

Дарҳақиқат, Ўзбекистон Республикасида аксарият ташкилотлар иш ҳақи фондининг улуши, ҳатто ривожланган соҳаларда ҳам, нисбатан кичикдир. Шу билан бирга, ташкилот фаолиятини ташкиллаштиришнинг бошқа усуллари кўпинча қўлланилмайди. Масалан, доимий бошқарувни ўрнатиш, корпоратив стратегияни ишлаб чиқиш ва ҳк. Мазкур йўл вақтни бошқаришни ташкил этишда самарали қоидаларни ўрнатишга имкон беради.
Мавзу доирасида замонавий вақтни бошқариш ҳақида гап боради. Вақтдан оқилона фойдаланиш технологиясидан мураккаб жараён эмас ва ундан фойдаланиш самараси мутлақо қатъий эмас . Амалиёт шуни кўрсатадики, кўпинча вақтни бошқариш ташкилий ўзгаришларни бошлаш учун мақбул воситага айланади.
Икки кадрларни бошқариш стратегияси мавжуд:

Бу ташкилот директори ходимларни бошқаришда вақтни бошқариш ролини аниқ тасаввур қилиш имконини беради . Диаграммада ташкилот раҳбари ўзини (ўртада) мақсадига (юлдузга) қараб ҳаракат қилаётганини тасвирланган. Мавжуд ва кенг тарқалган бошқарув стратегияси чап томонда тасвирланган - этакчи бўйсунувчини мақсадга "итаради". Бу классик менежмент бўлиб, унда барча рағбатлантириш, бошқариш ва бошқалар мавжуд. Умуман олганда, ушбу ёндашувни "мажбурлаш стратегияси" деб аташ мумкин. Питер Друкер таъкидлаганидек , "менежмент бу одамларни ўз ишларига мажбурлаш санъати".
Иккинчи стратегия, "Ишонтириш стратегияси" охирги 10-20 йил ичида менежмент гурухлари томонидан эътироф қилинган барча нарсаларга тўлиқ мос келиши ва иқтисодиётда шахснинг ўсиб бораётган роли тўғрисида саволга жавоб бўлиши мумкин. Шубҳасиз, бу ёндашув қанчалик мос бўлса, фаолиятда интеллектуал ва ижодий таркибий қисмлар қанчалик кўп бўлса, раҳбар ўзи ва ташкилотида олдинга интилувчан ва инновацион мақсадларни қўяди. Қандай қилиб вақтни бошқариш ушбу стратегияни амалга ошириш учун фойдали бўлиши мумкин? 
Ташкилот фаолиятида "Вақтни бошқариш " икки усули:
Биринчи корпоратив вақт-бошқариш.Бу нима, мазкур вақт бошқариш усули қарор қабул қилиш жараёни билан боғлиқ. Ушбу атама иккита нарсани ўз ичига олиши мумкин.

Ташкилотнинг вақтни бошқариш билан бевосита боғлиқ бўлган бошқарув технологиясининг биринчи соҳаси бошқарув тизимларига тегишли . Агар сиз якка тартибдаги ишчини катта майдон ичидаги кичкина майдон - компания деб тасвирласангиз, унда бу "чалғиш чизиғи" ички тегмаган ички сояли ташқи квадрат сифатида тасвирланади. Бу эрда асосий эътибор бутун тизимни ташкил этишга қаратилади ва ҳар бир ходимнинг вақтидан самарали фойдаланиш тўғри ташкил этилган тизимнинг натижаси бўлади . Ҳозирги кунда ушбу соҳага умумий сифат менежменти, бизнес-жараёнларни қайта қуриш, лойиҳаларни бошқариш ва бошқалар масъулдир . Буларнинг барчаси "ташкилотни вақтни бошқариш" технологиясидир. 

Вақтни бошқаришнинг иложи йўқлигини бугунги кунда бизни чалғитадиган жараёндир. Лекин сиз тадбирларни ташкил қилишни бошқаришингиз мумкинлигини аниқлаштиришга харакат қилишингиз бу меҳнатингизга арзийдиган натижа беради. Аммо вақт параметрининг алмашиб бўлмайдиган ва тикланмайдиган ресурс сифатида муҳимлиги сабабли, биз "вақтни бошқариш" атамасининг баъзи бир конвенциялари қулай эканлигини тан олмасдан иложимиз йўқ.

Иккинчи "чалғиш чизиғи" инсон ўз ташаббуси билан бажарадиган , ўз вақтининг қайта тикланмайдиган ресурсларини ва охир-оқибат ўз ҳаётини беҳуда сарфлашни истамайди, шахсий ишларни ташкил этиш ҳақида ўйлайди. Диаграмма, бу вазият билан хошия ички майдонида тасвирланган соф кўриниши. Ушбу "чалғиш чизиғи" усуллари, шахсий маънода ўсишнинг барча турларини, тор маънода вақтни бошқаришни ўз ичига олади.

Ушбу икки гуруҳда технологияларнинг "мақбул қўлланиш" соҳаларини дарҳол аниқлаш мумкин. Услубчи ходимнинг ва иши кам ҳар бир индивидуал ижрочининг ижодий ташаббусига талаб - "мажбурий стратегияси" ҳисобланади. Биринчи турдаги бошқарувдан фойдаланиш кўпроқ тегишли технологиялар кўпроқ мос. Масалан, банкдаги оператор деярли шахсий вақтни бошқаришга муҳтож эмас. Бизга бошқарувнинг ваколатли тизими, мижозлар оқимининг математик ҳисобланган тақсимоти ва керакли миқдордаги ишлайдиган аёллар , эргономик жиҳатдан ташкил этилган иш жойлари, аниқ белгиланган иш стандартлари ва бошқалар керак.
Агар нафақат қатъий иш тавсифини аниқ ва тезкор бажаришни, балки мустақил ташаббусни, қарорларни қабул қилишни, ресурсларни тақсимлашни ва жавобгарликни талаб қилса, иккинчи гуруҳ технологиялари ажралмас бўлиб қолади. Масалан, худди шу банкда оперзал билан бирга мижоз билан индивидуал равишда ишлайдиган менежерлар гуруҳи пайдо бўлди. Бундай менежер универсалдир - у мижозга тўловларни амалга ошириши, дарҳол суғурта қилишни таклиф қилиши, ўз ваколати доирасида банк хизматларига чегирма бериши ва ҳ.к. Кўплаб мижозлар учун улар билан ўзаро муносабатларнинг ушбу шакли янада қулай эканлиги аниқ. Сизни яхши биладиган, банк хизматини сизнинг хусусиятларингизга мослаштиришингиз мумкин ва ҳоказо. Шу билан бирга, бундай менежер мижоз ва умуман бозорнинг талабларига янада динамик равишда жавоб қайтариши аниқ, мижозни банкка "боғлаш" янада кучлироқ бўлади.
Аммо бу менежердан қараганда меҳнатни ташкил қилишнинг мутлақо бошқача усулларини талаб қилиши аниқ . Бу эрда энди тизимни оптималлаштириш, механизмни ишга тушириш ва унинг ишлашини кузатиш шунчаки мумкин эмас. Менежер мустақил қарорлар қабул қилади , мижозлар билан ишлашнинг бутун жараёнини ташкил қилади . Шунга кўра, у шахсий ишларни ташкил қилиш, шахсий самарадорликни ошириш технологияларига эга бўлиши керак - яъни. иккинчи "ҳикоя чизиғи" технологиялари "ташкилий-механик" эмас, балки "инсоний". Бундан ташқари, айнан ана шундай технологиялар юқорида "ишонтириш стратегияси" деб номланган ходимларни бошқариш усулини амалга оширишни осонлаштирадиган шахсий қадриятларни аниқлаш, ҳаёт стратегиясини шакллантириш ва ҳоказоларни ўз ичига олади.
Яна битта усул "Самарадорлик баcиллуси" нинг таъсир қилиш механизми




Шундай қилиб, жараёнларнинг самарадорлигини кузатиб борувчи, вақтни сақлаш воситаларидан фойдаланган ҳолда яратилган "вестибуляр аппаратлар" тури, унинг таъсир доирасини эгасининг шахсий иши билан чекламайди. Бу атрофдаги барча нарсаларга, шу жумладан, инсон иштирок этаётган жараёнларнинг самарадорлиги нуқтаи назаридан бошқача қарашга мажбур қилади. Расмда "самарадорлик" нинг тарқалиши схематик тарзда тасвирланган. Ўз вақтига ғамхўрлик қилишни бошлаганидан, киши жуда тез англайди: шахсий қайта тикланмайдиган ва алмаштириб бўлмайдиган вақтини йўқотиш корпоратив бошқарув тизимининг самарасизлиги билан бевосита боғлиқ . Биз алоҳида эътибор берамиз: вақт иш берувчига сотилганига қарамай, у ҳали ҳам умр давом этадиган маънода "шахсий" бўлиб қолади Иккинчи ҳолатда вақтни бошқариш усулларини жорий қилиш учун мотиватсия чексиз даражада юқори бўлиши аниқ.
Еътибор беринг, ходимларнинг ўзлари томонидан киритилган ўзгаришлар энг самарали ҳисобланади. Ходимнинг ўзи ихтиро қилган нарсани у хоҳлаганича амалга оширади; шу билан бирга, ходим ҳақиқий вазият ҳақида энг яхши маълумотга эга - у истеъмолчига, у бажарадиган ишларга энг яқин ва ҳоказо. Шу сабабли, умумий сифат менежменти (ТҚМ) тамойиллари барча ходимларни компанияни бошқариш жараёнларини такомиллаштириш ишларига жалб қилишни назарда тутиши бежиз эмас. Бу самарали - ишчилар бунга эришиш учун сиз бироз ҳаракат қилишингиз керак.
Шундай қилиб, биз бошлаган "самарадорлик баcиллуси" корпоратив маданиятни ўзгартириш, "самарага йўналтирилган тафаккур", фаолиятни оптималлаштириш учун "бироз қичийдиган" истакни ривожлантириш учун кучли воситага айланишини кўрмоқдамиз. Хулоса қилиб, биз ушбу воситани компанияни бошқариш тизимидаги ҳар қандай ўзгаришларни амалга оширишда қандай ёрдам беришини кўрсатамиз.
Шунга эътибор қаратмоқдамизки, ҳозиргача биз фақат маълум усулларни инсон томонидан ихтиёрий равишда қўллаш ҳақида гаплашмоқдамиз . Бу ҳолда вақтни бошқариш ва вақтни бошқариш мутахассиси меҳнатни илмий ташкил этишда ташқи кузатувни англатмайди. Вақтни бошқаришни жорий этишнинг дастлабки босқичида мажбурлашнинг ягона элементи мажбурий ўқитиш бўлиши мумкин; Олинган усулларни шахс томонидан қўллаш бутунлай ўз хоҳишига кўра қолдирилиши керак. Кейинчалик, эркинлик ва мажбурлашни бирлаштириш учун янада нозик механизмлар керак - бу бошқа мақолаларнинг мавзуси. Дастлабки босқичда, ишчиларнинг атиги 5-10% ўз вақтларини ташкил қилишга жиддий қизиқиш билдирса ва ушбу йўналишда ҳаракат қилишни бошласа , бу "хамиртуруш" эртами-кечми атрофдагиларга таъсир қилади.