Kafedrasi abdullayev utkir azimovich

Taylor qonuni – 
bu eng oxirgi monetar siyosat nazariyasi hisoblanadi. 
Buning asoschisi Jon B. Taylor hisoblanadi. U o’zining qonunida Markaziy 

---

 
bankning joriy va potentsial yalpi ichki mahsulot o’rtasidagi har xillikni inobatga 
olgan holdagi nominal foiz stavkasini qay darajada o’zgartirish hamda joriy 
inflyatsion daraja va targetlashdagi inflyatsion daraja o’rtasidagi farqni o’rgandi. 
Uning qonunini quyidagi tenglama orqali ifodalash mumkin.
It = ht + r + a(ht - ht1) + ay (yt - yt. o’rt) 
bu erda:
It
- qisqa davrdagi nominal foiz stavkasi targeti
 ht - 
YaIM deflyatori tomonidan baholangan inflyatsion daraja
 ht1 -
ko’zda tutilgan inflyatsiya darajasi
r - 
ko’zda tutilgan real foiz stavkasi
 yt - 
real YaIM logarifmi
 yt. o’rt
- potensial ishlab chiqarish hajmining logarifmi 
Bir nechta davlatlar 1990 yili o’zining e’lon qilingan miqdoriy inflyatsion 
targetlash va yangi monetar siyosatga o’tishdi. Natijada oldingi tuzum asosidagi 
qoniqarsiz ish sifatlarining o’zgarishiga erishildi.
Iqtisodiyotida uzoq muddatli yuqori darajadagi inflyatsiya kuzatilayotgan 
davlatlar Kanada, Yangi Zenlandiya, Avstraliya va Ispaniya davlatlari o’zlalrida 
inflyatsion targetlashni qo’lladi.
Iqtisodiyotida past darajadagi va barqaror inflyatsiyaga erisholmayotgan va 
kuchli 
spekulyativ 
hujumlarga 
ega 
bo’lib turgan davlatlar Buyuk 
Britaniya,Shvetsiya va Finlandiya fikserlangan almashuv kursidan voz kechishdi. 
Barch asiyosatshunoslar va olimlar butun diqqat etiborini shu inflyatsion 
targetlashga qaratishdi.
AQSh da Federal Rezerv Sistemasi va Evropada Evropa Markaziy Banklari 
uchun mos ravishda yangi monetar siyosat strategiyalrini ishlab chiqish muhokama 
qilindi. Olimlar yuqori darajda o’sayotgan inflyatsiyani targetlashni nazariy va 
amliy tarzda o’rganishdi.
Qisqa davr ichida inflyatsion targetlash bilan boshqa monetar siyosiy 
tuzumlar aloqalarini tushunish va monetar siyoyat bilan inflyatsion targetlashning 
o’zaro yaxshi aloqaga kirishishini amaliyotini har tomonlama o’rganish salmog’i 
oshdi.
Amaliyotda inflyatsion targetlashni bir nechta xususiyatlari mavjud. 
1.
E’lon qilingan miqdoriy inflyatsion targetlash statistikasi bo’yicha 
turlicha davlatlarda inflyatsiya darajasi yiliga 1,5 va 2,5 foiz orasida bo’ladi, lekin 
ko’pgina rivojlangan davlatlarda targetlash intervalidan plyus/minus 1 % ga farq 
qiladi. 
2.
Markaziy Bank qo’llaydigan aniq bir instrument yo’q. 
3.
O’zgaruvchan almashuv kursi (Bu almashuv kursi mexanizmi 
a’zolariga Ispaniya va Finlandiya davlatlari a’zo bo’lishmagan, garchi ular 
iqtisodiyotida inflyatsion targetlash bilan almashuv kursi o’rtasidagi birliklar 
yaratilmagan va joriy qilinmagan bo’lsa ham) 
4.
Shaffoflik va mas’ulyatlilikning yuqori darajada bo’lishi. 
Ko’pgina olimar inflyatsion targetlashning monetar siyosatni targetlashga 
yordam bermaydigan tuzum sifatida ifodalashadi. Inflatsion targetlash aslida o’ziga 

---

 
xos oraliq maqsadni nazarda tutadi va bu Markaziy Bankning inflyatsiyani 
oldindan aytib bera olishi deb nomlanadi. 
Inflatsion targetlash uzoq muddatli yuqori darajadagi inflyatsiyani olidini 
loishga qaratilgan chora tadbirlar majmui hisoblanadi.
Ko’pgina adabiyotlarda boshqa bir turdagi chora-tadbirlar ham muhokama 
qilinadi va takliflar beriladi: 
1.
Agar Fillips egri chizig’ini uzoq muddat uchun vertikal deb oladigan 
bo’lsak, rejaga muvofiq o’rnatilgan ishlab chiqarish xajmi va ish bilan bandlik 
uning tabiiy darajasiga teng bo’lashini qabul qilish. 
2.
Mustaqil va konservativ Markaziy bankni yaratish 
3.
Markaziy Bank raisi yoki boshqaruv kengashi inflyatsiyani 
qisqartirishing chora tadbirlarini tashkil etishi 
Inflatsion targetlash haqiqatda barcha uchta chora-tadbirlarning elementlari 
jalb qila oladi. Inflatsion targetlashga ishonch hosil qilish va past darajada bo’lsa 
ham inflyatsion targetlashni e’lon qilish inflyatsiyani qisqarishiga yordam beradi, 
hattoki inflyatsiyani kutilganidan oshib ketishi yoki o’zgarmasdan qolishi holatida 
ham. 
Bu quyidagicha izohlanadi, ya’ni konservatizm mustaqil Markaziy Bank 
inflyatsiya va ishlab chiqarish xajmi o’zgarishlari xaqidagi sir sinoatlarni tajribaga 
asoslangan holda hal qilishdir. 
Agar mustaqil Markaziy banklar yuqori darajada konservativ bo’lsalar, bunda 
ular qat’iy inflyatsion targetlashga katta ahamiyat berishdi, natijada past darajadagi 
inflyatsiya yuqori darajadagi ishlab chiqarish xajmining o’zgarishi bilan o’zaro 
munosabatga kirishadi. 
Ko’pgina manbalarda bu boshqacha izohlanadi, ya’ni sanoatlashgan 
davlatlardagi yuqori darjadagi mustaqil Markaziy banklari past darajadagi 
inflyatsiya bilan bog’lashadi, ammo yuqori ishlab chiqarish hajmining o’zgarishi 
bilan emas.Bunday hulosa o’rniga mustaqil Markaziy bankning past darajadagi 
inflyatsion targetlashi to’g’ri keladi. 
Inflatsion targetlash tom ma’noda, narxlar darajasini targetlashni nazarda 
tutadi, hattoki “nol” darajani o’rnatishni, keyinchalik inflyatsion targetlash kelgusi 
davrda yangi narx darajalari bilan bog’lanadi. Bunda asosiy ma’no shuki, narxlar 
darajasi izdiz qismga ega.
Shuningdek, bu kelajakdagi narxlar darajasining o’sishidagi o’zgarishlarni 
ifodalaydi. Shu sababli inflyatsion targetlash baho darajalarini barqarorlashtirishga 
olib keladi deyish unchalik to’g’ri emas. Shunga qaramay terminlar o’zgarmay 
qolgan. 
Genuyada narx darajasini targetlash boshqacha ifodalanadi, ya’ni monetar 
siyosat narxlar darajasini o’zgarmas darajada ushlab turinsh yoki o’sish 
yo’nalishini barqarorlashtirishni maqsad qilgan. 
Narxlar darajasini targetlash inflyatsiyani nol’ qilishni nazarda tutmaydi, agar 
inflyatsiya darajasini ma’qul deb topgan holatini ijobiy deb hisoblaydi. Ko’pincha
inflyatsion targetlashning eng katta farqi narx darajasining o’zgarishi gorizontal 
ravishda o’zgarmaydi. 

---

 
Bu uzoq kelajakdagi narxlar darajasidagi beqarorlik inflyatsion targetlashdan 
past darajada bo’ladi, qaysiki jamg’arma va investitsiya, hamda resusrlar 
taqsimotini yaxshilash xaqida uzoq muddatli hulosalar chiqarishga yordam beradi. 
Yaqin yillardagi izlanishlar shuni ko’rsatdiki bu masalani juda murakkabligini 
ochib berdi. Narx darajalarini targetlash narx darajasi va inflyatsiyaning kam 
miqdordagi o’zagrishiga erishishdagi yutuqlarga olib keladi, qachonki narx 
darajasini targetlash va inflyatsiya ostidagi monetar siyosatni kelajakdagi 
inflyatsiya va narx darajasini hisobga olgan holda ishonch hosil qilgan holda 
rag’batlantiradi.Katta amaliyotga oid macro modellar tajribalari ham ushbu natijani 
ishlab chiqqan. 
Hozirda ko’pgina mamlakatlar inflyatsion targetlashni amaliyotda qo’llaydi 
(o’z navbatda inflyatsion targetlashni ochiq oydin darajada qo’llamaydigan 
davlatlar, ya’ni Germaniya, AQSh va Shvetsiyani misol qilib keltirishimiz 
mumkin). Ammo bizda narxni targetlashning faqatgina bitta tarixiy misoli
mavjud: ushbu muvaffaqiyatli va qisqa tajriba Shvetsiya tomonidan 30 yillarda 
amalga oshirilgan.
Keyingi bir qancha yillarda inflyatsion targetlashni amalga oshirish Markaziy 
banklardan etarlicha sa’yi-harakat talab qiladi, boshqa tomoni muhokama 
qilinganda qachonki, Markaziy banklar inflyatsion targetlashning chigalliklarini 
ishonch bilan yaxshi puxta o’rgansa shundagina narx darajasini targetlashning 
avzallik va kamchiliklarini aniq ko’rish imkoniyatiga ega bo’lishadi. Inflyatsiya 
monetar siyosat instrumentlaridagi o’zgarishi hajmiga va uzoq va o’zgaruvchan 
sharoitda ta’sir qiladi.
Inflyatsion targetlashni bir nechta mamlakatlar tajribasi misolida ko’rishimiz 
mumkin. 
Bank va hukumat inflyatsion targetlash konseptsiyasini ma’qul deb topsa bu 
konseptsiyani amaliyotda qo’llashga harakat qiladi. Boshqa Markaziy banklar kabi 
Kanada banki ham inflyatsiya foiz darajasining yillik ko’rib chiqishini o’z 
siyosatida maqsad qilib qo’yadi.
Kanadada dastlabki harakatlar inflyatsiya darajasini pasaytirishdan boshlandi , 
ya’ni 1991 yilda Kanadada inflyatsiya darajasi 5 % dan yuqori edi. 1992 yil 
yakuniga kelin inflyatsiya darajasini 2-4 % orasiga , ya’ni 3 foizga tushirishni, 
1995 yil oxiriga kelib esa 2 foizga , ya’ni 1-3 orasiga tushirishni o’z oldiga maqsad 
qilib qo’ydi. 1991 yilda kiritilgan bu targetlash siyosatini tanlashning asosiy 
sabablarini ko’rib chiqamiz: 

Dastlab Kanada iste’mol tovarlar indeksini qarab o’tdi. Bunga asosiy sabab 
inflyatsiyaning asosiy ko’rinishi ham iste’mol tovarlar indeksi edi, qolaversa bu 
Kanadaliklarga aloqador edi. 

Ikkinchidan inflyatsiya tebranish chegarlarini belgilash. Bunga asosiy sabab 
iste’mol tovarlari asosan energiya va oziq-ovqat tovarlarini narxi yuqoriga pastga 
o’zgarib turishidir. Bu o’zgarishlar indeksning siljishiga olib keladi. Yan buning 
boshqa bog’liqlik tarafi shundaki bu inflyatsiyaning yashirin yo’nalishlarini 
to’sadi. Biz bu orqali inflyatsiya mohiyatini ochib beruvchi ko’rsatkichlarni 
qo’llaymiz. Bu ko’rsatkichlar iste’mol tovarlar indeksidagi komponetnlarning 

---

 
ozgaruvchan 8 tasini o’rganishga olib keladi va boshqa tovarlardagi egri 
sokliqlarning o’zgarishiga ta’sirini ko’rsatib beradi. 
Hozirgi kundagi monetar siyosat harakrlari kelajakdagi inflyatsiyaga ta’sir 
qilish edi va bunga erishishda qandaydir vaqt kerak edi. 
Mabodo inflyatsiya Kanada qo’llagan targetlashdan tashqariga chiqadigan 
bo’lsa inflyatsiyani 18-24 oy ichida oldingi holga olib kelish choralari ko’riladi. 
Bunday muddat tanlanishiga asosiy sabab bizga tarixan ma’lumki 12-18 oy ichida 
foiz stavkasi ishlab chiqarish xajmining o’zgarishiga ta’sir qiladi, 18-24 oy ichida 
esa narxlarga ta’siri seziladi.
1.
Bu hammaga tushunarli bo’lgan simmetrik boshqarish edi. Bu qachon 
tovar va hizmatlarga bo’lgan talab Kanada iqtisodiyoti potensiali chegarasidan 
oshib ketsa va narxlar oshishi yuz bersa Kanada banki foiz stavkasini oshiradi. Va 
aksincha talab kam bo’lib inflyatsiya pastga tushushga harakatlansa bank foiz 
stavkasini kamaytiradi, hamda bu orqali ishlab chiqarishi xajmini oshirishga 
rag’batlantiruvchi 
kuch 
beradi. 
Inflatsiyani 
o’zgarishini 
tasdiqlovchi 
ko’rsatkichlarga e’tibor qaratmoq Kanadaning o’z targetlashini amalga oshirishni 
osonlashtiradi. Bu iqtisodiyotning o’z potensiali darajasida boshqarilishiga va 
inflyatsiyaning pastga tushishiga hamda barqaror turishiga yordam beradi. 
2.
Ikkinchi unsuri bu inflyatsion targetlashing “yakor” sifatida 
inflyatsiyani to’xtatuvchi bo’lishi, bu bank mas’uliyatliligining oshishiga yordam
beradi. Agar inflyatsiya targetlashdan chetga chiqadigan bo’lsa uni me’yoriga 
qaytarish uchun nima qilish kerakligi va bu qancha vaqtni talab qilishi asoslab 
berilishi talab qilinadi. 
3.
Uchinchi unsuri bu har qanday mustaqil monetar siyosat va 
inflyatsion targetlash olib boradigan markaziy bankning o’z mamlakati 
valyutasining erkin harakatlanishiga zamin yaratishdir. Bir vaqtning o’zida 
valyutaning ichki va tashqi qiymatini nazorat qilish Markaziy bank uchun 
murakkab hisoblanadi. Kanadada faqat bitta instrument , ya’ni ularning targetlash 
siyosati bo’lmish foizm stavkasi orqali inflyatsiyani boshqarish edi. 
Kanadaning 1991 yildan keyingi inflyatsiya darajasi va iqtisodiy o’sishini 
ko’radigan bo’lsak inflyatsion targetlash siyosatini yuritgandan keyin Kanada 
ancha iqtisodiy yutuqlarga erishdi. Ular inflyatsiyaning barqarorligini kutgandi va 
bu natijaga ular kutgan muddandan oldinroq erishdi. Ular 1995 yilga kelib 
inflyatsiya darajasini 2 foizga tushurishga harakat qilgandi, natija ham 2 foizga 
yaqin holatga keldi.
Kanadalik iqtisodchilar oldingi o’n yillik axvolidan uzoqlashish va 
yaxshilanishni rejalashtirishgan edilar, bu albatta amalga oshdi, qolaversa iqtisodiy 
nobarqarorlik kamaydi. Monetar siyosatdagi inflyatsiyani targetlashga yaqin 
darajada ushlab turish iqtisodiy faoliyatni uni potentsialiga yaqin kelishiga yordam 
beradi.
Hozirgi davrda inflyatsiya muammosi iqtisodchi olimlar qashshoq yoki 
rivojlanayotgan mamlakatlar hamda iqtisodiyoti taraqqiy topgan mamlakatlar 
hukumatlarining ham asosiy diqqat e’tiborida turgan umumiqtisodiy holat 
hisoblanadi. Ayniqsa, ushbu muammo hamon davom etayotgan jahon moliyaviy-
iqtisodiy inqirozi oqibatlarini bartaraf etishda jiddiy tus olmoqda. O’zbekiston 

---

 
Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov ta’kidlaganidek, “Dunyoning eng yirik 
davlatlari markaziy banklari tomonidan real aktivlar bilan deyarli ta’minlanmagan 
pullarni chiqarish davom etayotgani, shuningdek, sun’iy moliyaviy vositalar 
derivativlarning nazoratsiz chiqarilayotgani ko’plab nufuzli xalqaro tahlil 
markazlari va ekspertlarda jiddiy tashvish uyg’otmoqda. Moliya va bank bozorini 
ortiqcha likvidlik bilan to’ldirish, bunday siyosatni davom ettirish ulkan 
spekulyativ “ko’piklar” hosil bo’lishi, zaxira valyutalari va milliy valyutalarning 
qadrsizlanishi, inflyatsiya darajasining o’sish xavfini tug’dirmoqda” deb 
ta’kidladilar.
Inqiroz sharoitida makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlashda pul-kredit 
siyosati sohasidagi tadbirlar ham hukumat chora-tadbirlari qatorida muhim o’rin 
tutmoqda. Shu bois, jahon bank amaliyotida, jumladan O’zbekistonda ham 
monetar siyosatga iqtisodchi olimlar, mutaxassislar va hukumat tomonidan alohida 
e’tibor qaratiladi.
Dunyoning eng yirik davlatlari Markaziy banklari tomonidan real aktivlar 
bilan deyarli ta’minlanmagan pullarni chiqarish davom etayotgani, shuningdek 
sun’iy moliyaviy vositalar –derivativlarni nazoratsiz chiqarilayotgani ko’plab 
nufuzli xalqaro tahlil markazlari va ekspertlarda jiddiy tashvish uyg’otmoqda. 
Ayni paytda davom etayotgan global inqiroz o’z ta’sirini eng avvalo, jiddiy 
makroiqtisodiy 
va 
moliyaviy 
muammolar 
ko’rinishida rivojlangan va 
rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiyotiga ta’sir ko’rsatmoqda. Xususan, ishsizlik 
darajasi, byudjet va to’lov balansi taqchilligi hamda davlat qarzining o’sishi, 
investitsion faollik va ishlab chiqarishning pasayishi kabi jiddiy muammolar 
hamon saqlanib qolmoqda.
Ushbu jiddiy muammolar fiskal, monetar va investitsiya siyosatlari 
samaradorligini oshirish zaruriyatini yuzaga keltirmoqda. Global inqiroz sharoitida 
O’zbekistonda ham investitsiya, fiskal va monetar siyosat samaradorligini yanada 
oshirish zaruriyati tug’ilmoqda.
O’zbekiston Respublikasida ham monetar siyosat sohasida ham ayrim 
muammolar mavjud. Xususan, monetizatsiya darajasi nisbatan past -24%, o’tish 
iqtisodiyotidagi davlatlarda ushbu ko’rsatkich o’rtacha – 40% atrofida. Qayta 
moliyalash kreditlari amaliyotiga chek qo’yilganligi, qayta moliyalashtirish 
stavkasi ta’sirchanligining pastligi, Davlat qisqa muddatli obligatsiyalar va o’rta 
muddatli obligatsiyalari muomalasining mavjud emasligi, majburiy zahira talablari 
me’yorining yuqoriligi shunday dolzarb muammolardandir.
2014 yilda Markaziy bank tomonidan pul-kredit siyosati «O’zbekiston 
Respublikasi Markaziy banki to’g’risida»gi Qonun, «Monetar siyosatning 2014 
yilga mo’ljallangan asosiy yo’nalishlari» va Vazirlar Mahkamasining 2003 yil 4 
fevraldagi 
«Pul-kredit 
ko’rsatkichlarini 
tartibga 
solish 
mexanizmini 
takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi 63-sonli Qarori talablari asosida 
amalga oshirildi. 
Xususan, 2014 yilda pul-kredit siyosatini amalga oshirishda asosiy e’tibor, 
inflyatsiya darajasining 6-7 foizli maqsadli parametri doirasida bo’lishini 
ta’minlash va ayni paytda ko’zda tutilgan yuqori iqtisodiy o’sish sur’atlarini 
moliyaviy 

---

 
qo’llab-quvvatlash vazifalaridan kelib chiqib, iqtisodiyotdagi pul taklifini maqbul 
darajada ushlab turishga qaratildi. 
Shu bilan birga, Markaziy bank tomonidan pul agregatlarining o’zgarish 
dinamikasi, pul bozoridagi holat va tijorat banklarining likvidligi va ularga ta’sir 
etuvchi omillar bo’yicha muntazam tahliliy monitoring olib borilib, pul va valyuta 
bozorining barqarorligini ta’minlash hamda bank tizimi likvidliligini maqbul 
darajada ushlab turishga qaratilgan tegishli chora-tadbirlar amalga oshirib borildi. 
Qayd etilgan asosiy maqsad va vazifalarning bajarilishini ta’minlash uchun 
Markaziy bank o’z tasarrufidagi monetar siyosatning bozor instrumentlaridan keng 
foydalandi. 
Inflyatsion targetlash deganda inflyatsiyaning maqsadli ko’rsatkichini 
belgilab olib, unga erishish maqsadida amalga oshiriladigan chora-tadbirlarning 
yig’indisi tushuniladi.
Inflyatsion targetlashda Markaziy bank dastlab inflyatsiyaning maqsadli 
ko’rsatkichini belgilab oladi va unga erishish davrini rasman e’lon qiladi. 
Inflyatsion targetlash muvaffaqiyatli qo’llanilgan davlatlar sifatida Yangi 
Zelandiya, Kanada, Buyuk Britaniya, Finlandiya, Shvetsiya, Avstraliya va 
Ispaniyani ko’rsatish mumkin. 
Shunisi xarakterliki, mazkur mamlakatlarda inflyatsiyaning maqsadli 
ko’rsatkichi turlicha ifodalandi. Avstraliya, Finlandiya va Shvetsiyada Markaziy 
bank inflyatsiyaning maqsadli ko’rsatkichini hukumatning qo’llab-quvvatlash 
xususidagi roziligini olmasdan turib e’lon qildi. Kanada va Yangi Zelandiyada 
inflyatsiyaning maqsadli ko’rsatkichi Markaziy bank va Moliya vazirligining 
o’zaro kelishuvi asosida ishlab chiqildi. Ammo shuni e’tirof etish joizki, 
inflyatsiyaning maqsadli ko’rsatkichidan pul-kredit siyosatining indikatori sifatida 
foydalanishning mumkinligi biror-bir Markaziy bankning Nizomida o’z aksini 
topmagan. Shu sababli, bu masalani huquqiy jihatdan maqsadga muvofiqligi 
markaziy banklar faoliyatining bosh maqsadi orqali izohlanadi, ya’ni 
inflyatsiyaning maqsadli ko’rsatkichi orqali uni jilovlash Markaziy bankning bosh 
maqsadiga – milliy valyutaning barqarorligini ta’minlash va jamiyatda baholar 
barqarorligiga erishishga xizmat qiladi. 
Kanada va Yangi Zelandiyada hukumat inflyatsiyaning maqsadli 
ko’rsatkichidan inflyatsiya sur’atlarini pasaytirishni rag’batlantirish maqsadida 
foydalandi va maqsadli ko’rsatkichga erishish uchun 18 oylik muddatni 
belgilashdi. Mazkur muddat tugagandan so’ng, inflyatsiyaning darajasini 
bosqichma-bosqich pasaytirish maqsadida, Yangi Zelandiyada yana 12 oylik, 
Kanadada – 18 oylik muddat belgilandi. Belgilangan yangi muddatlar tugagandan 
so’ng har ikkala mamlakatda inflyatsiyaning maqsadli ko’rsatkichini ta’minlashga 
muvaffaq bo’lindi va har ikkala mamlakatda yana besh yillik davrga 
inflyatsiyaning maqsadli ko’rsatkichi belgilandi. Buyuk Britaniyada 1997 yilning 
o’rtalarigacha, ya’ni mamlakat parlamentining vakolat muddati tugagunga qadar 
bo’lgan davrda inflyatsiyadan maqsadli ko’rsatkich sifatida foydalanildi. 1997 
yilning o’rtalariga qadar inflyatsiya 1 foizdan 4 foizgacha diapazonda belgilangan 
yo’lakcha doirasida bo’lishi lozim edi. Undan keyin cheklanmagan vaqt 
mobaynida inflyatsiya darajasi 2,5 foizdan past darajada barqarorlashishi lozim 

---

 
edi. Shunisi xarakterliki, boshqa davlatlardan farqli o’laroq, Avstraliyada 
inflyatsiya bo’yicha maqsadli ko’rsatkichga erishish uchun olingan vaqt iqtisodiy 
faollik tsiklining davomiyligiga mos bo’lishi lozim edi
150
. 
Ayni vaqtda, inflyatsiyaning maqsadli ko’rsatkichidan pul-kredit siyosatining 
indikatori sifatida foydalanmagan davlatlarda ham inflyatsiyaning pasayishi 
kuzatilmoqda. Masalan, AQShda inflyatsiyaning yillik darajasi 2001 yilda 2,8 
foizni tashkil qilgan bo’lsa, 2003 yilda 2,7 foizni tashkil qildi. Yaponiyada esa, 
2001 yildan boshlab deflyatsiya kuzatilmoqda. Ammo shuni e’tirof etish joizki, 
inflyatsiyaning maqsadli ko’rsatkichidan pul-kredit siyosatining indikatori sifatida 
foydalangan davlatlarda inflyatsiyaning pasayish sur’ati bu ko’rsatkichdan 
indikator sifatida foydalanmagan rivojlangan davlatlardagiga qaraganda yuqori 
bo’ldi. Masalan, Buyuk Britaniyada 2005 yilda 2001 yilga nisbatan inflyatsiyaning 
yillik darajasi 1,0 foizli punktga pasaydi. AQShda esa mazkur davr mobaynida 
inflyatsiyaning yillik darajasi 0,6 foizli punktga pasaydi
151
.
Inflyatsiya bo’yicha maqsadli ko’rsatkichlarni belgilashda davlatlar o’rtasida 
mavjud bo’lgan asosiy farqlardan yana biri maqsadli ko’rsatkich atrofida 
o’rnatiladigan yo’lakcha diapazoning kengligidir. Masalan, Avstraliya va 
Finlyandiyada inflyatsiyani maqsadli ko’rsatkichi aniq darajada sifatida olindi. 
Kanada, Yangi Zelandiya, Shvetsiya va Buyuk Britaniyada inflyatsiya bo’yicha 
maqsadli ko’rsatkich yo’lakcha sifatida belgilandi. Ispaniyada esa maqsadli 
ko’rsatkich inflyatsiya sur’atlari chegarasi sifatida o’rnatildi. XVF ekspertlarining, 
shu jumladan, P.Masson, M.Savastano va S. Sharmalarning fikriga ko’ra, 
yo’lakning kengligi pul-kredit siyosati orqali inflyatsiya sur’atlarini boshqarishni 
takomillashganligidan kelib chiqadi
152
.
Shveytsariyada 
inflyatsiya 
sur’atlarini o’rta muddatli targetlash 
qo’llanilmoqda. 1990 yildan boshlab uch yil muddatga inflyatsiyaning maqsadli 
ko’rsatkichlari o’rnatilmoqda. (1990 yilga qadar inflyatsion targetlash bir yil 
muddatga amalga oshidilar edi). Shu sababli, Shveytsariya Milliy banki pul-kredit 
siyosatining bosh maqsadi nafaqat milliy valyutaning barqarorligini ta’minlash, 
balki o’rta muddatli davriy oraliqda baholarning barqarorligini ta’minlash ham 
hisoblanadi. Hozirgi davrda baholarning o’sishiga nisbatan belgilangan yillik 
maksimal chegara 2 foizni tashkil qiladi. Shuni alohida e’tirof etish joizki, 
Shveytsariya Milliy banki baholarning qisqa va o’rta muddatli davriy oraliqlardagi 
barqaror darajasini ta’minlashga muvaffaq bo’lmoqda. Chunonchi, 1975-2000 
yillarda baholarning o’rtacha yillik o’sishi 2,79 foizni tashkil etgan bo’lsa, 2001 
yilda bu ko’rsatkich 1,0 foizni tashkil qildi
153
. 
O’tish iqtisodiyoti mamlakatlari ichida Rossiya Markaziy bankining 
faoliyatida pul-kredit siyosatining indikatoridan foydalanish bo’yicha salmoqli 
tajriba to’plangan. Chunonchi, Rossiya Federatsiyasi Markaziy bankining 2002, 
2003 va 2004 yillarda amalga oshirgan pul-kredit siyosatining asosiy maqsadi 
150
Opredelenie tselevix pokazateley inflyatsii kak osnova denejno-kreditnoy politiki. Rezultati issledovaniy 
ekspertov MVF: Vashington, 1999. - S. 5. 
151
«International Financial Statistics» byulleteni ma’lumotlari asosida muallif tomonidan hisoblandi. 
152
Masson P., Savastano M., Sharma C. The Scope for inflation Targeting in Developing Countries. – Washington: 
IMF Working Paper, 1997/130. 
153
“Die Banken in der Schweiz – Swiss National Bank, 2001” ma’lumotlari asosida muallif tomonidan hisoblandi. 

---

 
inflyatsiya darajasini pasaytirish bo’lganligi sababli, mazkur yillarda pul-kredit 
siyosatining 
indikatori 
sifatida 
inflyatsiyaning 
maqsadli 
ko’rsatkichidan 
foydalanildi. Umuman olganda, inflyatsion targetlashdan Rossiya Markaziy banki 
dastlab 1996 yilda foydalangan edi
154
. Bu esa, Rossiya hukumati va Markaziy 
banki 
rahbariyatining 
inflyatsiyani 
jilovlash 
masalasiga 
jiddiy 
e’tibor 
qaratganligidan dalolat beradi.