K. Sh. Baltayeva, Sh. R. Aliyev

5.
 
Mikroorganizmlarni o„stirish. 
Mikroorganizmlarning xossalari-
ni o‗rganish, biomassa hosil qilish uchun ularni labaratoriya sharoitlarida 
ko‗paytirish zarur ularni laboratoriya sharoitlarida ko‗paytirish zarur. 
Mikroblarni ekib undirish yoki o‗stirish ularning hayot faoliyati uchun 
muayyan shart-sharoitlarni yaratib bergan taqdirdagina mumkin bo‗ladi. 
Ko‗pchilik bakteriyalar, achitqilar, mog‗orlar va qisman sodda jonivorlar 
sun‘iy oziq muhitida o‗stiriladi. Viruslar, rikketsiyalar va ba‘zi sodda 
jonivorlar faqat tirik hujayralarda, to‗qima kulturalarida, tovuq embrioni 
yoki hayvon organizmida ko‗paya oladi. 
Mikroorganizmlarni o‗stirish uchun ishlatiladigan sun‘iy oziq 
muhitlari ma‘lum talablarga javob beradigan bo‗lishi lozim: ularning 
tarkibida oziq moddalarning hammasi- oqsillar, yog‗lar, uglevodlar va 
mikroblarning o‗sishi va rivojlanishi uchun zarur boshqa moddalar 
bo‗lishi kerak. Turli anorganik va organik birikmalar azot manbayi, 
uglevodlar, spirtlar, muayyan kislotalar uglerod manbayi bo‗lishi 
mumkin. Ba‘zi mikroorganizmlarni o‗stirish uchun yog‗lar, parafin, 
mum qo‗shish zarur bo‗ladi. Ko‗pchilik geterotroflar, xususan patogen 
xillari tarkibida qon, zardob, murakkab organik moddalar, vitaminlar, 
metall ionlari bo‗ladigan muhitlarda o‗stiriladi. 
Mikroblarning hayoti uchun zarur osmotik shart – sharoitlar oziq 
muhitiga natriy xlorid qo‗shish yoki natriy fosfat va kaliy fosfat tuzlarini 
muayyan nisbatda birga ishlatish yo‗li bilan yaratiladi. Muhitning 
ma‘lum reaksiyasi, ya‘ni vodorod (H
+
) va gidroksil(OH
-
) ionlarining 
nisbati bilan belgilanadigan vodorod ko‗rsatkichining muayyan miq-
dorda bo‗lishi mikroblarni muvaffaqiyat bilan o‗stirishning zarur shar-
tidir. O‗stirish temperaturasi mazkur turdagi mikroorganizm uchun 

---

77 
optimal darajada bo‗lmog‗i lozim. Infeksion kasalliklar qo‗zg‗atuv-
chilarining ko‗pchiligi 37
0
C da ko‗payadi. Biroq, ayrim turlar uchun 
optimal o‗sish temperaturasi birmuncha past: toun qo‗zg‗atuvchilari 
uchun 28
0
C, spiroxetalar va ba‘zi sodda jonivorlar (leyshmaniyalar) 
uchun 28-29
0
C bo‗lishi kerak.