Kafedrasi axborot tizimlarini loyihalash fanidan o‘quv-uslubiy majmua

2.10. Holatlar (Statechart) diagrammasini yaratish

Ishning maqsadi. Talabalarga holatlar (Statechart) diagrammasini yaratish masalasi bo‘yicha amaliy bilim berish.

Qisqacha nazariy ma’lumotlar

Statechart diagrammalari bizga tashqi obyektlar va tizim ichida sodir bo‘ladigan o‘zaro ta’sirlar yoki aloqalarni modellashtirishning samarali usulini taqdim etadi.

Ushbu diagrammalar hodisalarga asoslangan tizimni modellashtirish uchun ishlatiladi. Obyektning holati hodisa yordamida boshqariladi. Statechart diagrammalari dastur tizimidagi obyektning turli holatlarini tasvirlash uchun ishlatiladi.
UMLda chekli avtomatlar diagrammasining (State Machine Diagram) jami ikki turi mavjud: 1) Xulq-atvor chekli avtomatlar diagrammasi (Behavioral State Machine Diagram); 2) Protokol chekli avtomatlar diagrammasi (Protocol State Machine Diagram).
1. Xulq-atvor holati mashinasi diagrammasi:

• 
  U tizimda mavjud bo‘lgan obyektning xatti-harakatlarini qamrab oladi.
  
• 
  U elementning o‘ziga xos amalga oshirilishini ifodalash uchun ishlatiladi.
  
• 
  Tizimning xatti-harakati chekli avtomatlar diagrammasi yordamida modellashtirilishi mumkin.
  

2. Protokol holati mashina diagrammasi:

• 
  Ushbu diagrammalar protokolning harakatini tasvirlash uchun ishlatiladi.
  
• 
  Bu hodisaga nisbatan protokol holati qanday o‘zgarishini ko‘rsatadi. Shuningdek, u tizimdagi tegishli o‘zgarishlarni ifodalaydi.
  

Statechart diagrammasi tizimning dinamik tomonini tadqiq etish, shuningdek, ilovaning harakatini ifodalash uchun ishlatiladi. Obyekt o‘z hayoti davomida turli holatlardan o‘tadi. Obyektning ishlash muddati dastur tugatilgunga qadar qoladi. Obyekt ichida sodir bo‘lgan hodisaga qarab, obyekt bir nechta holatdan o‘tadi. Har bir holat obyekt haqida ba’zi noyob ma’lumotlarni ifodalaydi.

UML state diagram notations

Holat diagrammasi ichki yoki tashqi hodisalarga javob beradigan interaktiv tizimlarni loyihalash uchun ishlatiladi. UMLdagi holat diagrammasi obyektning bir holatidan ikkinchi holatiga bajarilish oqimini tasvirlaydi.

UML state diagram

Statechart diagrammalari haqidagi ba’zi bir xulosaviy fikrlarni keltirib o‘tamiz:

• 
  Statechart diagrammalari chekli avtomatlar diagrammalari deb ham ataladi.
  
• 
  Ushbu diagrammalar hodisalarga asoslangan tizimni modellashtirish uchun ishlatiladi.
  
• 
  Obyektning holati hodisa yordamida boshqariladi.
  
• 
  Chekli avtomatlar diagrammalarining jami ikki turi mavjud: 1) Xulq-atvor chekli avto­matlar diagrammasi 2) Protokol chekli avtomatlar diagrammasi;
  
• 
  Statechart diagrammasi tizimning dinamik tomonini olish uchun ishlatiladi.
  
• 
  Holat – bu obyektning ishlash muddatining o‘ziga xos momentidir.
  

Shunday qilib, Statechart diagrammalaridan tizimning turli obyektlaridagi o‘zgarishlarni boshidan oxirigacha tasvirlash uchun hamda ular hodisaning tizimning bir nechta holatida qanday o‘zgarishlarga olib kelishi mumkinligini tahlil qilishda faol foydalaniladi.


Topshiriqlar.

1. Statechart diagrammasi nima va u qanday vazifalarni bajarishga mo‘ljallangan?

2. Statechart diagrammasining asosiy elementlarini nimalar tashkil etadi?
3. Statechart diagrammasini yaratish usullari haqida yozma ma’lumot tayyorlang.