Кафедраси “ машиналар яратишнинг

2. Бошланғич илмий фараз (гипотез) ни ўртага ташлаш ва асослаш.
Кўп холларда ишчи гипотезани ишлаб чиқиш изланишнинг пухта формулировкаланган топшириги ва тупланган ахборотларнинг тахлили асосида бажарилади. Бунда ишчи гипотеза бир неча вариантларга эга бўлиши мумкин. Ушбу вариантлардан кўпроқ мақсадга мувофиқ келадиганини танлаб олинади. Аммо қолганлари ҳам назардан четда қолмасликлари керак. Ишчи гипотезани аниқлаб олиш баoзан экспериментлар ўтказиб кўришга тўғри келади. Бу эса ўрганилаётган обoектни анча чуқурроқ ўрганиш имконини беради.
3. Назарий изланишлар.
Назарий изланишларнинг мақсади кўзатилаётган воқеа ҳодисаларни тулароқ умумлаштириш, улар орасидаги боғлиқликларни ўрганиш, ишчи гипотезадан иложи борича кўпроқ кўзатишлар олишдир. Бошқача килиб айтганда, назарий изланиш қабўл қилинган гипотезани аналитик ривожлантиради ва ўрганилаётган муаммо назариясини ишлаб чиқишга олиб келади. Бу назария ўрганилаётган муаммога тегишли факт ва холларни тушунтириб олдиндан айтиб бериши керак. Бу ерда хал қилувчи фактор сифатида амалиёт критерияси келади.
4. Экспериментал изланишлар.
Экспериментал изланишлар илмий изланишларнинг мураккаб ва меҳнат талаб босқичидир. Экспериментнинг мақсади хар хил. У илмий иш характери ва ўтказилиш кетма-кетлигига боғлиқ. “Нормал” изланишлар олиб борилишида эксперимент назарий изланишлардан кейин ўтказилади. Бундай холларда, баoзан, эксперимент назария натижаларини тасдиқлайди, баoзан эса назарий натижаларни рад этади. Бироқ илмий текшириш тартиби тескари бўлиши мумкин: олдин эксперимент, кейин назариялар. Бундай тартибга кўпроқ назарий маълумотларнинг озлиги сабабли йўл қўйилади. Назария эксперимент натижаларини тушунтиради ва умумлаштиради.
5. Натижаларни солиштириб кўриш ва тахлил қилиш.
Натижаларни солиштириб кўриш ва тахлил қилишда назария ва эксперимент натижалар бир-бирини тасдиқлаши, танланган гипотеза ва ўрганиш формулировкасини тўғри эканлигини исботлайди. Баoзан гипотеза кўринишини ўзгартириш кераклиги аниқ бўлиб қолади. Жуда кам холларда ёмон натижаларга эришилиб гипотезани рад этиш холлари ҳам учраб туради.