“Kadrlar tayyorlashning milliy modeli”

Mahalliy byudjetni ijro etilish bo‘yicha hisob va hisobotni hamda byudjet tashkilotlarida hisobni yuritish monitoringini tashkil etish

Bozor iqtisodiyoti sharoitida davlat byudjeti nazoratini takomillashtirish muhim ahamiyatga molik masaladir. Rivojlangan mamlakatlarning deyarli barchasini o’z domiga tortgan moliyaviy-iqtisodiy tanglikni keltirib chiqargan sabablardan biri davlat mablag’ini haddan tashqari ko’p, nazoratsiz sarflash ekani ayon bo’lgan bir sharoitda bu muammo g’oyatda dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. O’zbekistonda ishlab chiqilgan. Inqirozga qarshi choralar dasturida qat‘iy tejamkorlik tizimini joriy
etib, inqirozningsalbiy oqibatlarini yengillashtirish maqsadida byudjet mablag’laridan foydalanishni nazorat qilishning qat‘iy choralari qo’llanildi. Shuningdek, moliyaviy munosabatlarni tartibga solishda — soliqlar, tushumlar, bojlarning to’liq va o’z vaqtida to’lanishi ustidan nazorat tizimini joriy etishda davlatning rolini oshirishga qaratilgan choralar ko’rilayotgani o’zini to’liq oqlamoqda.
Davlat moliyaviy nazorati tegishli davlat hokimiyati hamda mahalliy o’z-o’zini boshqarish organlarining davlat moliyaviy resurslari shakllanishi, taqsimlanishi, maqsadga muvofiq va samarali ishlatilishi ustidan, shuningdek, davlat va mahalliy mulkdan qonuniy asosda foydalanish ustidan nazorat qilish yuzasidan moliyaviy huquq normalari bilan tartibga solinadigan maqsadli faoliyatdir. Bu faoliyatning asosiy maqsadi nazorat qilinadigan obyektlar faoliyatidagi kamchiliklarni topish va mansabdor shaxslarni jazolashdan iborat bo’lib qolmasdan, balki bu kamchiliklarning oldini olish, ularga yo’l qo’ymaslik, ogohlantirishdan iboratdir.
Umumdavlat moliyaviy nazorati butun mamlakat miqyosida tegishli vakolatlarga ega bo’lgan ixtisoslashgan davlat moliyaviy nazorat organlari tomonidan amalga oshiriladi. Umumdavlat moliyaviy nazorati quyidagi nazorat turlarini qamrab oladi:
 byudjet-moliya nazorati;
 soliq nazorati;
 bojxona nazorati;
 valyuta nazorati;
 pul muomalasi nazorati.
Nazoratning bu turlari ichida alohida o’rin egallaydigani byudjet-moliya nazorati hisoblanadi. Byudjet-moliya nazorati barcha darajadagi byudjetlarning, davlatning byudjetdan tashqari fondlarining shakllanishi, davlat moliyaviy resurslarining qonuniy va maqsadga muvofiq ishlatilishi ustidan nazoratni ta‘minlaydi.
Nazoratning bu turini O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi, uning qoshidagi nazorat-taftish boshqarmasi, Moliya vazirligi G’aznachiligi kabi ixtisoslashgan operativ boshqarish va nazorat organlari amalga oshiradilar.
Davlat moliyaviy nazoratining amalga oshirilishi
respublika darajasida – O’zbekiston Respublikasi respublika byudjeti, davlat maqsadli jamg’armalari byudjetlari va respublika byudjetidan moliyalashtiriladigan byudjet tashkilotlari byudjetdan tashqari jamg’armalarining shakllantirilishi hamda ijro etilishi ustidan;
mahalliy darajada – Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjeti, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy byudjetlari, Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjetidan, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy byudjetlaridan moliyalashtiriladigan byudjet tashkilotlari byudjetdan tashqari jamg’armalari shakllantirilishi hamda ijro etilishi ustidan amalga oshiriladi.
Davlat moliyaviy nazoratini amalga oshirishda ma‘lum tamoyillarga – prinsiplarga amal qilish alohida ahamiyatga ega. Byudjet Kodeksining 172-moddasi bilan davlat moliyaviy nazoratining quyidagi prinsiplari belgilab berilgan