Kafedrasi axborot tizimlarini loyihalash fanidan o‘quv-uslubiy majmua

2.9. Hamkorlik (Collaboration) diagrammasini yaratish

Ishning maqsadi. Talabalarga hamkorlik diagrammasini yaratish bo‘yicha amaliy bilim berish.

Qisqacha nazariy ma’lumotlar:

Collaboration diagrammasi dasturiy ta’minot obyektlari o‘rtasidagi munosabatlar va o‘zaro ta’sirlarni tasvirlaydi. Ular Sequence diagrammasidagi kabi xabarlar oqimini emas, balki tizim ichidagi obyekt arxitekturasini tushunish uchun ishlatiladi. Collaboration diagrammalari ba’zan “Communication diagrammasi” deb ham yuritiladi.

Collaboration diagrammasi obyektga yo‘naltirilgan dasturlash (OOP) bo‘yicha obyekt bilan bog‘liq bo‘lgan turli atributlarga ega. Odatda, obyektga yo‘naltirilgan tizim ichida bir nechta obyektlar mavjud bo‘lib, har bir obyekt tizim ichidagi istalgan boshqa obyekt bilan bog‘lanishi mumkin. Collaboration diagrammasi tizim ichidagi obyektlar arxitekturasini o‘rganish uchun ishlatiladi. Obyektlar orasidagi xabarlar oqimi hamkorlik diagrammasi yordamida juda qulay ifodalanishi mumkin.



Collaboration Diagram Notations

Collaboration diagrammasining ba’zi xususiyatlarini keltiramiz:

• 
  u aloqa diagrammasi deb ham ataladi.
  
• 
  u o‘zaro ta’sir diagrammasining strukturaviy jihatlarini, ya’ni hayot chiziqlari qanday bog‘lanishini tavsiflaydi.
  
• 
  uning sintaksisi Sequence diagrammasiga o‘xshaydi, faqat hayot chizig‘ida dumlar yo‘q.
  
• 
  ketma-ketlik orqali uzatilgan xabarlar har bir xabarni ierarxik tarzda raqamlash orqali ko‘rsatiladi.
  
• 
  tartib diagrammasi bilan solishtirganda aloqa diagrammasi semantik jihatdan zaifdir.
  
• 
  obyekt diagrammalari aloqa diagrammasining xususiy holidir.
  
• 
  bu ketma-ketlik diagrammasida tasvirlangan xabarlar oqimiga e’tibor qaratishdan ko‘ra elementlarga e’tibor qaratish imkonini beradi.
  
• 
  ketma-ketlik diagrammalarini osongina hamkorlik diagrammasiga aylantirish mumkin, chunki hamkorlik diagrammalari unchalik ifodali emas.
  

Yuqoridagi Collaboration diagrammasi yozuvi hamkorlik diagrammasida ishlatiladigan ulagichlar, o‘z-o‘zidan aylanishlar, oldinga va teskari xabarlar bilan birga hayot chiziqlarini o‘z ichiga oladi.



Collaboration diagram for student management system

Yuqoridagi hamkorlik diagrammasi talabalar axborotini boshqarish tizimini ifodalaydi. Yuqoridagi diagrammadagi aloqa oqimi quyidagicha ifodalanadi:

1. Talaba login tizimi orqali tizimga kirishni so‘raydi.
2. Dasturiy ta’minotning autentifikatsiya mexanizmi so‘rovni tekshiradi.
3. Agar ma’lumotlar bazasida talaba yozuvi mavjud bo‘lsa, kirishga ruxsat beriladi; aks holda xatolik qaytariladi.


Topshiriqlar:

1. Collaboration diagrammasi nima va u qanday vazifalarni bajarishga mo‘ljallangan?

2. Collaboration diagrammasining asosiy elementlarini nimalar tashkil etadi?
3. Collaboration diagrammasini yaratish usullari haqida yozma ma’lumot tayyorlang.