К у р с н и н г у м у м и й м а с а л а л а р и д о н м а с с \ с и н и с \ Қ л \ ш в \ Қ а й г а и л л ш

Д О Н М А С С А С И Н И Ҳ А В О С И З Ж О Й Д А С А Қ Л А Ш
Ijy у с у л л а р д а и
т а ш ц а р и з а р у р и я т и б ў л га н д а бир ц а н ч а цў- 
ш и м ч а сац л а ш у с у л л а р и ҳ ам т а в с и я эт и л ад и . Б у ҳ о л д а дон м ас- 
с а с и н и о м б орл арга 
ж о й л а ш т и р и ш д а н о л ди н
б его н а а р а л а ш м а - 
л а р д а н т о за л а ш , 
а г а р у р у г л и к
б ў л са 
х и м и я в и й
и р е и а р а т л а р
бн.
1
[аи цш лов б ер г а н ҳ о л д а ҳ а м д а с а ц л а ш д а в р и д а а к т и в ш ам о л - 
л а т и ш ў т к а з и ш к е р а к б ў л ад и . Д о н м а с с ас и н и н г т а р к и б и в а х у с у - 
с и я т л а р и у н и с а ц л а ш у с у л л а р и ва т а ъ с и р э т у в ч и о м и л л а р б и л а н
ч ам б ар ч ас б оғли цди р. Ш у н и н г у ч у н ҳ а м доп м ассаси и и с ац л аш
у с у л п н и т а ъ м п н л а ш д а х ў ж а л и к н и н г и ц л и м ш ар о и т и н и , м а в ж у д

---

б ў л га н доп с а ц л а й д и г а и о м б о р л ар н и н г сигимиш х, с а ц л а н а д и г а п
д он н и н г ф о й д а л а н и ш с о ҳ аси н и , сн ф а т к ў р с а т к и ч л а р и н п , ш у с а ц ­
л а ш у с у л и н и н г и ц ти со д и й с а м а р а д о р л и г и н и а н и ц л а ш т а л а б э т и ­
л ади .
Д О Н М А С С А С И Н И Қ У Р У Қ Ҳ О Л Д А С А Қ Л А Ш
Д о н м а с с ас и т у р л а р и
б ў й и ч а к р и т и к н а м л и к д а н п а с т ҳ о л д а
с а ц л а н г а н д а д о н т а р к и б и д а ги б ар ч а т и р и к к о м п о н ен т л ар а н а б и о - 
т и к ҳ о л д а б ў л а д и , я ъ н и м од д а а л м а ш и ш ш ш ж а р а ё н л а р и , н а ф а с
о л и ш в а б о ш ц а 
б ар ч а ф и зи о л о ги к ж а р а ё н л а р
к е с к и н н а с а я д и . 
Д он м ас с ас и бу у с у л д а с а ц л а н г а н д а х ў ж а л п к а ҳ а м и я т г а эга б у л ­
г а н б ар ч а к ў р с а т к и ч л а р и (у н у в ч а н л и ги , т е х н о л о ги к б е л г и л а р и ) 
у зо ц м у д д а т га ч а т ў л и ц с а ц л а н а д и . Т а ш ц и ш ар о и т о м и л л а р и д а н
я х ш и м у ҳ о ф а з а ц и ли н и б , т о за л а н и б с а ц л а н с а , д о н л а р н и ом бор- 
л а р д а 4 — 5 й и л га ч а , с п л о с л а р д а 2 — 3 
1
“ш л г а ч а ҳ еч ц а н д а й ц ў ш и м - 
ч а и ш л о в б ер м асд ан с а ц л а ш м у м к и и .
Б у у с у л д а с а ц л а н г а и д о н л а р д а ҳ а м м а в ац т к у з а т у в и ш л а р и н и
олиб б о р и ш т а в с и я эти л ад и , 
ч у н к и с а л ц у л а й ш ар о и т т у г и л с а
дон т а р к и б и д а з а р а р к у н а н д а в а т у р л и м и к р о о р ган и зм л а р р и в о ж - 
л ан и б , дон 
м асс аси н и н г ў з -ў з и д а н
ц и зп ш и га олиб к е л а д и . Д о н
м ассаси н и ц у р у ц ҳ о л д а с а ц л а ш д а ҳ а в о н и н г н а м л и ги ж у д а к а т т а
а ҳ а м и я т г а эга.
Д он ва д у к к а к л и д о н л а р н и н г н а м л и г и 1 2 — 14% б ў л г а н д а ом- 
б о р л ар д а у зо ц вац т с а ц л а н и ш и м у м к и н . М ойли э к и н л а р д о н и эса 
т а р к и б и д а ги
м о й н и н г м и ц д о р и га ц ар аб
у р у гн и н г н а м л и г и 6 — 
11% б ў л г а н д а я х ш и с а ц л а н а д и .
Д о н м а с с а с и н и цурит иш . Д он м а с с ас и н и у зо ц вац т с а ц л а ш д а
у н и н г н а м л п г и н и к а м а й т и р и ш ж а р а ё н и , я ъ н и у н и ц у р и т и ш м у- 
ҳи м т ад б п р ҳ и со б л а н а д и .
Д он м а с с ас и н и ст ан д а р т н а м л и к к а к е л т и р и ш н и н г т у р л и у с у л ­
л ар и м а в ж у д бўли б, х ў ж а л и к у ч у н ц ай си у с у л ц у л а й , а р з о н б ў л - 
са ш у у с у л д а н
ф о й д а л а н и ш т а в с и я эт и л ад и . 
Ц у р и т и ш м у д д ат и
ф а ц а т г и н а ц у р и ти ш у с у л л а р и г а б о ғл и ц б ўли б ц о л м асд ан , б а л к и
д о н д аги н а м л и к м и ц д ори га, у н и н г к а т т а -к и ч и к л и г и г а ҳ а м д а а н а - 
■омик т у з и л и ш и г а ҳ а м б огл и ц ди р. М а с а л ан , г р е ч и х а б угд ой до- 
н и га н и с б а т а н ў зи д а н н а м н и осон ё к и тез ч и ц ар ад и , эн г ц и й и н
ц у р и й д и г а н д о н л а р га эса д у к к а к л и дсисяар ]<иради.
Д о н м а с с а с и н и ц и зд и р и л га н ҳ а в о , а тм о с ф е р а н и н г ц у р у ц ҳ а - 
восн ва ц у ёш н у р и ё р д а м и д а ц у р и т и л а д н . Б у и д а н т а ш ц а р и дон 
м ассаси т у р л и хил со р б ен тл ар (х л о р л и к ал ьц и й , с у л ь ф а т , н а т р и й
с и л и к а г е л ь в а б ош ц а м о д д ал ар ) ё р д а м и д а ц у р и ти л а д н . И с с и ц л и к
ё р д а м и д а ц у р и т п ш д а в а к у у м , ю цори ч ас т о т а л и ток, и н ф р а ц и зи л
н у р , н а м л и г и
с у н ъ н й к а м а й т и р и л га н ҳ ав о д а н кен г ф о й д а л а н и ­
л ади .
Д о н м а сс ас и ц ай си у с у л д а ц у р и тн л и ш м д аи ц а т ъ н н а з а р , у н и н г
с и ф а т к ў р с а т к и ч л а р и т ў л и ц с а ц л а н и ш и лози м . Ш у с а б а б л и дон 
м асс аси н н ц у р и ти ш д а у н и н г ф и з и к в а ф и зи о л о ги к х у с у с и я т л а - 
р и н и ҳ и соб га о л и ш к е р а к .

---

Д он м ассаси н и ц у р и ти ш д о н ч и л и к х ў ж а л и к л а р и д а т аб и и й ва 
с у н ъ н й и с с и ц л и к л а р д а н ф о й д ал ан и б ол и б б ори л ад и . Т а б и и й у с у л ­
д а ц у р и ти ш ц у ёш и у р и ёр д ам и д а а м а л г а о ш и р н л ад и . Б у у с у л д а
д о ш ш ц у р и ти ш Ў р т а О сиё ва ж а н у б и й К о зо ги сто п д а к е н г ц ў л - 
л а н и л а д и . Д о н н и ц у ё ш д а ц у р и ти ш д а у п и н г ю за цп см и да 
ж о й - 
л а ш г а н л а р и обдон ц у р и й д и , у н и н г п ч к и ц и с м д а ги л а р и эс а я х ш и
ц у р и м ай д н . Д е м а к д о н н и ц у ёш д а ц у р и ти ш д а у и и н г ую м ц а л и п - 
л и г и м у ҳ н м а ҳ а м и я т г а эга эк а н . Ғ а л л а э к и н л а р и д он и н и ц у ё ш д а
ц у р и т и ш д а у н и н г ц а л и и л и г н 1 0 — 20 см, д у к к а к л и доп э к и н л а р и
д о н и и п 1 0 — 15 см, та р и ц допи эса 4 — 5 см ц а л н н л п к д а ёй и б к у - 
й и ш т а в с и я ц и л и н ад и .
Д о н н и
ц у р и ти ш у ч у н
ф о й д ал а н и л а д и га н
м а п д о н ч ал а р ас- 
ф а л ь т л а н г а н
ёки ёго ч д ан п о л ц и л и н га н
б ў л и ш и лози м . Д о п н и
ц е м е н т л а н г а н ёк и б р езен т т ў ш а л г а н м а й д о н л а р д а ц у р и ти ш т а в ­
с и я ц и л п н м ан д и .
Ц у р и т и ш м а й д о н ч ал а р н ж а и у б га ц а р а б б ироз к н я л и к д а б ў л- 
га п п м а ъ ц у л бўли б, б у н д а д о н п и н г ц у р и ш и а п ч а т е зл а ш а д и . Д о п ­
н и ц у ё ш д а
ц у р и т и ш д а у н и м у н т а за м
р а в и ш д а (ҳ ар 2 — 3 соат 
м о б ай н и д а) агд ар и б т у р ш и к е р а к . Л га р доипн ц у ё ш д а ц у р и ти ш
т е х н о л о ги я с и т у гр и а м а л га о ш и р и л са, у н и н г н а м л и ги бир к у п д а 
1— 3% га к а м а й и ш н м у м ки н . Қ у р и т и л а д и г а н дон м ассаси к е ч а с и
а л б а т т а уйиб б р езен т ва бош ца м а т е р и а л б и л ан ёпиб ц ў й и л и ш и
л о зи м .
Д ои м ассаси н и ц у ёш д а ц у р и ти ш у и и н г п и ш и б ет и л и ш ж а р а ё - 
н и н и т е зл а ш т и р а д и
ва с а ц л а ш га ч и д а м л и л и ги н и о ш и р ад и . Д он
м а с с ас и ц у ёш
н у р и д а м а ъ л у м м и ц дорд а 
с т е р и л и з а ц и я б ў л ад и . 
М и к р о о р га н и зм л а р , ҳ а ш а р о т л а р в а к а н а л а р м иц дори д о и м а с с а ­
си д а кеск и н к а м а й и б кетад и .
Д он м ассаси н и с у н ъ и й у с у л д а ц у р и ти ш г а л л а ч п л и к х ў ж а л и к - 
л а р и д а дон ц у р и ти ш т е х н п к а си д а н ф о й д ал ан и б а м а л га о ш и р и л а - 
д и. Д о н н и с у н ъ н й у с у л д а ц у р и ти ш у н и р у х с а т э т и л га н и си ти ш
ҳ а р о р а т и , ҳ а в о н п н г ҳ а р о р а тн ва ц у р и т и ш т е х н и к а си п и н г х у су си - 
я т л а р и н и б и л и ш и и т ац о зо этади .
У н ц и л и н а д и га и д о н л а р и и 50°С г а ч а , ж а в д а р д о п л а р и н н 60°С 
га ч а ци здп ри ш р у х с а т эт и л ад и . У р у г л и к д о п л а р л и эса 45°С г а ч а
ц и зд и р и ш м у м к и н . Б у н д а ц н зд и р и л га н ҳ а в о н и н г ҳ а р о р а т и дон ­
н и н г н ам л и ги га ц а р а б 5 5 — 70°С б ў л и ш и лозим . Д о н н и н г н а м л и г и
ц а н ч а юцори б ў л са , ц и зд и р и л га н ҳ а в о н и н г ҳ а р о р а т и ш у н ч а п а с т
б ў лад и . М ас ал ан , б угд ой д о н и н и н г н а м л и г и 18% б ў л с а , у н и ц у­
р и т и ш д а ҳ ав о н и н г ҳ а р о р а т и 70°С, н а м л и г и 2 6 % б ў л га н д а ҳ а в о - 
п и н г ҳ а р о р а ти 60°С б ў л и ш и т а в с и я эт и л ад и .
Д о н н и ц у р и т и ш д а
у н и н г н ам н и ч и ц а р и ш х у с у с и я т и ҳ а м ҳ и - 
собга оли н ад и . А га р бугдой, с у л и , а р п а ва к у п га б о ц а р у р у г и н и н г
н а м ч и ц ар и ш х у с у с и я т и н п б и р л и к ц и л и б о л сак , у и д а ж а в д а р н и к и
1,1, гр е ч и х ан и к и 1,25, т а р и ц н и к и 0,8, м а к к а ж ў х о р и 0 ,6 , к ў к н ў - 
х а т , х а ш а к и и ў х а т , я с м и ц , ш о л и н и к и 0 ,3 — 0,4, л о в и я в а х а ш а к и
д у к к а к л и л а р н и к и 0 ,1 — 0,2 га тен г б ў л ад и .
Н а м л и г и ю цори б ў л га н д о н л а р и и и сси ц ҳ ав о б и л а н ц у р и т а д и - 
г а н бир н еч а х и л дон ц у р и тги ч м а ш и н а л а р м а в ж у д . Д о п ц у р и т-

---

ги ч м а ш и н а л а р к ў м и р , 
ў тп н , т о р ф ва н еф ть 
ё ц и л ғ и л а р и б и л ап
и ш л а й д и . 
Д о н
ц у р и тги ч
м а ш и и а л а р н и н г
с т ац и о н а р
(С ЗС -8, 
С ЗС В -8, С З С -4 ) 
в а ғ и л д и р а к л и
а р а в а ч а г а
ў р н а т и л г а н к ў ч м а 
(С З П Б -2 ) х и л л а р и бор. У л а р н и н г асо си й ц и с м л а р и ў т х о н а , пс- 
с и ц ҳ а в о н и у з а т у в ч и в е н т и л я т о р , ц у р и ти ш б ар а б а н и ё к и ш ах т а с п , 
со в и т и ш б ў л м а сп , д он н и ю к л а ш в а т у ш и р и ш у с к у и а л а р и , ҳ а р а - 
к а т л а п т и р у в ч п у з а т м а л а р в а ц у р и т п ш и и б ош ц ар п ш с и с т е м а л а р и - 
д а и и б о р ат. Д о п ц у р и тги ч м а ш и и а л а р и со ати га .2,4— 8 т д он н и
ц у р п тад п .
Д о н н и с у н ъ и й у с у л д а ц у р п т и л га н д а ҳ ам у н и н г м п к р о ф л о р а с и
с и ф а т в а м и ц дор ж н ҳ а т д а и ў зга р а д н . Б у т у н п т т и ф о к доы н л м н й - 
т е к ш и р и ш и н с т и т у т и
м а ъ л у м о т и га к ў р а, дон м а с с ас и ц у р и т п л - 
г а и г а н с ў н г б а к т е р и я л а р м и ц д ори 3 м ар та, могор з а м б у р у ғ л а р и - 
н и н г м и ц д орн 7 —8 м а р т а к а м а й г а ш ш г п и сб о тл ан ган . Ш у б и л а п
б и рга ҳ а ш а р о т л а р ва к а н а л а р м иц дори ҳам к а м а й га п .
Д он м а с с ас и н и со в и т и л га н ҳ о л д а с а ц л а ш у с у л и т ер м о ан а б и о з 
ц о н у н н я т и г а ас о с л ан гаи д и р . Д ои т а р к п б н д а гп т у р л и х и л т и р и к
ко м п о н е н т л а р п а ст ҳ а р о р а т т а ъ с п р п д а у з ф а о л и я т и н и с е к и н л а ш - 
т и р а д и ёк и б у т у н л а й т у х т а т н ш п м ум км и. Ш у б и л ап б и р га , д о н д а 
б ў л а д н г а н бир 
ц атор ф и зи о л о ги и в а
биохи м и к ж а р а ё н л а р н и и г
кеч и ш и ҳ а м с е к и н л а ш а д и . Д о и м а ссаси д аги бегон а а р а л а ш м а л а р - 
н п н г ҳ а м ҳ а ё т ф а о л и я т и а н ч а су с тл а ш а д и .
Д о н н и со в и т и л га н ҳ о л д а с а ц л а ш у н и н г и с с н к л и к н п ём он ў т - 
к а зп ш х о ссаси га ас о с л ан ган бўли б, м а м л а к а т и м и з н и н г к ў п г и п а
г а л л а ч н л и к зо и а л а р и д а (а й н и ц с а Р С Ф С Р в а ш и м о л и й Ц озоғи с- 
т о н д а) д о н н и со в и т и л га н д а н к ей п п бпр п и л в а у н д а н о р ти ц в а к т - 
га ч а с а ц л а ш и м к о н и я т и н и б ерад и . Д о н н и со в и т и л ган ҳ о л д а с а ц ­
л а ш у н и т а б и и й сови ти ш и м к о н и я т и бор з о п а л а р д а к е н г ц ў л л а - 
н и лад и .
Д он п а р т и я с п
у н и н г ҳ а р о р а т и 10°С д ай
о ш м аган т ац д и р д а 
со в и т и л га н ҳ и со б л ан а д и . Д о н м асс ас и н и н г ҳ а м м а ц а т л а м л а р п д а
ҳ а р о р а т 0°С д ан 10°С г а ч а б ў л г а н ҳ о л а т д а
б и р н н ч и
д а р а ж а л н
со в и т и л г а н , ҳ а р о р а т 0°С д а н п аст б у л са 
и к к и н ч и д а р а ж а л и со- 
в и т н л г а п ҳ и со б л ан ад н .
А гар д о н м асс ас и у зо ц в а ц т с а ц л а ш г а
м ў л ж а л л а н г а н б ў л са 
ҳ а м д а д о н т а р к и б и д а г и н а м л и к (1 2 ,0 — 12,5 % ) б азп с к о п д и ц и я д а п
п ас т б у л с а — 5 — 8°С г а ч а сови ти ш м у м к и н .
Д о н м а с с а с и н и ц а н д а й ҳ а р о р а т г а ч а со в и т и ш н и а н п ц а й т и ш - 
д ан о л д н н д о н н и и г 
т у р и н и ги н а ҳ и со б га о л м асд ан , б а л к и у н и н г
т а р к и б и д а г и н а м л и к , 
ц а н д а й м а ц с а д л а р г а и ш л а т п л и ш и , п и ш и ш
д а р а ж а с и в а б ош ц а о м и л л а р н и ҳ а м ҳ и соб га о л и ш т а л а б эти л ад и .
Д о н м а с с ас и н и сови тн ш и к к и у с у л д а ў т к а зи л а д и : п а с с и в с о ­
ви ти ш , а к т и в совитиш .
П асс и в со в и т и ш д а доп м а с с ас и н и ҳ а в о са л ц и н п а й т л а р и совуц 
ҳ а в о б п л а н а р а л а ш т и р и ш ё к п бир ж о й д а н и к к и н ч и ж о й г а к ў ч и - 
р п ш н у л и б и л а п сови ти лад и .
А к т и в со в и т и ш м ах су с с т ац и о н а р ёки к ў ч м а м о сл ам а ёр д ам п - 
д а дон т о з а л а г н ч м а ш н н а л а р д а , т р а н с п о р т л а р д а ё к и с и л о с л а р д а
ў т к а з н л а д и .

---

Д он м а с с ас и н и с о ви ти ш н и н г и лгор у с у л и а к т и в ш а м о л л а т и ш
х и с о б л а н а д и . Д о н н и сови ти ш д а у н и н а м л а н т и р и ш д а н э ҳ т и ё т бў- 
л и ш л о зи м . 
Ш у с а б а б л и д о и н и
со ви ти ш д а м у н т а з а м р а в и ш д а
у и и н г н а м л ы ги н и а н и ц л а б т у р и л ад и .
Д о и м а с с ас и н и гер м ети к (ҳ а в о с и з) ш ар о и тд а с а ц л а щ ан о к си - 
ан аб и оз ц о н у н и я т и г а ас о сл ан ган бўли б, дон м ассаси н и н г о р а л и - 
ғида к и сл о р о д б ў л м ас л и ги н а т и ж а с и д а дон в а б ош ц а ҳ а р ц а н д а й
ти р и к а р а л а ш м а л а р д а аэроб н а ф а с о л и ш ж а р а ё н и с у с а я д и . Д оп 
м ассас и т а р к и б и д а г и т у р л и х и л аэроб м и к р о о р ган и зм л ар ҳ ам д а 
з а р а р к у н а н д а л а р н и н г р и в о ж л а н и ш и у ч у н и м к о н и я т б ў лм ай д и . 
Д он м а с с ас и б у у с у л д а с а ц л а н га н д а у н и н г б ар ч а си ф а т к ў р с а т - 
к и ч л а р и у зо ц м у д д ат
д аво м и д а т ў л и ц с а ц л а н и б ги н а ц о л м асд ан , 
б а.п ш с а ц л а ш д а в р и д а
б ў л а д и га н н о б у д гар ч и л и к м и ц д о р и ҳ ам
к е с к и н к а м а я д и ,
Д он м а с с ас и
ге р м е т и к ш а р о и т д а
с и ф атл и с а ц л а н и ш и у ч у й
у н и н г н а м л и ги к р и т и к н а м л и к д а н к а м б ў ли ш и л ози м . А к с ҳ о л д а
дон ц о р ая д и , т а ъ м и ў зг а р а д и в а ёц и м си з ҳ и д га эга б ў л а д и , н ат и - 
ж а д а у н и н г т е х н о л о ги к
ва о зи к л и к
х у с у с н я т л а р и
б и р м у н ч а 
п а с а я д и .
Г е р м е ти к ш ар о и т к ар б о н ат а н ги д р и д и и н г т аб и и й т ў п л а и и ш и
ва т и р и к о р га н и зм л а р н и н г 
н а ф а с о л и ш и н а т и ж а с и д а к и сло р о д - 
н и н г к а м а й и ш и
ҳи соб и га, 
дон м а с саси га 
т у р л и х и л г а з л а р н и
ю бориб, дон о р а л и ғи д а ги ҳ ав о н и сициб ч и ц ар и б в а дон м а с с а с и ­
д а в а к у у м ҳ о си л
ц н л и ш й ў л и б и л а н я р а т и л а д и . Д о н м а ссаси н и
гер м ети к ш а р о и т д а сац л а ш у ч у н м а х су с ге р м е т и к о м б о р л ар бў- 
л ш н и т а л а б ц и л и н ад и . 
Ҳ ози р а м а л д а
дон м ассаси н и ге р м е т и к
усу л д а с ац л аш
у ч у н ц а зи л га н
зо в у р л а р д а н
ф о й д ал а и и л а д и . 
Д он с а ц л а н а д и га н зо в у р л а р н и н г ч у ц у р л и ги 3,5 м, эн и 3 м, у з у н ­
ли ги к е р а г и ч а б ў л и ш и м ум ки н .
Ў р т а Осиё ж у м ҳ у р и я т л а р и д а е м -х а ш а к у ч у н а ж р а т и л г а и дои- 
л а р зо в у р л а р д а я х ш и с а ц л а н а д и . Д он м ассаси н и с а ц л а ш зо ву р - 
л а р н и г е р м е т и к л а ш т и р и ш д а р а ж а с и г а боғлиц.
Н а м л и ги ю ц ори б ў л ган
дон м ас саси н и ц у р и т м а с д ан
ф ац ат
ге р м е ти к ш ар о и тд а с и ф а т л и с а ц л а ш м у м ки н .
Д ои м ассаси с а ц л а н а д и г а н о м б о р л ар . Д он м а сс ас и м а х с у с ц у - 
р и л ган б и н о л ар д а, я ъ н и ом борд а с а ц л а н а д и . О м борлар с а ц л а н а ­
д и ган д о н л а р н и н г ф и зи к ва ф и зи о л о ги к х у с у с и я т л а р и н и ҳ и соб га 
о л ган х.олда ц у р и л и ш и ва бир ц ато р тех н о л о ги к , т е х н и к , э к с п л у а - 
тац и о н ва 
и ц ти со д и й т а л а б л а р г а
ж ав о б б ери ш и л о зи м . У н и н г 
д ев о р л а р и ч и д а м л и м а т е р и а л д а н б ў л и ш и , ҳ а в о н и н г ў зг а р и ш и г а
м о сл ан ган , з а р а р к у н а н д а л а р д а н м а ъ л у м д а р а ж а д а ҳ и м о я л а н г а н
б ў ли ш и к ер а к .
Д он о м б о р л ар и н и н г ҳ а ж м и , ф о й д ал а н и л и ш в а д о н н и с а ц л а ш
м у д д а т и г а ц ар аб , о д ди й б о сти р м ад ан торти б, и ш ж а р а ё н л а р и тў- 
л а м е х а н и з а ц и я л а ш г а н х и л л а р и бор.
Д он о м б о р л ар и н и н г оддий, к а н д у к л и в а
м и н о р ал и
т у р л а р и
м а в ж у д . О ддий дон 
о м б о р л ар и д а 
дон п о л га т ў к и б с а ц л а н а д и . 
Ғ а л л а ч и л и к
х ў ж а л и к л а р и д а 2 5 0 — 550 т дон ш о й л а н а д и г а н ом ­
б о р ла р ц у р и л га н . К а н д у к л и дон 
о м б о р л ар и д а ҳ а р х и л н а в дон-
73

---

л а р н и н г к и ч и к п а р т и я л а р и с а ц л а н а д и . Б у т и п д а ги дон о м б о р л а р и
б и р -б и р и д ан а ж р а т и л г а н к а н д у к л а р д а н ё к и б у н к е р л и о м б о р л ар - 
д ан и б орат.
О ддий в а к а н д у к л и дон о м б о р л ар и й и ғм а тем и р-бетон , ғи ш т
в а бош ца м а т е р и а л л а р д а н и ш л а н а д и , том и т у н у к а ё к и ш и ф е р б и­
л а н ё п и л а д и . 
К и ч и к р о ц оддий в а
к а н д у к л и дон 
о м б о р л а р и д а
к ў ч м а м е х а н и зм л а р — т р а н с п о р т е р л а р ва б о ш ц ал а р ё р д а м и д а дон 
ю к л а н а д и в а т у ш и р и л а д и . Д он о м б о р л а р и в а ц т и -в а ц т и б и л а н ш а - 
м олл ати б т у р и л а д и , д о н ҳ а р о р а т и
эл е к т р о т ер м о м ет р
ё р д ам и д а 
к у з а т и л и б б о р и л ад и . О д атд а, д он о м б о р л а р и ер ости с у в л а р и ч у -