K. N. Nishonboyev. J. H. Xamidov

II-BO'LIM.    IRSIYAT VA O'ZGARUVCHANLIK 
 
6-Mavzu. Monogibrid va poligibrid chatishtirishda belgilarning 
nasldan -naslga o‘tishi. 
 
Mashg‘ulotning mazmuni.     
Irsiyatning asosiy qonuniyatlarini yaxshi o'zlashtirish vrachning amaliy 
faoliyatida juda katta ahamiyatga ega. Bu qonuniyatlarni chuqur o‘zlashtirmasdan 
turib odamlarda uchraydigan har xil irsiy kasalliklarni, rivojlanish anomaliyalarini 
tushunib va tibbiyotning boshqa fanlarini puxta o‘rganib bo‘lmaydi.  
 
Irsiyatning asosiy qonuniyatlari  1865 yilda mashhur chex olimi G.Mendel 
tomonidan kashf qilingan. Genetika (yunoncha genesis -  tug‘ulishga oid) irsiyat va 
o'zgaruvchanlik qonunlarini o'rganuvchi fan. 
 
G.Mendel birinchi marta irsiyat qonuniyatlarini o‘rganishda duragaylarni  
tahlil qilish (ma'lum belgilari bilan farq qiluvchi organizmlarni chatishtirish) usulini 
qo'lladi. Mendel zamondoshlaridan farq qilib, belgilar yig‘indisini emas, balki 
avvaldan o'rganish uchun tanlab olingan ayrim belgilarning nasldan-naslga o'tishini 
o'rgandi. Olingan natijalari statistik  tahlil usulini qo'lladi. 
 
Bir-birini istisno etuvchi bir juft belgilari bilan farq qiluvchi organizmlarni 
duragajjlash  monogibrid chatishtirish deyiladi. Ikki juft bir-birini inkor etuvchi 
belgilari bilan farq qiluvchi organizmlar chatishtirilsa digibrid, ko‘p belgilari bilan 
farq qiluvchi organizmlar chatishtirilsa poligibrid chatishtirish deyiladi.