К у р с н и н г у м у м и й м а с а л а л а р и д о н м а с с \ с и н и с \ Қ л \ ш в \ Қ а й г а и л л ш

3 9 . С а б зи н и ю в иб сақ лаш н и н г 
м и к р о о р г а н и з м л а р б и л а н  
за р а р л а н и ш и га т а ъ с и р и , %
(А. А. К удряш ева маълумоти)
Сақлаш муддати
Сабзи
(ҳарорат 0—1°С)
3 о1)
б oil
Ю вилмаган
39 3
66,2
Ю вилган
8.6
16,0
А сосан и л д и зм е в а л а р ю в и л га н д а я х ш и с а ц л а н а д и .
М ева в а с а б за в о т л а р н и р а д и о а к т и в н у р л а р б и л а н н у р л а н т и - 
р и л г а н д а у л а р д а г и м и к р о о р ган и зм л а р к е с к и н к а м а й и ш и и сб от- 
л а н г а н .
С а ц л а ш га ж о й л а ш т и р и л и ш и д а н и л г а р и м ев а в а с а б за в о т л а р ­
н и н г м и к р о б и о л о ги к к ў р с а т к и ч л а р и а н и ц л а н и ш и л о зи м . Б у н д а
м а ҳ с у л о т н и н г си ф ати , у н и н г ц а й си м а ц с а д д а и ш л а т и л и ш и , сац - 
л а н ш п м у д д ат и ва б о ш ц а к ў р с а т к и ч л а р и б ў й и ч а о б ъ е к т и в х а р а к ­
т е р и с т и к а т у з и л а д и . М ева в а с а б за в о т л а р н и с а ц л а ш о м б о р л а р и д а
м и к р о б и о л о ги к н а з о р а т ў т к а з и ш у ч у н ш а р т -ш а р о и т л а р я р а т и - 
лиш ы в а т е ги ш л и а с б о б -у с к у п ал а р б и л а н т а ъ м и н л а н и ш и л о зи м .
М Е В А В А С А Б З А В О Т Л А Р Н И С А Қ Л А Ш Д А К А С А Л Л И К В А  
З А Р А Р К У Н А Н Д А Л А Р Н И Н Г Т А Ъ С И Р И
М ева в а с а б за в о т л а р н п с а ц л а ш ж а р а ё н и д а у л а р н и н г
н о б у д
б ў л и ш и г а сабаб т у р л и х и л к а с а л л п к в а з а р а р к у н а н д а л а р б и л а н

---

за р а р л а н н ш и д и р . М е в а л а р н и с а ц л а ш д а у л а р н и н г ч и рй ш и ,. ц о р а 
ран , к у л т у ш и ш , к у р у м зам б у р у г т у ш н ш п н а с а л л и к л а р и - ' к ў п
у ч р ай д и .
М е в а л а р н и н г ч и р и ш к а с а л л и ги н и м ом илиз деб а т а л г а н за м ­
б у р у г кел1-ириб ч и ц ар ад и . К а с а л л а н г а н м ева си рти д а ж и г а р р а н г
дог пай до бўли б, у к е й и н ч а л и к м ев ан и н г бутуп си р ти п п ц о п л аб
о л а д и .■ Б у н д а м е в а н и н г эт и ю м ш аб, говак бўлиб ц о л ад и , си р т и д а
д о и р асп м о п оч к у л р а н г -с а р и ц гуддал-ар — сн о р ал а р т ў п л а м и ҳо- 
си л б ў л ад и . С овуцда эса м е в а л а р ц о р ан н б
к а т т и ц
б ў л и б
цо- 
лаДн.
О м борда с а ц л а н а ё т га н м е в а л ар к ў п и и ч а м еваларн и н г. ачч и ц
чы рнш к а е а л л и г и б и л а н к а с а л л а п а д п . Б у н д а м е в а л а р си р т и д а 
р а н г л и , ю м ал о ц ю м ш оц ботиц д о гл ар п ай д о б ў лад и . К а с а л л и к н и н г
д а с т л а б к и д а в р л а р и д а д о ғл а р м ева п ў с тп н и н г 
о сти да б ў л а д и , 
к е й н п ч а л и к эса ю заси га ч и ц ад и . К а с а л л п к н а т и ж а с и д а м ев а ач ­
ч и ц б ўлп б ц о л ад и .
Д а н а к л п м е в а л ар к ў к а р й б , ч п р и ш ц а с а л и .б и л а н за р а р л а и а д й . 
К ў п и п ч а к а с а л л и к о л х ў р и ва о л ч а д а у ч рай ди . Б у н д а м е в а л а р
ж и г а р р а н г ту с га ки р и б , цури б ц о л ад и . Р е за в о р м е в а л ар бу- к а - 
с а л л и к б и л а н за р а р л а н г а н д а у л а р н и н г си р т и цора м оғор б и л ан
ц о п л а н а д и .
Қ у р у м з а м б у р у г л а р о лм а, н о к ва ц и тр у с м е в а л а р н и к а с а л - 
л а н т и р а д и . Б у н д а й м е в а л а р с и р т и д а хол си м о н ц о р а ғуб ор ҳоси л
■бўлади.
Қ о р а р а к о лм а, н о к
ва 
б о п щ а м е в а л а р н и за р а р л а й д и . К а с а л ­
л а н г а н м е в а л а р си р т и д а ц ў н ғи р д о гл а р п а й д о б ў л ад и . К а с а л л и к
а в ж о л и ш и б и л а н ц о р а д о гл а р соии к ў п а я д и . М ева п ў с т и н и н г
ц о р а дог ту ш гам ж о й л а р и н и н г о ст и д а к ў п сн о р а л а р п а й д о бў- 
л а д и в а б ош ц а м е в а л ар н и ҳ а м т е з д а за р а р л а й д и .
С а ц л а ш д а ги ш ар о и т н и н г н о ц у л а й б ў л и ш и м и к р о о р ган и зм л а р - 
и и п г тез в а и н тен си в к ў п а й и ш и г а и м к о н я р а т а д и , б у э с а ў з н а в - 
б ати д а, м а ҳ с у л о т н и н г к ў п л а б н о б у д б ў л и ш и га олиб к е л а д и .
С аб зав о тн и н г оц ч п р и ш к а с а л л и г и н и х а л т а ч а л и замсбуруғ к е л - 
ти ри б ч и ц ар ад и . И л д и зм е в а в а к а р а м д а н а м л а н а д и г а н
д о гл а р
п а й д о б у л ад и . К а с а л л а н г а н т ў ц и м а ш и л л и ц л а н а д и в а с а б за в о т - 
л а р б у т у н л а й я р о ц с и з ҳ о л а т га к е л ад и .
С аб за в о тл а р к у л р а н г ч и р и ш к а е а л л и г и б и л ан з а р а р л а н г а н д а
ч и р и г а н и л д и зм е в а в а к а р а м л а р к у л р а н г ю м ш оц ғуб ор б и л а н ц о п ­
л а н а д и . Б у н д а т ў ц и м а ш и л и м ш и ц л а п а д и , ч и р и ш ж у д а т е з тар-> 
ц а л а д и . Б у к а с а л л и к б и л а н к а р а м в а саб зи ц ат т и ц з а р а р л а н а д и . 
О м борга к а с а л л и к д а л а д а з а р а р л а н г а н с а б за в о т л а р о р ц а л и т у -
зпади.
С аб зи ц о р а ц у р у ц ч и р и ш к а е а л л и г и
б и л а н
к а с а л л а н г а н д а
у н и н г асосан т е п а ци см и , к а м д а н -к а м ён в а п а с т к и у ч и
ч и р и й
•бош лайди. Б у н д а ц у р у ц ц о р а б оти ц д о гл а р п ай д о б ў л а д и . О м бор-' 
л а р г а к а с а л л и к и л д и зм е в а л а р о р ц а л и т у ш а д и .
Б а к т е р и я л и н а м ч и р и ш к а с а л л и г и д а саб зи у ч и д а н ч и р и й б ош ­
л а й д и , з а р а р л а н г а н т ў ц и м а ч и ри б , ц ў л а н с а ҳ и д л и
ш и л и м ш и ц

---

у ю м га а й л а н а д и . О м б о р л ар га б а к т е р и я л а р ў с и м л и к ц о л д и ц л а р и - 
д ан ў т а д и .
С аб зи ц у р у ц ч и р и ш (ф о м о зи ) к а с а л л и г и д а у н д а у и ч а л и к к а т ­
т а б ў л м а г а н т ў ц ту ел и б и р о з боти ц д о гл а р п ай д о б ў л а д и , т ў ц и м а
цури б, ё р и л а д и в а з а р а р л а н г а н т ў ц и м а л а р д а к о р а п у ц т а л а р п а й ­
до б ў л ад и . Б у к а с а л л и к с а ц л а ш д ав р и д а ги у р у г л и к па ў с у в д а в - 
р и д а ги у р у г л и к у ч у н ж у д а з а р а р л и д и р . К а с а л л и к
т а р ц а т у в ч и
и н ф е к ц и я л а р ў с и м л и к ц о л д и ц л а р и , у р у г л и к д а , м а ҳ с у л о т л а р д а в а
и л д и зм е в а л а р д а са ц л а н а д и .
Б ў ғ и з ч и р и ш к а е а л л и г и п и ё зн и с а ц л а ш д ав р и д а ги эн г х а в ф л и
к а с а л л и к ҳ и соб лан ади - К а с а л л и к п и ёз бош и б ў ғз и д а б оти ц к ў - 
р и н и ш д а г и к у л р а н г д о ғл а р н и н г п ай д о б ў л и ш и б и л а н н а м о ё н б ў - 
л ад и . К е й и н ч а л и к к а с а л л и к б у т у н п и ё з бош и б ў й л а б т а р ц а л а д и . 
Н а т и ж а д а ц о р а р а н г д а ги а й л а н а п ў с т и н и ҳоси л ц и л ад и . 
П и ё з 
1— 2 ой м об ай н и д а б у т у н л а й ч и р и б к етад и . О д атд а о м б о р х о н а л а р - 
д а з а р а р л а н г а н п и ё з б ош и ё н т о м о п д ан ё к и у ч ц и с м и д а п ч и р и й д и . 
К а с а л л и к м а н б а и у р у г л и к м а т е р и а л л а р и в а ў си м л и к ц о л д и ц л а р и
ҳ и со б л ан ад и .
М ева в а са б зав о т с а ц л а н а д и г а н о м б о р л а р д а 
к а с а л л и к л а р г а
ц а р ш и т а д б и р л а р си стем аси ў т к а з и л и ш и лози м .
Б у н д а о м б орлар м а ҳ с у л о т л а р д а н б ў ш аш и б и л ан ҳ а м м а т у р ­
д аги ц о л д и ц л а р д а н т о з а л а н а д и в а у л а р к ў м и б т а ш л а н а д и . Ё з д а
ом борлар ш ам о л л а т и л и ш и в а ц у р и т и л и ш и к е р а к . М а ҳ с у л о т т ў - 
к и ш д ан б и р ой и л га р и омбор и ч и о ц л а н а д и ва д е з и н ф е к ц и я циЛ и- 
н ад и . О м бор х л о р л и о ҳ а к (1 л су в га 40 г о ҳ а к ) ё к и о ҳ а к с у в и
б и л ан д е з и н ф е к ц и я ц и л и н а д и (1 0 л су в га 1— 2 к г о ҳ а к ) . Б и н о д а
ёниб т у р га н о л ти н гу гу р т ҳ а м б ў л а д и (б и н о н и н г 1 м 3 у ч у н 50 г
о л т и п г у г у р т ).
С а ц л а ш га ж о й л а н а д и га н с а б за в о т л а р ҳ а м д е з и н ф е к ц и я ц и л и ­
над и . У р у ғ л и к у ч у н ц о л д и р и л га н с а б за в о т л а р ч и р и ш д а н с а ц л а ш
у ч у н ч а н г л а н а д и . Б у н д а к а р а м о ги р л и ги га н и сб ат ан 1 — 2% б ў р г 
бош ца с а б за в о т л а р Т М 'ГД п р е п а р а т и б и л а н ( 1 т саб за в о т у ч у н
6 к г ) ч ан г л а н а д и .
М ева в а с а б за в о т л а р н и н г с а ц л а н у в ч а н л и г и г а т у р л и х и л з а р а п - 
к у н а н д а л а р — ҳ а ш а р о т л а р в а к ем и р у в ч и л а р к а т т а з а р а р е т к а ­
зади. Д а л а л а р д а з а р а р л а н г а н м е в а ва с а б за в о т л а р с а ц л а н и ш мо­
б ай н и д а т у р л и х и л м и к р о о р ган и зм л а р б и л ан ж у д а т е з з а р а р л а -
н а д и .
К а р т о ш к а , сабзи , к а р а м , п и ё з, л а в л а г и , сарим соц к а б и с а б за ­
в о т л а р т у р л и х и л ч у в а л ч а н г л а р б и л а н за р а р л а н а д и . С а ц л а ш в а ц ­
т и д а м а ҳ с у л о т л а р г а н е м а т о д а л а р у р у ғ л и к м а т е р и а л л а р и , ом бор 
ц о л д и ц л ар и , ту п р о к , к а с а л л а н г а н са б за в о т л а р , а с б о б -у с к у н а л а р
ва б о ш ц а л а р о р ц а л и ю цади. З а р а р л а н г а н би р гр ам м м а ҳ с у л о т д а
м и н гл а б н е м а т о д а у ч р ай д и . Ш у б и л а н б и рга, н е м а т о д а л а р т у р л и
хи л м и к р о о р г ан и зм л а р н и м а ҳ с у л о т г а ў т к а з у в ч и б ў ли б х и зм а т
ц и л ад и . Н е м а т о д а л а р г а ц а р ш и к о м п л е к с к у р а ш си ст ем аси н и ц ў л - 
л а ш лози м .
М ева в а саб за в о т л а р н и о м б о р л ар д а т у р л и х и л к а н а л а р ҳам:

---

за р а р л а й д и . А й н п ц са пиёз ва сари м соц н и
с а ц л а ш д а
к а н а л а р
к а т т а з а р а р к с л т и р а д п .
З а р а р к у н а н д а л а р г а ц ар ш и к у р а ш н и и г к у п г и и а эл е м е п т л ар п
к а с а л л и к л а р г а ц а р ш и к у р а ш г а ў х ш аш д и р .
8-6 о б. М Е В А В А С А Б З А В О Т Л А Р Н И С А Ц Л А Ш У С У Л Л А Р И
М ева ва с а б за в о т л а р т у р л и х и л у с у л л а р д а с а ц л а н а д и . Я н ги
м е в а -с аб за в о т л а р , ш у п и н гд е к у р у ғ л п к л а р в а к а р т о ш к а с а ц л а й - 
д и г а п иш поот ёки б и и о л ар м е в а -саб зав о т ом бори деб ю р и ти л ад и . 
У л а р м у в а ц ц а т ва д ои м и й б ўлад и . М у вац ц ат о м б о р л ар га 
ую м, 
ҳ аи д а ц , ў р а в а б о ш ц ал а р к и р ад и . Д о и м и й ом борлар бир ц а в а т л и
т ў гр и б у р ч ак ш а к л и д а па у с т и га ёк и ер д ан ч у ц у р р о ц (1 ,5 — 2 м ) 
ц и ли б , б ето и д ан ё к и ги ш тд а н ц у р и л а д и .
М ева-саб зав о т о м б о р л ар и м а ҳ с у л о тн и с а ц л а ш у с у л л а р и г а ц а ­
р а б ц у й и д аги г у р у ҳ л а р г а б ў л и н ад и :
1. Т а б и п й у с у л д а ш а м о л л а т и л а д и га н о м б о р л ар .
2. В ен т и л я т о р ёр д ам и д а т а ш ц и ҳ ав о б и л а н
со в и ти л ад и ган
о м б о р л ар .
3. С у н ъ и й у с у л д а с о в и т и л ад и ган со ву тги ч л ар .
4. А тм осф ераси б о ш ц ар и л и б т у р и л а д и га н с о в у тги ч л ар .
5. М узхон а в а м у з л и ом борлар.
М ева в а с а б за в о т л а р н и н г т у р л и -т у м а н л и ги в а у л а р н и т у р л и
м а ц с а д л а р д а с а ц л а ш , м а ҳ с у л о т е т и ш т и р и л а д и г а п
р еги о п н и н г 
т а б и и й ш ар о и ти , х ў ж а л и к н и н г м оддий т е х н и к а и м к о н и я т л а р и
м а ҳ с у л о т с а ц л а ш н и н г т у р л и х и л д а б ў л и ш и н и т а л а б ц и л а д и . Ц о- 
л а в е р с а х ў ж а л и к у ч у н ц у л а й у с у л н и т а н л а ш у н и н г и ц ти сод и й
ц у д р а т и га б оглиц.
Х ў ж а л и к д а е т и ш т и р и л га н м а ҳ с у л о т н и с а ц л а ш у с у л и н и т а н - 
л а ш д а м у а й я н с а ц л а ш у с у л и в а т ех н о л о ги к р е ж и м и а л б а т т а си- 
н аб к ў р и л ш п и л о зи м . Б у н д а
м а ҳ с у л о тн и с а ц л а ш м у д д а т и
ҳ ам
ҳ и соб га о л и н и ш и к е р ак - С аб зав о т в а м ев а о м б о р л ар и н и м а ъ л у м
т ех н о л о ги и р е ж и м н и б ош ц ари б т у р и л а д и га н в а м е х а н и з а ц и я н и
к е н г ж о р и й эт и ш и м к о н и я т и я р а т и л г а н ҳ о л д а ц у р и ш м а ҳ с у л о т - 
н и и г с и ф а тл л с а ц л а н и ш и н и в а н о б у д га р ч и л и ги н и к а м а й т и р и ш н и
т а ъ м и н л а й д и .
Ў зб е к и с то п д а к ў п г и н а м а ҳ с у л о т л а р д а л а ш а р о и т и д а с а ц л а ­
н ад и . К е й и н ги й и л л а р д а эса х ў ж а л и к л а р ст ац и о н а р о м б о р х о н а- 
л а р ц у р и ш га к а т т а а ҳ а м и я т б ерм о ц д ал ар .
М У ВА ҚҚА Т ОМ БО РЛ А Р
У зб ек и сто п д а м у в а ц ц а т ом борлар — у ю м в а ҳ а н д а ц л а р д а к а р ­
т о ш к а ва и л д и зм е в а л а р (саб зи , ш олғом , ту р п в а б о ш ц ал ар ) с а ц ­
л а н а д и . Б у н д а й о м б о р л ар д а с а б за в о т л а р н и с а ц л а ш эн г 
а р зо н , 
о д д и й в а ҳ а м м а б о п у с у л б ў яи б , ц у р и л и ш ж и ҳ о з л а р и ҳ а м д а м а ­
т е р и а л л а р и т а л а б ци лм ай ди - Ш у б и л ан б и р га , м у в а ц ц а т ом бор-

---

л а р д а с а б за в о т л а р н и с а ц л а ш н и н г бир ц а т о р к а м ч и л и к л а р и ҳ а м
бор. Б у н д а б а р ч а и ш л а р н и а м а л га о ш и р и ш об-ҳаво ш а р о и т и г а
б о ғл и қ б ўли б, с а ц л а н а д и г а н м а ҳ с у л о т н и н а зо р а т ц и л и ш
а л ч а
ц и й и н л а ш а д и . Ш у саб а б л и м а ҳ с у л о т л а р и и н г а н ч а к у п ц и см и н о ­
буд б ў л ад и .
Ҳ а н д а ц
в а у ю м л а р с а ц л а н а д и г а н м а ҳ с у л о т н и и ш л а т и ш м а ц - 
с ад и га к ў р а , я ъ н и о зи ц -о в ц атга и ш л а т и л а д и г а н м а ҳ с у л о т л а р а ҳ о -
л и п у н к т и г а , у р у ғ л и к л а р эса э к и л а д и га н д а л а г а , е м -х а ш а к м а ц - 
сад и д а ф о й д а л а н и л а д и г а н л а р и эс а ф е р м а га я ц и н ж о й га ж о й л а ш ­
т и р и л а д и . У л а р н и ж о й л а ш т и р и ш д а у ч а с т к а н и и г р е л ь е ф и , ш ам о л - 
н и н г й ў н а л и ш и , ер о ст и с у в л а р и н и н г ж о й л а н и ш ч у ц у р л и г и ва; 
т у п р о ц н и н г м е х а н и к ҳ о л а т и ҳ и соб га оли н ад и .
23-расм. Угокларни уюмлаш майдончасига жойлаштирилиши.
У ю м в а ҳ а н д а ц л а р у ч у н ц у р у ц , б ал ан д р о ц т ек и с б ў л г а п жоГг 
т а н л а н а д и . Б у н д а ер ости су в л а р и ую м ва ҳ а н д а ц т а ги д а н 1 метр- 
д а н зи ёд ч у ц у р л и к д а б ў л и ш и л о зи м . Т у п р о ц н и н г м е х а н и к т а р ­
к и б и ц у м о ц б ў л г а н и : м а ъ ц у л . У ю м в а ҳ а н д а ц т а й ё р л а й д и г а н ж о й - 
н и н г ю за ц и с м и д а ў с и м л и к ц о л д и ц л а р и в а б ош ц а о р га н и к ц ол д и ц - 
л а р б ў л м а с л и ги л о зи м . А гар ў т г а н й и л ги у ю м в а ҳ а н д а ц л а р ж о й ­
л а ш г а н ж о й л а р д а я н а М аҳсулот с а ц л а ш г а т ў ғ р и к е л с а , у ж о й - 
л а р т е к и с л а н и б 1 м 2 м ай д о н га 500 г ҳ и со б и д аи с ў н д и р и л м а г а н
о ҳ а к б и л а н за р а р с и зл а н т и р и л а д и . С ў н гр а ер 3 0 — 35 см ч у ц у р ­
л и к д а ҳ а й д а л и б , д о н л и э к и н л а р эк и л а д и . Э кин й и ги ш т и р и л га н д а н
с ў н г, б у ж о й г а у ю м в а ҳ а н д а ц л а р и ш л а н а д и .
У ю м в а ҳ а н д а ц л а р н и н г с и ғи м и н и а н и ц л а ш д а м а ҳ с у л о т н и н г
ҳ а ж м б и р л и г и д а г и м ас саси н и ҳ а н д а ц в а у ю м н и н г ф о й д ал и ҳ а ж -
м-ига к ў п а й т и р и ш лози м . А й р и м с аб зав о т ^ а ҳ с у л о т л а р и в и н г ҳ а ж м
м а ссаси 4 0 -ж а д в а л д а к е л т и р и л г а н .
Ук>м в а ҳан дац т а й ё р л а ш д а а в т о м а ш и н а ю р ад и гап к е н г л и к - 
д а г и й ў л а к л а р ф л д и р и л а д и ....Й ўл аклар. ҳ а р .ж у ф т .у ю м ё к и -.ҳ а н - 
д а ц л а р о р а с я д а н ё к и у л а р н й н г бош 'ц исйиД а. ц олд й рй лад и - 
У ю м в а х а н д а ц л а р к у з в а б аҳ о р в а ц т л а р и д а ц у ёш нуры в а
г
112

---

М а\сулот 
турлари
Ҳажм м ассаси, 
кг/м
Л авл агп
550—600
Сабзи
550—6С0
Карам
350—400
Пиёз
500—600
Турп
550—600
Ш олғом
500—550
Саримсоқ
400— 430
Ббдрйиг
600—650
П омидор
600— 640
К артош ка
650— 700
24-расм. У ю м ва ҳ а н д ақ л ар & и н г-вен ти л яц и я схем аси: