К у р с н и н г у м у м и й м а с а л а л а р и д о н м а с с \ с и н и с \ Қ л \ ш в \ Қ а й г а и л л ш

1
— вертикал ҳолда; 
2 ва 3
— радиал 
ҳолда.

---

ц у р и л м а л а р ў р п а т и л г а н и д а дон н и н г ую м б а л а н д л и ги у н и н г н ам ­
л и г и г а ц а р а б т у р л и ч а б улад н . СВМ -6 ц у р п л м аси га м о с л а ш т и р и л - 
г а н дон у ю м и н и С В У -63 ва У С В У -62 ц у р и л м а л а р и д а 1,5 м ар тага,. 
б ош ц а ц у р и л м а л а р д а эса 1,3 м а р т а к ў и а й т п р и ш м ум ки н .
И сси ц ҳ ав о б и л ан ак т и в ш ам о л л а т и ш ў т к а з и ш д а ю б ори лад и - 
ган ҳ а в о и и н г ҳ а р о р а т и 3 0 — 35°С г а ч а б ў л ган и м а ц с а д га м увоф иц. 
Д о н н и бу у с у л д а ц у р п ти ш 1 — 3 с у т к а д авом этади . Ц у р и т и ш дои 
у ю м и н и н г у ст и д а н а м л и к 16— 17% б ў л га и д а т ў х т а т и л а д и .
Д о н м ас саси н и х и м и я в и й к о н с е р в ал а ш . Д оп м а ссаси т а р к и б и ­
д аги т у р л и х и л за р а р к у н а н д а ва м и к р о о р ган и зм л а р ҳ а ё т ф а о л и я - 
т и н и т у р л и х и л
х и м и я в и й м о д д ал ар ёр д ам и д а су с а н т и р п ш ёкпг 
т ў х т а т и ш х и м и я в и й к о н с е р в а л а ш  деб ю ри ти лади . 
Б у н д а донда 
к е ч а д и г а н ф и зи о л о ги к ж а р а ё н л а р ҳ ам бир ц ад ар с у с а я д и . Х ози р- 
г а ч а дон м а ссаси н и с а ц л а ш д а бир ц атор х и м и я в и й к о н с е р в аи т л а р
си и аб к ў р и л га н . Л с к и н к ў п п ги а х и м и яв и й п р е п а р а т л а р ф у н ги ц и д
ва и н сек т и ц и д
х о с с а л ар п га эга б у лп ш и б и л ан б и р га л и к д а , дон­
н и н г о зи ц -о в к а т л и к ва е м -х а ш а к л и к х у с у с н я т л а р ш ш к а м а и т п р а - 
ди. С а м а р а л и
х и м и яв и й к'оп сер ван тл ар д аи ти о м очеви н а, 8-окси - 
х и н о л и н с у л ь ф ат , м ета б и с у л ь ф а т, к ар б о н к н с л о т а л а р н (ироп иои, 
с и р к а, ч у м о л и к н с л о т а л а р н ) ва б о ш ц ал а р а м а л д а с и н аб к у р н л га п
на ц ул л ап и лм о ц д а- К ў п г и п а м а м л а к а т л а р д а д о ш ш с а к л а ш д а хи- 
м и я в н й
к о н с е р в ан тл а р д а н
к ен г ф о й д ал ап и л м о ц д а. 
Б у б о р ад а
А н гл и я , К а н а д а , Г Ф Р к аб и ч ет м а м л а к а т л а р д а бнр ц ато р с а м а ­
р а л и к о н с е р в аи тл а р и ш л аб ч и ц и л га и в а а м а л д а ц ў л л а н и л м о ц д а .
ДОН МАССАСИНИ ЗА РА РК У И А Н Д А Л А РД А Н ҲИМОЯ Қ И Л И Ш
Д он м ассаси н и з а р а р к у и а п д а л а р д а н — ҳ а ш а р о т л а р , к а н ал ар ,. 
к е м и р у в ч и л а р , ц у ш л а р д а и ҳ и м о я цилинг х а л ц х ў ж а л и г и д а донш г 
с а ц л а ш д а м у ҳ п м т а д б и р л а р ж у м л а с и г а ки р ад и . М а м л а к а т и м и зд а
дон за р а р к у н а н д а л а р и г а ц а р ш и к у р а ш к о м п л е к т и ш л а б ч и ц и л - 
г а н в а а м а л д а к е н г
ц ў л л а н и л м о ц д а . 
Д оп 
з а р а р к у н а н д а л а р и г а
ц а р ш и к у р а ш п р о ф и л а к т и к в а у л а р н и ц п ри ш у с у л л а р и д а н ибо­
рат.
Д он м ассаси н и с а к л а ш д а
з а р а р к у н а н д а л а р б и л а н к у р а п ш ш - 
н и н г п р о ф и л а к т и к
у с у л и ф а ц а т
ом б о р л ар д а 
эм ас, б ал к и у н и
ет и ш т и р и ш , й и ги ш ва ц а й т а и ш л а ш д а к ен г 
ц ў л л а н и ш и л о зи м . 
П р о ф и л а к т и к т а д б и р л а р га дон м а с с аси га з а р а р к у н а н д а л а р т у ш и - 
ш и га й ў л ц ў й м ас л и к , 
т о з а л и к к а р и о я ц и л и ш ва з а р а р к у н а н д а ­
л а р н и н г р и в о ж л а н п ш п г а п о ц у л а й
ш ар о и т я р а т и ш к а б и л а р к и ­
р ади .
Д он м ассас п д агн ҳ а ш а р о т л а р ва к а п а л а р п и й ў ц о ти ш т ад б и р - 
л а р и н и н г ҳ а м м а с и д е з и н с е к ц и я  деб ю р и ти л ад и . Д е з и н с е к ц и я у с у л ­
л а р и ф и зи к -м е х а н и к ва х и м и я в и й т о и ф а л а р г а а ж р а л а д и .
Омбор в а б о ш ц а с а ц л а ш
о б ъ е к т л а р и н и
м е х а н и к
тозалаш ,. 
з а р а р к у н а н д а л а р г а тер м и н т а ъ с и р ў т к а з и ш ва у л а р г а ц а р ш и т у р ­
л и х и л н у р л а р н п н г
ц ў л л а п и ш и
ф и зи к -м е х а п н к дезписекцингаА 
ки р ад и .
Х и м и я в и й д е з и н с е к ц и я а м а л д а к е н г ц ў л л а н н л а д и . Ҳ о зи р за -

---

р а р к у н а н д а л а р г а қ а р ш и 50 д а н о р ти ц х и м и я в и й п р е п а р а т л а р — 
п е ст и ц и д л а р
и ш л а т и л а д и . 
Т у р л и х и л п е с т и ц и д л а р н и н г т у т у н и
б и л а н о м б о р л ар н и
и ш л а ш ф у м и г а ц и я  деб ю р и ти л ад и в а б у н д а 
и ш л а т и л а д и г а н п е с т и ц и д л а р ф у м и г а н т л а р н о м и н и о л ган . Ф у м и - 
г а н т л а р д а бром м ети л , 2 4 2 п р е п а р а т и , 
д и х л о р эт а н , 
м е т а л х л о - 
р и д в а у л а р н и н г а р а л а ш м а л а р и а м а л д а қ ў л л а н п л а д и . Б р о м м е- 
т и л н и д о н н и за р а р с и зл а н т и р и ш д а ги с а р ф и 6 0 — 8 0 г/м 3, 2 4 2 п р е- 
л а р а т и н и о м б о р н и н г 1 м 3 ж о й и г а 1 5 — 4 0 г, а й р и м ҳ о л л а р д а 60 г 
га ч а , д и х л о р э т а п н и 1 м 3 га 300 д а н 5 0 0 г г а ч а қ ў л л а н и ш и р у х с а т
э т и л а д и .
Ф у м и г а н т л а р н н дон м ас с ас и и ч и д а ги ҳ а в о д а н ҳ а й д а б ч и ц а р и ш
у ч у н д е г а з а ц и я ў т к а з и л а д и . Б у н д а к ў п и н ч а а к т и в ш а м о л л а т и ш
у т к а з и л а д и . Д е г а з а ц и я ў т к а з и л г а н д а н с ў н г д е з и н с е к ц и я н и н г си ­
ф а т и а н и к л а н а д и .
Д он д ан б ў ш а г а н
о м б о р л ар н и аэр о зо л у с у л д а за р а р с и з л а н т и - 
р и л а д и . Б у н д а г е к с а х л о р а н д ап ф о й д а л а п и л а д и . Б ў ш о м б о р л ар д а 
д е з и н ф е к ц и я ў т к а з п ш д а Д Д В Ф , кар б о ф о с, 
т р и х л о р м етаф о с-3
д ан ф о й д ал а н и л а д и .
К ем и р у в ч и з а р а р к у н а н д а л а р г а қ а р ш и ў т к а з и л а д и г а н т а д б и р ­
л а р х и м и я в и й дерат изация  деб ю р и ти л ад и , у л а р ҳ а м п р о ф и л а к ­
т и к ва қ и р и ш т а д б и р л а р и га б ў л и н ад и . Х и м и я в и й п р е п а р а т л а р д а н
ф о с ф и д ц и н к , зо о к у м а р и н , р а т и н д а н в а б о п щ ал а р қ ў л л а н и л а д и .
У м у м ан о л га н д а , дон м ассаси н и с а қ л а ш у ч у н з а р а р к у н а н д а ­
л а р г а қ а р ш и к у р а ш д а ж у д а эҳ т и ё т б ў л и ш з а р у р , б у н д а т е х н и к а
х а в ф с и зл н г и ва с а н и т а р и я ц о и д а л а р и га ҳ а м д а қ ў л л а н и л а д и г а н
х и м и яв и й п р е п а р а т л а р д а г п к ў р с а т м а л а р г а қ а т т и қ р и о я қ и л и ш
т а л а б эти л ад п .
К о н т р о л с а и о л| л а р
1. Д онни турли хил бегона а р а л аш м ал ар д ан то зал аш н и н г, у н н сац л аш ­
г а чид ам лили гн н и ош и риш дагп аҳ ам и я ти .
2. Дон ую м ин н ак ти в ш ам оллати ш у су л л ар и . А ктив ш ам о л л ати ш ўт- 
кази п ш и н г ҳ ав о ҳ ар о р атп па н ам л и ги га боғлш уш ги.
3. Дон м ассаси н и хи м и яв и й к о н сер в ал аш н и н г асослари ва қ ў л л а н и л а - 
д и ган и консерн ан тлар.
4. Дон м ассаси н и
зар а р к у н а н д а л а р д а н
ҳи м о я
қ или ш
у су л л а р и
жа 
ц ў л л ан и л ад н ган хим и яп ин и р сп ар атл ар н и аптинг.
6-6 о 6. Д О Н Н И Қ А Й Т А И Ш Л А Ш Т Е Х Н О Л О Г И Я С И
ДОНДАН У Н О ЛИ Ш
Ғ а л л а э к и н л а р и н и и г д о н и н и қ а й т а и ш л а б и ст еъ м о л у ч у н ке- 
р а к л и о з у қ а т а й ё р л а ш к ў п а е р л а р д ав о м и д а қ ў л л а н и б к е л и н г а н .
Х озп рги д ав р д а ф аи ва т е х н и к а т а р а қ қ и й эт и ш и н а т и ж а с и д а
д о н н и ц а п т а н ш л а ш н и н г
к ў п ги н а за м о н а в и й
у с у л л а р и и ш л а б
’ч и қ и л г а н б ў л п б , д о н д ан т у р л и х и л н а в д а ги у н ва ё р м а л а р т а й ё р - 
л а п м о қ д а .
У н д он н и м а й д а л а б
о л и н ган о зу қ а м а ҳ с у л о т и б ўлн б, у д он -

---

п и н г т у р и г а ҳ а м д а си ф а т к ў р с а т к и ч л а р п г а ц ар аб т у р л и ч а бўлад и.. 
Д о н л а р (ҳ а т т о эн досп ерм а ц и см и ) ўз ту зм л и ш и н и н г м у с т а ҳ к а м - 
л и ги б ў й и ч а б и р -б и р и д ан к е с к и н ф а р ц ц и лад и . Ш у с а б а б д а н дон, 
м асс ас и н и ц а й т а и ш л а ш ж а р а ё н и д а ҳ ар ц ай си доп т у р и га ц а р а б
ун и м а й д а л а ш д а (я н ч и ш д а ) техн ологи и ж а р а ё н л а р г а к а т т а эъ - 
тибор б ер н ш т а л а б
эти л ад и . Б и р х и л дон ҳ а т то а н а т о м и к т у з и ­
л и ш и г а ва х и м и яв и й т а р к и б и га ц а р аб т у р л и ч а м а ҳ с у л о т б ер и ш и
м у м к и н . Ш у н и н г у ч у й ҳ ам донни ц а й т а и ш л а ш н и н г т у р л и х и л
у с у л л а р и я р а т и л г а н бўли б, у с у л н и н г с и ф а т к у р с а т к и ч л а р и г а ц а ­
раб т у р л и х и л ц а й т а и ш л а н га н м аҳ су л о т о л и н ад и . Д о н н и м а й д а- 
л а н г а н д а н к е й и н о л и н га н тай ёр у н м и ц дори га д о н д а н у н ч щ и ш и  
д еб а й т и л а д и . У н
ч и ц и ш дон м асс ас и н и н г 
у м у м и и м и ц д о р и га 
п и с б а т а н ф оиз ҳ и со б и д а б ел ги л ан ад и .
Д о н н и н г ҳ а м м а си у н га а й л а н т и р и л г а п д а ун ч и ц и ш и 100 ф ои з 
(а м а л д а 99,5 ф о и з) б ў л и ш п м у м к и н . Л м м о дон бу у с у л д а ц а й т а
и ш л а н г а н д а , у н и н г с и ф ати б и р м у н ч а п аст бўлп б, р ан ги , т а ъ м и
ва б ош ц а т е х и о л о ги к
к ў р с а т к и ч л а р и сал б и й том оига ў зг а р а д и . 
Ш у с а б а б л и ҳ о зп р ги п а й тд а д о н н и б у н д ай ц а й т а и ш л а ш у с у л л а - 
р и ц ў л л а н н л м а й д и .
А сосан ц у й и д аги у н со р т л а р и
ва у н ч и ц и ш
м и ц дори ц а б у л
ц и л и н га н (3 1 -ж а д в а л ) .
31. Ун сортлари ва ун чиқиш мицдори
Ун Тури