Kafedrasi abdullayev utkir azimovich

 
5.Inflyatsion targetlash va uning ahamiyati 
 
Targetlash so’zining mazmun mohiyatiga qisqacha urg’u beradigan bo’lsak, u 
inglizcha “Target” so’zidan olingan bo’lib, “Maqsad” yoki “Mo’ljal” degan 
ma’nolarni anglatadi. Boshqacha aytganda, pul-kredit vositalarining u yoki bu 
dastagini muayyan davrga qaratilgan maqsadli (mo’ljalli) boshqarish chora-
tadbirlari tushuniladi.
Bugungi kunda jahon amaliyotida iqtisodiyotni monetar siyosat ta’sirida 
boshqarishning bir qancha targetlash rejimlari mavjud bo’lib, ular monetar 
targetlash, inflyatsiyani targetlash va valyuta kursini targetlash kabi rejimlarni o’z 
ichiga qamrab oladi. 

---

 
Monetar targetlash
o’z mazmun mohiyatiga ko’ra, pul kredit tizimini 
tartibga solishning oraliq maqsadli ko’rsatkichi sifatida pul agregatining muayyan 
turi (odatda M2 yoki M3) tanlab olinib, uning dinamik o’zgarishlari yuzasidan 
tizimli nazorat olib borishni va undagi o’zgarishlarning inflyatsiyaga ta’sirini 
tartibga solishni (boshqarishni) ifodalaydi. 
Valyuta kursini targetlash
o’z mazmuniga ko’ra inflyatsiyaning maqsadli 
ko’rsatkichini tartibga solishda qat’iy, erkin yoki boshqariladigan (muayyan 
karidor oralig’ida) valyuta kursi rejimlariga asoslangan pul-kredit siyosatini 
ifodalaydi. Bunda valyuta kursi 
xarid qobiliyatining pariteti
bosh indikator
sifatida 
qaraladi. Valyuta kursining (to’g’ri kotirovka bo’yicha) oshishi milliy valyuta 
xarid qobiliyatining pasayishini va aksincha valyuta kursining pasayishi uning 
xarid qobiliyatining ko’tarilishiga ta’sir etadi. Boshqacha aytganda. valyuta kursini 
targetlash orqali inflyatsiyani jilovlashga ta’sir etish mumkin bo’lgan chora-
tadbirlar majmuini o’zida ifoda etadi. 
Inflyatsion targetlash
– bu monetar siyosat bo’lib, qaysiki Markaziy bank 
inflyatsiyani ma’lum bir chegara yoki karidorda ushlab turishga harakat qilishidir, 
bunga foiz stavkasini o’zgartirish orqali erishadi. Mohiyat shundaki, inflyatsiya 
pul taklifining o’sishi va foiz stavkasining o’zgarishi indikatori hisoblanadi va bu 
pul taklifi va inflyatsiyani oshirishi yoki kamaytirish imkoniyatiga ega.
Chunki foiz stavkasi va inflyatsiya darajasi bir-biriga qarama-qarshi 
yo’nalgan va shunga muvofiq ravishdagi Markaziy bankning faoliyati, ya’ni foiz 
stavkasining oshirishi yoki kamaytirishi shaffoflikni yuzaga keltiradi. Masalan: 

agar inflyatsiya targetlashdan yuqori bo’lsa, bank mos ravishda foiz 
stavkasini ko’taradi. Bu odatda (har doim hama emas) iqtisodiyotni muzlatishga va 
inflyatsiyani tushurishga samarali ta’sir etadi.

agar inflyatsiya targetlashdan past bo’lsa, bank foiz stavkasini 
tushirishdan manfaatdor. Bu odatda (har doim hama emas) inflyatsiyani o’sishiga 
va iqtisodiyotni tezlashishiga samarali ta’sir etadi.
Siyosatga asosan, Markaziy bank tomonidan ishlab chiqilgan inflyatsion 
targetlashning darajasi va mos ravishda foiz stavkasining o’zgarishi kabi 
ko’rsatkichlar investorlarga o’z mablag’larini qaerga investitsiya qilishini 
tanlashiga yordam beradi. 
Bu o’sayotgan iqtisodiy barqarorlikka erishishda inflyatsion targetlashni 
amalga oshiruvchilar tomonidan ko’rib chiqiladi.
AQSh Federal Rezervining siyosat o’rnatuvchi komiteti, ya’ni
FOBQ(Federal ochiq bozor qo’mitasi) va uning a’zolari muntazam ravishda 
inflyatsiya uchun o’zlari xoxlagan targetlashni o’rnatadilar (ko’pincha 1,5 
- 2 % atrofida), lekin bu aniq inflyatsion targetlash asosida qilinmaydi. Bu Fed 
ichida muhokamada bo’ladi, bunga sabab inflyatsion targetlashning bozorlardagi 
shaffofligi va kutilishliligi hamda boshqa mamlakatlardagi inflyatsion 
targetlashning muvaffaqiyatidir. Har qanday holatda qarshi fikrlar mavjud, ya’ni 
inflyatsion targetlash Fedga iqtisodiy tanazzul paytida o’sishni va ishsizlikni 
mustahkamlashga moslashishiga kam miqdorda bo’lsa ham yordam beradi.